Ukraina bo‘yicha muzokaralardagi yangi shaxslar kim va Yaqin Sharq ularni qanday bog‘laydi?

north_east

Ukraina haqiqiy tinchlik muzokaralariga tayyor – Zelenskiy

Ukraina muzokaralarining yangi asosiy yuzlari paydo bo‘ldi. Ular – Stiv Uitkoff hamda Kirill Dmitriyev. Bu haqda “Meduza” ma’lumot berdi.

Stiv Uitkoff AQSH Prezidenti Donald Tramp bilan 40 yildan ortiq vaqtdan beri do‘st bo‘lib, bu do‘stlik ularning ko‘chmas mulk sarmoyadori bo‘lgan davridan boshlangan. 2024 yil dekabr oyida Uitkoff yangi tug‘ilgan nabirasiga hatto Tramp sharafiga Don ismini bergan.

Trampning ikkinchi muddati davom etar ekan, Uitkoff birdan dunyoning eng muhim diplomatlaridan biriga aylandi. Trampning Yaqin Sharq bo‘yicha maxsus vakili sifatida u 2025 yil yanvarida G‘azo sektorida Isroil va HAMAS o‘rtasida o‘t ochishni to‘xtatish bo‘yicha kelishuv imzolanishida muhim rol o‘ynadi. Va keyin Tramp unga qariyb uch yildan beri davom etayotgan Rossiya-Ukraina urushini tugatish uchun Rossiya bilan aloqa o‘rnatishni buyurdi.

11 fevral kuni Uitkoff Rossiya qamoqxonasida saqlanayotgan giyohvand moddalar kontrabandasi bilan shug‘ullangan amerikalik maktab o‘qituvchisi Mark Fogelni olib ketish uchun shaxsiy samolyotda Moskvaga uchib ketdi. Uning evaziga AQSH BTC-e kriptovalyuta birjasi asoschisi, pul yuvishni tan olgan Aleksandr Vinnikni ozod qildi.

Qisqa tashrifi davomida Uitkoff Rossiya rasmiylarining ba’zi vakillari bilan muloqot qilishga muvaffaq bo‘ldi. Qaytgandan so‘ng jurnalistlar tomonidan so‘roq qilinganida, u shunday dedi:

“Rossiyadan kelgan bir janob bor, uning ismi Kirill, uning bunga to‘g‘ridan-to‘g‘ri aloqasi bor. U ikki tomon o‘rtasida ko‘prik o‘rnatgan juda muhim vositachi edi”, degan u.

Taxminlarga ko‘ra , biz Rossiya to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiya fondi (RFPI) bosh direktori Kirill Dmitriyev haqida bormoqda. U Stenford va Garvard universitetlarini tamomlagan, yoshligida McKinsey va Goldman Sachs’da ishlagan, 2007 yildan 2011 yilgacha Ukrainaning taxminan milliard dollarlik kapitalga ega Icon Private Equity investitsiya fondini boshqargan — bu asosan Ukrainaning sobiq prezidenti Leonid Kuchmaning kuyovi Viktor Pinchukning puli edi. Pinchuk Kirill Dmitriyevni VEB davlat korporatsiyasi rahbari Vladimir Dmitriyevga tavsiya qilgan (ular qarindosh emas). 2011 yilda ikki Dmitriyev o‘sha paytdagi prezident Dmitriy Medvedev va bosh vazir Vladimir Putinni suveren investitsiya fondini yaratishga ko‘ndirgan va Kirill Dmitriyev uning rahbari bo‘ldi.

RFPI sarmoya kiritgan eng mashhur loyiha COVID-19'ga qarshi “Sputnik V” vaksinasi edi.

Dmitriyev Putinning oilasiga yaqin. Uning rafiqasi Natalya Popova Prezidentning kenja qizi Katerina Tixonovaning sinfdoshi va do‘sti bo‘lib, 2012 yildan beri u “Innopraktika” jamg‘armasida uning o‘rinbosari. Dmitriyevning o‘zi Tixonovaning o‘sha paytdagi eri Kirill Shamalov bilan bir necha yil davomida “Sibur” direktorlar kengashida o‘tirdi.

Dmitriyev Yaqin Sharqda keng aloqalarga ega. RFPIning eng yirik hamkorlari qatoriga Qatar, Saudiya Arabistoni va BAAning suveren jamg‘armalari kiradi. Davlat va hukumat rahbarlari va ularning qarindoshlari ushbu fondlarning kengashlari va direktorlar kengashlarida o‘tiradi – ularning barchasi Dmitriyevning doimiy suhbatdoshlari.

2017 yilda, Donald Trampning birinchi inauguratsiyasidan sal oldin, Dmitriyev Seyshel orollarida BAAning ayrim rasmiylari va bir guruh amerikalik ishbilarmonlar, jumladan, Blaskvater xususiy harbiy kompaniyasi asoschisi va Tramp tez orada ta’lim vaziri etib tayinlagan Betsi Devosning ukasi Erik Prins bilan uchrashdi. Keyinchalik, Rossiyaning AQSH saylovlariga aralashuvini tekshirgan maxsus prokuror Robert Myuller bu Rossiya hukumati va Tramp ma’muriyati o‘rtasida norasmiy aloqalarni o‘rnatishga qaratilgan qator uchrashuvlardan biri deb gumon qildi.

Trampning birinchi inauguratsiyasidan keyin Dmitriyev Davos iqtisodiy forumida Amerika prezidenti maslahatchisi Entoni Skaramuchchi bilan uchrashadi. 

To‘liq miqyosli Rossiya-Ukraina urushi boshlanganidan beri Yaqin Sharq davlatlari muntazam ravishda jamoat va nodavlat tinchlik tashabbuslari bilan chiqdi. Saudiya Arabistoni Ukraina tomonida jang qilgan va Rossiya tomonidan asirga olingan xorijliklarni ozod qilishda vositachilik qildi. 2023 yilda u yerda Rossiya va Ukraina o‘rtasida tinch yo‘l bilan kelishuv bo‘yicha xalqaro konferensiya bo‘lib o‘tdi, ammo Rossiya unda ishtirok etmadi. 2023 yilning dekabr oyida Putin BAA va Saudiya Arabistoniga safar qildi.

2024 yilda Qatar Rossiya va Ukraina o‘rtasida shaxsiy masala bo‘yicha vositachilik qilishga urindi: Ukraina energetika infratuzilmasi daxlsizligi evaziga Rossiya neft infratuzilmasi daxlsizligi. Bitim amalga oshmadi.

2024 yilning avgust oyida Kirill Dmitriyev Mark Fogelni Aleksandr Vinnikga almashtirish bo‘yicha muzokaralarda ishtirok etdi. Shuningdek, Saudiya Arabistoni valiahd shahzodasi, Bosh vazir va amaldagi hukmdori Muhammad bin Salmon ham ishtirok etdi.

Stiv Uitkoff, shuningdek, Yaqin Sharqda, birinchi navbatda suveren boylik fondlari bilan ham keng aloqalarga ega. Misol uchun, 2013 yildan 2023 yilgacha u Amirlik fondi bilan Manhettendagi Park Lane mehmonxonasiga egalik qilgan, keyin uni Qatar fondiga sotgan. 2018 yilda, Trampning birinchi muddati davomida Qatar tomonidan yollangan lobbichilar Qatar rasmiylari va “Trampga ta’sir o‘tkaza oladigan” 250 kishi, jumladan, Uitkoff (o‘shanda hali diplomat emas, shunchaki biznesmen) o‘rtasida uchrashuvlar tashkil qilgan. 2024 yilda Uitkoff Qatar iqtisodiy forumida ishtirok etdi.

2025 yil 12 fevralda Vladimir Putin va Vladimir Zelenskiy o‘rtasidagi telefon suhbatlaridan so‘ng Tramp jurnalistlarga Rossiya Prezidenti bilan, ehtimol Saudiya Arabistonida uchrashish niyatida ekanini aytdi.

Dmitriyevning tanishi uni muzokarachi deb atash noto‘g‘ri ekanligini ta’kidlaydi, uning roli faqat aloqa o‘rnatishga yordam beradi. Tramp birinchi prezidentlik muddatidan beri Jared Kushner (AQSH Prezidentining kuyovi va uning Yaqin Sharq bo‘yicha sobiq maslahatchisi) bilan aloqalarni saqlab kelmoqda. Dmitriyevning tanishiga ko‘ra, Uitkoff aynan Kushner orqali Dmitriyev bilan aloqa o‘rnatgan, so‘ngra u orqali Fogelni Vinnikka almashtirishni ham, Tramp va Putin o‘rtasidagi telefon suhbatini ham uyushtirgan “boshqa odamlar” bilan aloqa o‘rnatgan.