Европа етакчилари Аляскадаги саммит олдидан Трампга сўнгги бор юзланмоқда

Украина ва Европа етакчилари бугун, 13 август куни охирги ҳаракат сифатида АҚШ Президенти Дональд Трампни Россия Президенти Владимир Путин билан Украина бўйича тинчлик келишувини имзоламасликка, чунки бундай келишув Киев манфаатларига хиёнат бўлиши мумкинлигини айтган ҳолда, ишонтиришга уринди. Бу ҳақда “Reuters” хабар берди. 

Трамп ва Путин 15 август куни Аляскада учрашиб, Иккинчи жаҳон урушидан бери Европадаги энг йирик бўлган, уч ярим йилдан бери давом этаётган можарони тугатиш йўлларини муҳокама қилади. Трамп ҳар икки томон ҳам можарони тугатиш учун ҳудуд алмашиши кераклигини айтган, уруш эса ўн минглаб одамлар ҳаётига зомин бўлган.

Фаол дипломатия кунида Украина Президенти Владимир Зеленский Берлинга бориб, Германия мезбонлик қилган Европа етакчилари ва Трамп билан онлайн учрашувларда иштирок этди. Европаликлар ҳудуд алмашуви режаси Россияга Украина ҳудудининг қарийб бешдан бир қисмини қолдириши ва Путинни келажакда яна Ғарбий йўналишда ҳаракат қилишга рағбатлантиришидан хавотирда.

Аляска саммити ҳақида эълон қилинганидан бери Трамп бу учрашувга бўлган интизомни пасайтириб, уни Москва урушини тугатиш бўйича “танишув” учрашуви сифатида кўраётганини айтди.

Бугунги илк видеоконференцияда Зеленский ва унинг мезбони – Германия канцлери Фридрих Мерц Финляндия, Франция, Британия, Италия, Польша ва Европа Иттифоқи етакчилари ҳамда НАТО Бош котиби Марк Рютте билан Трампга таклифларини муҳокама қилиш ва 15 августдаги саммит натижасига таъсир кўрсатиш учун учрашди. Манбага кўра, Трамп ва вице-президент Жеймс Дэвид Вэнс кейинчалик суҳбатга қўшилган.

“Яқин соатларда Европа етакчилари билан гаплашамиз. Улар келишувга эришишни истайдиган ажойиб инсонлар”, деб ёзди Трамп Truth Social’да.

Европа ва Киев Аляскада ноқулай келишувдан хавотирда

Аляскадаги саммитнинг кутилмаган йўналиши Европа томонида АҚШ ва Россия улар иштирокисиз кенг қамровли қарорлар қабул қилиши ва ҳатто Украинани ноқулай шартларга мажбур қилиши мумкинлиги ҳақидаги хавотирларни кучайтирди.

“Биз ҳозир бундай ҳолат юз бермаслиги учун АҚШдаги ҳамкорлар билан мулоқотда бўлиб, Европа тарафидан уйғун ва бирдам ҳаракат қилмоқдамиз”, деди Шарқий Европадан бир юқори лавозимли мансабдор.

Трампни хафа қилмаслик учун европалик етакчилар унинг саъй-ҳаракатларини олқишлашини айтиб келмоқда, бироқ Украина ҳақидаги келишув Украина иштирокисиз тузилмаслиги лозимлигини таъкидламоқда.

Трамп маъмурияти кеча, 12 август куни журналистларга саммит унинг учун “тинглаш машқи” бўлишини, яъни келишувга эришиш учун нималар кераклигини эшитишга қаратилганини айтди.

Трампнинг ўтган ҳафтада саммитга рози бўлиши – Путиннинг АҚШ тинчлик ташаббусига қарши чиққани учун бир неча ҳафталик норозиликдан кейин кескин бурилиш бўлди. Трамп ўз вакили Москвадаги музокараларда “катта силжиш”га эришганини айтди.

“Reuters”га гапирган ўнга яқин юқори лавозимли Европа мансабдорлари Европа ва Украина хавфсизлиги учун ноқулай келишув юз бериши хавфини кўришини, агар шундай бўлса, Европа бирдамлиги ҳал қилувчи аҳамиятга эга бўлишини таъкидлади.

Трамп билан суҳбатдан сўнг “кўнгиллилар коалицияси” – оташкесим бўлса, Украинага ёрдам кўрсатиш режаси устида ишлаётган давлатлар гуруҳи ҳам онлайн йиғилиш ўтказади.

Жанг майдонида Украинага босим ортмоқда

Gallup сўрови ўтган ҳафтада шуни кўрсатдики, украиналикларнинг 69 фоизи урушни имкони борича тезроқ музокара йўли билан тугатиш тарафдори. Бироқ сўровлар шуни ҳам кўрсатадики, улар катта йўқотишлар эвазига, яъни жиддий имтиёзлар берган ҳолда тинчликни хоҳламайди.

Зеленский бугунги қўнғироқлар олдидан Донбассдан қўшинларни олиб чиқиш талабини ўз ичига олган келишувга Киевнинг рози бўлиши мумкин эмаслигини айтди. Чунки Донбасс ҳудуди Россия томонидан аллақачон қисман эгалланган бўлса-да, бу Украина учун катта мудофаа тизимини йўқотиш ва келажакда Россиянинг яна чуқурроқ ҳужумини осонлаштиришга олиб келади. Унинг сўзларига кўра, ҳудудий масалалар фақат оташкесимдан сўнг ва Украина хавфсизлик кафолатларини олгандан кейингина муҳокама қилиниши мумкин. 

Россия Ташқи ишлар вазирлиги вакили Алексей Фадеев Москва позицияси 2024 йил июнида Путин белгилаганидан бери ўзгармаганини айтди. Кремль раҳбари оташкесим ва музокараларни бошлаш учун шарт сифатида Украина қўшинларини Россия ўзиники деб даъво қилган, аммо тўлиқ назорат қилмайдиган тўрт ҳудуддан олиб чиқишни ва НАТОга қўшилиш режасидан воз кечишни талаб қилган.

Киев бу шартларни таслим бўлиш деб баҳолаб, дарҳол рад этди.