ТДТнинг Остонадаги саммитида Президентлар нимага келишиб олгани очиқланди

Қозоғистон пойтахти Остона шаҳрида бўлиб ўтган Туркий Давлатлар Ташкилоти (ТДТ) давлат раҳбарлари кенгашининг Х саммити якунлари бўйича якуний декларация қабул қилинди. 

Туркий Давлатлар Ташкилоти Давлат раҳбарлари кенгашининг 10-саммитининг Остона декларациясида шундай дейилади: 

“Раҳбарлар туркий халқларнинг умумий тарихи, тили,маданияти, урф-одатлари ва қадриятларига асосланган ТДТ доирасида кўп томонлама ҳамкорликни ривожлантиришга қатъиятли эканликларини тасдиқладилар. Ташкилот туркий дунёда ҳамкорликни чуқурлаштириш, туркий дунё қадриятлари ва манфаатларини минтақавий ва халқаро майдонда янада илгари суришда ўз ролини кучайтириш тарафдори эканини таъкидлади”. 

Қайд этилишича, туркий давлатлар эришган муҳим сиёсий ва ижтимоий-иқтисодий тараққиёт юксак баҳоланган ва ТДТ ташкил этилганидан буён эришган ютуқлари олқишланади. 

Декларацияда туркий дунё манфаатларига дахлдор бўлган минтақавий ва халқаро муаммолар бўйича умумий позицияни ишлаб чиқиш мақсадида иштирокчи давлатлар маслаҳатлашувларини ўтказиш муҳимлиги таъкидланган. 

Ҳужжатда қайд этилишича, “Туркий давр” шиори остида ўтказилган ТДТнинг 10-йиллик юбилей саммитида Остона Хартияси қабул қилинди, ТДТнинг Фуқаро муҳофазаси механизмини яратиш муҳимлиги таъкидланди ва жорий йил охиригача уни яратиш бўйича келишув лойиҳасини тайёрлашни якунлаш топширилди.

Декларацияда айтилишича, иштирокчи давлатлар 6 февралнинг “Табиий офатлар қурбонларини хотирлаш ва бирдамлик куни” деб эълон қилинишини олқишлайди. 

“Келгуси даврда ҳам ҳамкорлик ва қардошликни давом эттириш умиди билан Туркиянинг туркий дунёда мустаҳкам алоқалар ва ҳамкорликни ривожлантиришдаги муҳим ролини тан олган ҳолда Туркия Республикасининг 100 йиллигини самимий бирлик ва муштарак мақсад билан нишонладик. Туркия раҳбарияти ва турк халқига туркий халқларни бир-бирига боғлаб турган умумий қадриятлар ва интилишларга содиқликлари учун чуқур миннатдорлик билдирилди”, дейилади матнда. 

Баёнотда Озарбайжон ва Арманистон ўртасидаги муносабатларни уларнинг суверенитети, ҳудудий яхлитлиги ва халқаро миқёсда тан олинган чегаралар дахлсизлигини ўзаро тан олиш ва ҳурмат қилиш асосида нормаллаштириш қўллаб-қувватланиши тасдиқланди. 

Декларацияда қайд этилишича, кузатувчи давлат Венгриянинг ТДТ Котибиятига доимий дипломат тайинлаш ҳақидаги қарори юқори баҳоланган. 

Якуний ҳужжатда Исроил-Фаластин можаросидан жиддий хавотир билдирилган, тинч аҳолига қилинган барча ҳужумлар қораланади, томонлар тинч аҳолини ҳимоя қилиш ва Ғазо сектори бўйлаб гуманитар ёрдамнинг зудлик билан ва тўсиқсиз етказилишини таъминлаш учун зудлик билан ўт очишни тўхтатишни эълон қилишга чақиради. 

Декларацияда Исроил-Фаластин можаросини фақат БМТнинг тегишли резолюциялари ва икки давлат қарори асосида тинч йўл билан ҳал қилиш мумкинлиги ва буни таъминлаш учун кафолат механизми зарурлиги қайд этилган. 

Ҳужжатда ТДТ доирасида ўзаро манфаатли хавфсизлик масалалари бўйича яқин мувофиқлаштириш ва ҳамкорликни таъминлаш мақсадида мудофаа саноати ва ҳарбий масалалар бўйича яқин ҳамкорликка чақирилган. Туркий давлатларнинг геосиёсий салоҳиятини ўрганиш ва очиш бўйича қўшма конференциялар, учрашувлар, симпозиумлар ва семинарлар ўтказиш, шунингдек, тадқиқот ва таҳлилий салоҳиятни кучайтириш учун ўқув дастурларини тайёрлаш муҳимлиги таъкидланган.

Аъзолар 2024 йилда Остона ва 2025 йилда Истанбулни Турк дунёси молия маркази деб эълон қилинишини олқишлайди. 

Туркий дунёнинг ажралмас қисми бўлган Шимолий Кипр Турк Республикасининг Туркий давлатлар парламент ассамблеяси ва Туркий савдо-саноат палаталари иттифоқида кузатувчи мақоми ҳамда Иқтисодий ҳамкорлик ташкилотида кузатувчи мақомига эга бўлиши мамнуният билан қабул қилингани таъкидланган. 

Декларацияда, шунингдек, ТДТ Давлат раҳбарлари кенгашининг навбатдаги саммитини 2024 йилда Қирғизистонда ўтказиш тўғрисида қарор қабул қилингани қайд этилган.