TDTning Ostonadagi sammitida Prezidentlar nimaga kelishib olgani ochiqlandi

Qozog‘iston poytaxti Ostona shahrida bo‘lib o‘tgan Turkiy Davlatlar Tashkiloti (TDT) davlat rahbarlari kengashining X sammiti yakunlari bo‘yicha yakuniy deklaratsiya qabul qilindi. 

Turkiy Davlatlar Tashkiloti Davlat rahbarlari kengashining 10-sammitining Ostona deklaratsiyasida shunday deyiladi: 

“Rahbarlar turkiy xalqlarning umumiy tarixi, tili,madaniyati, urf-odatlari va qadriyatlariga asoslangan TDT doirasida ko‘p tomonlama hamkorlikni rivojlantirishga qat’iyatli ekanliklarini tasdiqladilar. Tashkilot turkiy dunyoda hamkorlikni chuqurlashtirish, turkiy dunyo qadriyatlari va manfaatlarini mintaqaviy va xalqaro maydonda yanada ilgari surishda o‘z rolini kuchaytirish tarafdori ekanini ta’kidladi”. 

Qayd etilishicha, turkiy davlatlar erishgan muhim siyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot yuksak baholangan va TDT tashkil etilganidan buyon erishgan yutuqlari olqishlanadi. 

Deklaratsiyada turkiy dunyo manfaatlariga daxldor bo‘lgan mintaqaviy va xalqaro muammolar bo‘yicha umumiy pozitsiyani ishlab chiqish maqsadida ishtirokchi davlatlar maslahatlashuvlarini o‘tkazish muhimligi ta’kidlangan. 

Hujjatda qayd etilishicha, “Turkiy davr” shiori ostida o‘tkazilgan TDTning 10-yillik yubiley sammitida Ostona Xartiyasi qabul qilindi, TDTning Fuqaro muhofazasi mexanizmini yaratish muhimligi ta’kidlandi va joriy yil oxirigacha uni yaratish bo‘yicha kelishuv loyihasini tayyorlashni yakunlash topshirildi.

Deklaratsiyada aytilishicha, ishtirokchi davlatlar 6 fevralning “Tabiiy ofatlar qurbonlarini xotirlash va birdamlik kuni” deb e’lon qilinishini olqishlaydi. 

“Kelgusi davrda ham hamkorlik va qardoshlikni davom ettirish umidi bilan Turkiyaning turkiy dunyoda mustahkam aloqalar va hamkorlikni rivojlantirishdagi muhim rolini tan olgan holda Turkiya Respublikasining 100 yilligini samimiy birlik va mushtarak maqsad bilan nishonladik. Turkiya rahbariyati va turk xalqiga turkiy xalqlarni bir-biriga bog‘lab turgan umumiy qadriyatlar va intilishlarga sodiqliklari uchun chuqur minnatdorlik bildirildi”, deyiladi matnda. 

Bayonotda Ozarbayjon va Armaniston o‘rtasidagi munosabatlarni ularning suvereniteti, hududiy yaxlitligi va xalqaro miqyosda tan olingan chegaralar daxlsizligini o‘zaro tan olish va hurmat qilish asosida normallashtirish qo‘llab-quvvatlanishi tasdiqlandi. 

Deklaratsiyada qayd etilishicha, kuzatuvchi davlat Vengriyaning TDT Kotibiyatiga doimiy diplomat tayinlash haqidagi qarori yuqori baholangan. 

Yakuniy hujjatda Isroil-Falastin mojarosidan jiddiy xavotir bildirilgan, tinch aholiga qilingan barcha hujumlar qoralanadi, tomonlar tinch aholini himoya qilish va G‘azo sektori bo‘ylab gumanitar yordamning zudlik bilan va to‘siqsiz yetkazilishini ta’minlash uchun zudlik bilan o‘t ochishni to‘xtatishni e’lon qilishga chaqiradi. 

Deklaratsiyada Isroil-Falastin mojarosini faqat BMTning tegishli rezolyutsiyalari va ikki davlat qarori asosida tinch yo‘l bilan hal qilish mumkinligi va buni ta’minlash uchun kafolat mexanizmi zarurligi qayd etilgan. 

Hujjatda TDT doirasida o‘zaro manfaatli xavfsizlik masalalari bo‘yicha yaqin muvofiqlashtirish va hamkorlikni ta’minlash maqsadida mudofaa sanoati va harbiy masalalar bo‘yicha yaqin hamkorlikka chaqirilgan. Turkiy davlatlarning geosiyosiy salohiyatini o‘rganish va ochish bo‘yicha qo‘shma konferensiyalar, uchrashuvlar, simpoziumlar va seminarlar o‘tkazish, shuningdek, tadqiqot va tahliliy salohiyatni kuchaytirish uchun o‘quv dasturlarini tayyorlash muhimligi ta’kidlangan.

A’zolar 2024 yilda Ostona va 2025 yilda Istanbulni Turk dunyosi moliya markazi deb e’lon qilinishini olqishlaydi. 

Turkiy dunyoning ajralmas qismi bo‘lgan Shimoliy Kipr Turk Respublikasining Turkiy davlatlar parlament assambleyasi va Turkiy savdo-sanoat palatalari ittifoqida kuzatuvchi maqomi hamda Iqtisodiy hamkorlik tashkilotida kuzatuvchi maqomiga ega bo‘lishi mamnuniyat bilan qabul qilingani ta’kidlangan. 

Deklaratsiyada, shuningdek, TDT Davlat rahbarlari kengashining navbatdagi sammitini 2024 yilda Qirg‘izistonda o‘tkazish to‘g‘risida qaror qabul qilingani qayd etilgan.