Rossiya Markaziy Osiyoga nisbatan orqa hovlisidek qaramayotgani aytildi

Markaziy Osiyo Rossiya tashqi iqtisodiy siyosatining an’anaviy markazi bo‘lishdan to‘xtadi va Sharqqa yo‘naltirilgan asosiy mintaqaga aylandi. Bu haqda Rossiya Fuqarolik jamiyatini rivojlantirish jamg‘armasining Rossiya va Markaziy Osiyo mamlakatlari o‘rtasidagi hamkorlikni rivojlantirish bo‘yicha hisobotida so‘z borgan. 

Hujjatda qayd etilishcha, 2022 yildan keyin Markaziy Osiyo Rossiya nafaqat savdo, investitsiya, logistika va gumanitar hamkorlikning barqaror kanallarini saqlab qolgan, balki sezilarli darajada kengaytirgan, shu bilan birga Yevroosiyo integratsiyasining yangi modelini shakllantirgan makonga aylangan. 

“Markaziy Osiyo Rossiyaning “periferiya”si (orqa hovlisi – tahr.) emas, balki uning iqtisodiy strategiyasining qo‘llab-quvvatlovchi qit’a konturiga aylandi”, deyiladi hisobotda. 

Mualliflar tarixiy va institutsional asos – umumiy sovet merosi, yagona standartlar, til, energetika va transport infratuzilmasi – bu aloqalarning barqarorligida muhim rol o‘ynaganini singdirishga uringan. Bu mintaqa mamlakatlariga MDH, YeOII va ikki tomonlama formatlar mexanizmlariga tayanib, 2022-2024 yillardagi qiyinchiliklarga moslashish imkonini bergani aytilgan. 

Hisobotga ko‘ra, Qozog‘iston va Qirg‘iziston YeOIIga institutsional o‘zaro ta’sirning yadrosi sifatida integratsiyalashgan, O‘zbekiston, Tojikiston va Turkmaniston esa MDH va hukumatlararo komissiyalar orqali yanada moslashuvchan hamkorlik formatlaridan foydalanadi, bu esa umumiy izchillik va bashorat qilishni ta’minlaydi. 

Shu bilan birga, mutaxassislarning ta’kidlashicha, geosiyosiy o‘lchov yanada murakkablashib bormoqda. Markaziy Osiyo Rossiya, Xitoy, AQSH, Yevropa Ittifoqi va Turkiya o‘rtasidagi raqobat zonasiga aylanib bormoqda, ammo hozircha to‘g‘ridan-to‘g‘ri qarama-qarshilikdan qochilgan. Shu bilan birga, Rossiya xavfsizlik va gumanitar masalalarda yetakchilikni saqlab qolmoqda, mintaqa mamlakatlari esa ko‘p vektorli siyosatni amalga oshirmoqda. 

Hisobotda hamkorlik sohalarini kengaytirish haqida ham so‘z borgan. Asosiy sohalar qatoriga energetika, qishloq xo‘jaligi, Shimol-Janub va Xitoy-Markaziy Osiyo-Rossiya transport yo‘laklarini rivojlantirish, milliy valyutalarda hisob-kitoblarga o‘tish, sun’iy intellekt va katta ma’lumotlar sohasidagi qo‘shma loyihalar kiradi. 

Rasmiylar uchun tavsiyalar

Hisobotning alohida bo‘limi Rossiya rasmiylari uchun tavsiyalarga bag‘ishlangan. Jamg‘arma YeOII doirasida bojxona va sanitariya tartiblarini soddalashtirishni, yagona raqamli bojxona portalini joriy etishni va YeOIIdan tashqaridagi Markaziy Osiyo mamlakatlariga milliy valyuta hisob-kitob mexanizmlari va Moliyaviy xabarlar tizimidan foydalanishni kengaytirishni taklif qilgan. 

Bundan tashqari, ekspertlar resurs bo‘lmagan eksportni qo‘llab-quvvatlashni ko‘paytirishni, Rossiya rivojlanish institutlarining mintaqadagi infratuzilma va sanoat loyihalarida ishtirokini kengaytirishni, gumanitar va ta’lim sohasidagi hamkorlikni, jumladan, Rossiya universitetlarining filiallarini ochish va mintaqalararo aloqalarni rivojlantirishni tavsiya qilgan.  

Hisobot mualliflari shuningdek, Markaziy Osiyo mamlakatlari rasmiylariga murojaat qilib, iqtisodiyotning resurs bo‘lmagan sohalarini rivojlantirish, byurokratik to‘siqlarni kamaytirish va Rossiya bilan qo‘shma sanoat zonalarini tashkil etishni taklif qilmoqdalar. O‘z navbatida, biznesga yangi logistika yo‘nalishlaridan faolroq foydalanish, qo‘shma korxonalar yaratish va raqamli moliyaviy vositalarni joriy etish tavsiya etilgan. 

Hisobot muallifi bo‘lgan Rossiya Fuqarolik jamiyatini rivojlantirish jamg‘armasi ma’lumotlariga ko‘ra, sanksiyalar va geoiqtisodiy o‘zgarishlarga qaramay, Rossiya va Markaziy Osiyo mamlakatlari “izolyatsiyasiz moslashish” modelini yaratmoqda. 2030 yilgacha boshqariladigan moslashuv eng ehtimoliy ssenariy bo‘lib qolmoqda, ammo chuqurroq integratsiya Yevrosiyoni global ko‘p qutbli iqtisodiyot markaziga aylantirishi mumkin.