Yevropa yetakchilari Alyaskadagi sammit oldidan Trampga so‘nggi bor yuzlanmoqda

Ukraina va Yevropa yetakchilari bugun, 13 avgust kuni oxirgi harakat sifatida AQSH Prezidenti Donald Trampni Rossiya Prezidenti Vladimir Putin bilan Ukraina bo‘yicha tinchlik kelishuvini imzolamaslikka, chunki bunday kelishuv Kiyev manfaatlariga xiyonat bo‘lishi mumkinligini aytgan holda, ishontirishga urindi. Bu haqda “Reuters” xabar berdi. 

Tramp va Putin 15 avgust kuni Alyaskada uchrashib, Ikkinchi jahon urushidan beri Yevropadagi eng yirik bo‘lgan, uch yarim yildan beri davom etayotgan mojaroni tugatish yo‘llarini muhokama qiladi. Tramp har ikki tomon ham mojaroni tugatish uchun hudud almashishi kerakligini aytgan, urush esa o‘n minglab odamlar hayotiga zomin bo‘lgan.

Faol diplomatiya kunida Ukraina Prezidenti Vladimir Zelenskiy Berlinga borib, Germaniya mezbonlik qilgan Yevropa yetakchilari va Tramp bilan onlayn uchrashuvlarda ishtirok etdi. Yevropaliklar hudud almashuvi rejasi Rossiyaga Ukraina hududining qariyb beshdan bir qismini qoldirishi va Putinni kelajakda yana G‘arbiy yo‘nalishda harakat qilishga rag‘batlantirishidan xavotirda.

Alyaska sammiti haqida e’lon qilinganidan beri Tramp bu uchrashuvga bo‘lgan intizomni pasaytirib, uni Moskva urushini tugatish bo‘yicha “tanishuv” uchrashuvi sifatida ko‘rayotganini aytdi.

Bugungi ilk videokonferensiyada Zelenskiy va uning mezboni – Germaniya kansleri Fridrix Mers Finlyandiya, Fransiya, Britaniya, Italiya, Polsha va Yevropa Ittifoqi yetakchilari hamda NATO Bosh kotibi Mark Ryutte bilan Trampga takliflarini muhokama qilish va 15 avgustdagi sammit natijasiga ta’sir ko‘rsatish uchun uchrashdi. Manbaga ko‘ra, Tramp va vitse-prezident Jeyms Devid Vens keyinchalik suhbatga qo‘shilgan.

“Yaqin soatlarda Yevropa yetakchilari bilan gaplashamiz. Ular kelishuvga erishishni istaydigan ajoyib insonlar”, deb yozdi Tramp Truth Social’da.

Yevropa va Kiyev Alyaskada noqulay kelishuvdan xavotirda

Alyaskadagi sammitning kutilmagan yo‘nalishi Yevropa tomonida AQSH va Rossiya ular ishtirokisiz keng qamrovli qarorlar qabul qilishi va hatto Ukrainani noqulay shartlarga majbur qilishi mumkinligi haqidagi xavotirlarni kuchaytirdi.

“Biz hozir bunday holat yuz bermasligi uchun AQSHdagi hamkorlar bilan muloqotda bo‘lib, Yevropa tarafidan uyg‘un va birdam harakat qilmoqdamiz”, dedi Sharqiy Yevropadan bir yuqori lavozimli mansabdor.

Trampni xafa qilmaslik uchun yevropalik yetakchilar uning sa’y-harakatlarini olqishlashini aytib kelmoqda, biroq Ukraina haqidagi kelishuv Ukraina ishtirokisiz tuzilmasligi lozimligini ta’kidlamoqda.

Tramp ma’muriyati kecha, 12 avgust kuni jurnalistlarga sammit uning uchun “tinglash mashqi” bo‘lishini, ya’ni kelishuvga erishish uchun nimalar kerakligini eshitishga qaratilganini aytdi.

Trampning o‘tgan haftada sammitga rozi bo‘lishi – Putinning AQSH tinchlik tashabbusiga qarshi chiqqani uchun bir necha haftalik norozilikdan keyin keskin burilish bo‘ldi. Tramp o‘z vakili Moskvadagi muzokaralarda “katta siljish”ga erishganini aytdi.

“Reuters”ga gapirgan o‘nga yaqin yuqori lavozimli Yevropa mansabdorlari Yevropa va Ukraina xavfsizligi uchun noqulay kelishuv yuz berishi xavfini ko‘rishini, agar shunday bo‘lsa, Yevropa birdamligi hal qiluvchi ahamiyatga ega bo‘lishini ta’kidladi.

Tramp bilan suhbatdan so‘ng “ko‘ngillilar koalitsiyasi” – otashkesim bo‘lsa, Ukrainaga yordam ko‘rsatish rejasi ustida ishlayotgan davlatlar guruhi ham onlayn yig‘ilish o‘tkazadi.

Jang maydonida Ukrainaga bosim ortmoqda

Gallup so‘rovi o‘tgan haftada shuni ko‘rsatdiki, ukrainaliklarning 69 foizi urushni imkoni boricha tezroq muzokara yo‘li bilan tugatish tarafdori. Biroq so‘rovlar shuni ham ko‘rsatadiki, ular katta yo‘qotishlar evaziga, ya’ni jiddiy imtiyozlar bergan holda tinchlikni xohlamaydi.

Zelenskiy bugungi qo‘ng‘iroqlar oldidan Donbassdan qo‘shinlarni olib chiqish talabini o‘z ichiga olgan kelishuvga Kiyevning rozi bo‘lishi mumkin emasligini aytdi. Chunki Donbass hududi Rossiya tomonidan allaqachon qisman egallangan bo‘lsa-da, bu Ukraina uchun katta mudofaa tizimini yo‘qotish va kelajakda Rossiyaning yana chuqurroq hujumini osonlashtirishga olib keladi. Uning so‘zlariga ko‘ra, hududiy masalalar faqat otashkesimdan so‘ng va Ukraina xavfsizlik kafolatlarini olgandan keyingina muhokama qilinishi mumkin. 

Rossiya Tashqi ishlar vazirligi vakili Aleksey Fadeyev Moskva pozitsiyasi 2024 yil iyunida Putin belgilaganidan beri o‘zgarmaganini aytdi. Kreml rahbari otashkesim va muzokaralarni boshlash uchun shart sifatida Ukraina qo‘shinlarini Rossiya o‘ziniki deb da’vo qilgan, ammo to‘liq nazorat qilmaydigan to‘rt hududdan olib chiqishni va NATOga qo‘shilish rejasidan voz kechishni talab qilgan.

Kiyev bu shartlarni taslim bo‘lish deb baholab, darhol rad etdi.