Путиннинг “розилик” ортидаги рад жавоби

Владимир Путин босқинни тўхтатишга рози. Аммо Россия Президенти ҳар доимгидек яна қатор шартларни ўртага ташлаб, потенциал сулҳни мураккаблаштиришга интилмоқда. Саудиянинг Жидда шаҳридан Америка расмийлари томонидан йўлланган чақириққа розилиги, лекин бунда кўплаб масалаларни муҳокама қилиш зарурлигини айтиб, босқин бошланишига сабаб бўлган омилларга ишора қилди. Бу эса унинг жавоби розилик аломати эмаслиги ва у ҳали ҳам тинчлик музокараларини чигаллаштиришга ёки босқин бошидаги шартларидан қайтиш ниятидамаслигидан далолатдек гўё. 

Жиддадаги музокаралар ва АҚШ босими

Кўпчиликка маълум, 11 март куни Саудия Арабистонининг Жидда шаҳрида Украина ва АҚШ делегациялари ўртасида учрашув бўлиб ўтди. Музокарада АҚШ томони Украинага 30 кунлик оташкесим таклифини берган. Жиддадаги музокаралар ортидан АҚШ ва Украина делегациялари қўшма ёзма баёнот эълон қилди. Баёнотда Украина АҚШнинг зудлик билан 30 кунлик вақтинчалик ўт очишни тўхтатиш режимини жорий этиш бўйича таклифини қабул қилишга тайёрлигини билдирган. Шундан сўнг АҚШ Давлат котиби Марко Рубио Украинанинг ўт очишни тўхтатиш таклифини Россия томонига етказишларини айтди. Шу куни Трамп ва Рубио бу қадамга Россия томони ҳам “ҳа” деб жавоб беришига умид қилишини билдирди. Зеленский эса шу куни ўзининг кечки видеомурожаатида АҚШнинг 30 кунлик оташкесим ҳақидаги таклифи ижобий эканини айтиб, Украина тинчликка тайёрлигини маълум қилди.

Шундан сўнг ҳамманинг кўзи, бор эътибори Москвага қадалди. Орадан бир кун ўтди. Кремлдан ҳеч қандай жавоб бўлмади. Кремлга тўхтатиш чақириғи берилганидан сўнг АҚШ томонидан Москвага босимлар ортди. Жумладан, АҚШ Молия вазири Скотт Бессант тинчлик музокараларининг муваффақияти учун зарур бўлса, Россияга қарши энг қаттиқ санкцияларнинг ҳеч иккиланмасдан жорий этишилини айтди. Унинг қайд этишича, Байден маъмурияти санкция қўллашда жуда заиф бўлган ва бу заифликни Трамп маъмурияти йўқотиши мумкин. Бессантга кўра, барчаси Трампнинг муваффақиятли музокаралар режасининг бир қисмидир. У ҳар икки томонга максимал босим ўтказмоқчи.

“Агар бирдан ўнгача бўлган шкала бўйича баҳоланса, АҚШнинг собиқ президенти Жо Байден маъмуриятидаги Россияга қарши санкцияларни, эҳтимол, учликка баҳолаш мумкин эди, унинг кетишига яқинроқ улар санкцияларни олтиликкача кучайтирди. Айтишим мумкинки, биз иккиланмасдан уларни ўнликкача кучайтирамиз”, деган Молия вазири.

Кремлдан садо

13 март куни ниҳоят Москвадан садо чиқди. Бу орада эса худди шу куни АҚШ Президенти Дональд Трампнинг махсус вакили Стив Уиткоффнинг самолёти Москванинг Внуково аэропортига қўнди. Кремль матбуот котиби Дмитрий Песковнинг маълум қилишича, Украина келишуви бўйича АҚШ томонидан музокарачилар Россияга учиб келаётгани ва 13 март куни тегишли мулоқот ўтказилиши режалаштирилгани ҳақида хабар қилди. Шу музокараларга алоқадор шахслардан бири Россия Президентининг ёрдамчиси Юрий Ушаков АҚШнинг таклифига жавоб берди. У Москва Украинада вақтинчалик сулҳга қаршилигини маълум қилди. У Россиянинг бу борадаги позициясини АҚШ миллий хавфсизлик бўйича маслаҳатчиси Майкл Уолтц билан суҳбатда тушунтирган ва вақтинчалик сулҳ шунчаки Украина қўшинининг нафас ростлаши учун вақтдан ютиш йўли эканини айтди. У Россия фақатгина узоқ муддатли низони ҳал этишдан манфаатдорлигини қўшимча қилди.

“Бизнинг мақсадимиз – узоқ муддатли тинчлик йўли билан келишувга эришиш, биз бунга интиламиз. Бу келишув Россиянинг қонуний манфаатларини ва хавотирларини ҳисобга олиши керак. Фақат сулҳни тақлид қилувчи чора-тадбирларнинг ҳеч кимга фойдаси йўқ”, деди Ушаков.

Путиннинг ёрдамчиси, шунингдек, Москва Вашингтоннинг Россиянинг Украина бўйича позициясини тушунишига умид қилишини ва сулҳни муҳокама қилиш жараёнида бу ҳисобга олиниши кераклигини таъкидлаган. У шу тариқа оммавий ахборот воситаларида пайдо бўлган Россиянинг Вашингтонга сулҳ шартлари бўйича ўз талабларини етказгани ҳақидаги хабарларга изоҳ берган. Чунки Ушаковнинг чиқишидан бир неча соат олдин “Reuters” вазият билан таниш манбаларга таяниб, Россия АҚШга ўз талаблари рўйхатини тақдим этганини хабар қилганди. Ушбу талаблар аввалроқ Москва томонидан Украина, АҚШ ва НАТОга билдирилган позицияга ўхшаш бўлиб, улар қуйидагиларни ўз ичига олади:

• Украинанинг НАТОга аъзо бўлишдан воз кечиши;
• Украинада хорижий қўшинлар жойлаштирилмаслиги;
• Россия томонидан босиб олинган Украина ҳудудларининг Россия таркибида тан олиниши.

Путиннинг жавоби

Ушаков Россия сулҳга рози эмаслигини айтган бўлса-да, у барибир сўнгги нуқтани Путин қўйишига ишора қилганди. Путин эса воқеалар ривожи жадаллашиб кетган 13 март куни Беларусь резиденти Александр Лукашенконинг ташрифи ва шу доирада ўтказилган қўшма матбуот анжумани баҳонасида АҚШ таклифига ўз жавобини айтди. Унга кўра, Россия АҚШнинг Украинада вақтинчалик ўт очишни тўхтатиш таклифига рози, бироқ ҳар қандай сулҳ узоқ муддатли тинчлик ва можарога сабаб бўлган омилларнинг бартараф этилишига олиб келиши керак. Можарога сабаб бўлган омилларни бартараф этиш жумласи эса бу ерда энг асосий нуқта дейиш мумкин. Яъни Путин бу билан босқин бошланган ва ундан кейинги даврларда ўзгаришсиз қолган талабларига ишора қилганлик эҳтимоли юқори. Булар Украинанинг НАТОга аъзо бўлмаслиги, демилитаризация ва босиб олинган ерларни тан олиш ҳамда Украина ҳудудий яхлитлиги ва суверенитетига зарар берувчи бошқа талаблардир. Путиннинг таъкидлашича, муҳокама қилиниши зарур бўлган масалалар қаторига жанговар тўқнашув чизиғида сулҳ режимига риоя этилишини назорат қилиш, Россиянинг Курск вилоятида қолаётган украиналик ҳарбийлар тақдири ҳамда Украинага Ғарб томонидан қурол етказиб берилиши каби жиҳатлар киради.

“Биз жанговар ҳаракатларни тўхтатиш бўйича таклифларга розимиз, бироқ бу тўхташ шундай бўлиши керакки, у узоқ муддатли тинчликка олиб келсин ва ушбу инқирознинг дастлабки сабабларини бартараф этсин. Бу ғоя ўз-ўзидан тўғри ва биз, албатта, уни қўллаб-қувватлаймиз. Бироқ биз муҳокама қилишимиз керак бўлган масалалар бор. Ўйлайманки, америкалик ҳамкорларимиз билан музокаралар ўтказиш лозим. Балки АҚШ Президенти Трамп билан боғланиб, у билан биргаликда бу масалани муҳокама қилиш керакдир. Лекин бу можарони тинч йўл билан якунлаш ғояси биз томондан қўллаб-қувватланади”, деди Путин.

Трампнинг кўнгли тўлмади, Зеленскийнинг эса ҳафсаласи пир

АҚШ Президенти Дональд Трамп Россия Президенти Владимир Путиннинг Украинада мумкин бўлган ўт очишни тўхтатиш ҳақидаги баёноти маълум даражада умид уйғотиши, аммо бу “тўлиқ эмас”лигини айтди. У 13 март куни Вашингтонда НАТО Бош котиби Марк Рютте билан бўлиб ўтган очиқ суҳбат жараёнида ўт очишни тўхтатиш таклифини Путин билан шахсан муҳокама қилмоқчи эканини айтиб, ўзининг Яқин Шарқ бўйича махсус вакили Стив Уиткоффнинг Россиядаги музокараларидан мамнунлигини билдирди. Бироқ Трамп якуний натижа олинмагунча бу ҳеч нарсани англатмаслигини қўшимча қилди.

“Агар Путин Жиддадаги музокаралардан сўнг АҚШ ва Украина томонидан билдирилган таклифга рози бўлмаса, бу умидсизликка сабаб бўлади. Якуний келишувнинг кўплаб тафсилотлари аллақачон муҳокама қилинган. Энди Россия иштирок этадими, кўрамиз. Акс ҳолда, бу бутун дунё учун жуда умидсиз дам бўлади”, деди Трамп 

Зеленский эса Путиннинг баёнотига кескин муносабат билдириб, буни “русларнинг яна бир манипуляцияси” деб атади. Зеленскийга кўра, Путин Трампга бу урушни давом эттиришни ва украиналикларни ўлдиришда давом этишни истаётганини тўғридан тўғри айтишдан қўрқади. Шунинг учун Москвада улар ўт очишни тўхтатиш ғоясини шундай шартлар билан ўраб олишмоқдаки, у ё барбод бўлади ёки имкон қадар узоққа чўзилиб кетади.

“Путин буни тез-тез қилади, у тўғридан тўғри “йўқ” демайди, лекин нарсаларни судраб олиб, оқилона ечимларни имконсиз қилади. Биз буни яна бир рус манипуляцияси деб биламиз”, деди Зеленский.

Зеленский Украина имкон қадар тез ва конструктив ишлашга тайёрлиги, жараённи мураккаблаштирадиган шартларни қўймаётгани, аммо Россия мана шундай қадамлар ташлаётганини айтди.

“Ҳар доим айтганимиздек, тўхтаб қолган, конструктив бўлмаган ягона нарса бу – Россия. Уларга бу уруш керак. Путин тинчлик йилларини ўғирлади ва бу урушни кундан кунга давом эттирмоқда. Энди унга босимни кучайтириш вақти келди. Санкциялар қўлланилиши керак, улар ишлайди. Биз америкалик ва европалик ҳамкорларимиз ва дунёда тинчликни хоҳлайдиган ҳар бир киши билан Россияни бу урушни тугатишга мажбур қилиш учун ишлашни давом эттирамиз”, деди Украина Президенти.