Konstitutsiyaga qanday o‘zgartirishlar kiritilmoqda?

Avvalroq, joriy yilning 18 dekabr kuni O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatining o‘ninchi yalpi majlisi chaqirilishi haqida xabar bergan edik. Majlisda “O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga o‘zgartirishlar kiritish to‘g‘risida”gi masala ham ko‘rib chiqilishi kutilyapti.

Jamoatchilik tomonidan Konstitutsiyaga aynan qanday o‘zgartirishlar kiritilayotgani va uning asoslari nimalardan iboratligi haqida savollar paydo bo‘lmoqda.

Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputati Rasul Kusherboyev Konstitutsiyaga kiritilayotgan o‘zgartirish haqida ma’lumot berdi.

Deputat bu o‘zgarishlar avvalo O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 24 iyuldagi “Sudlar faoliyatini yanada takomillashtirish va odil sudlov samaradorligini oshirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi PF 6034-sonli Farmonida belgilangan vazifalardan kelib chiqqanini ta’kidlagan. Unga ko‘ra 2021 yil 1 yanvardan boshlab:

•    viloyat va unga tenglashtirilgan fuqarolik ishlari bo‘yicha, jinoyat ishlari bo‘yicha sudlar va iqtisodiy sudlar negizida sudyalarning qat’iy ixtisoslashuvini saqlab qolgan va sud ishlarini yuritish turlari bo‘yicha alohida sudlov hay’atlarini tashkil etgan holda Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar umumyurisdiksiya sudlarini tashkil etish;

•    ma’muriy va boshqa ommaviy huquqiy munosabatlardan kelib chiqadigan ishlarni ko‘rishga ixtisoslashtirilgan Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar markazlari va Toshkent shahrida tumanlararo ma’muriy sudlarini tashkil etish, shu munosabat bilan tuman (shahar) ma’muriy sudlarini tugatish. Bunda Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar ma’muriy sudlari saqlab qolinishi nazarda tutilgan.

Farmonga asosan 2021 yil 1 yanvardan sud tizimida tashkiliy-tuzilmaviy o‘zgarishlar amalga oshirilayotganligini inobatga olib, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 107-moddasi birinchi qismini quyidagi tahrirda bayon etish taklif etilmoqda:

“O‘zbekiston Respublikasida sud tizimi O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi, O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi, harbiy sudlar, Qoraqalpog‘iston Respublikasi sudi, viloyatlar va Toshkent shahar sudlari, Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar ma’muriy sudlari, fuqarolik ishlari bo‘yicha tumanlararo, tuman (shahar) sudlari, jinoyat ishlari buyicha tuman (shahar) sudlari, tumanlararo, tuman (shahar) iqtisodiy sudlari va tumanlararo ma’muriy sudlaridan iborat”.

“Bu o‘zgarishlardan maqsad fuqarolarning sudma-sud sarson bo‘lib yurishiga barham berib, ularning muammosini bir joyda hal qilish, sud tizimini boshqarish masalalarini takomillashtirib, viloyat va unga tenglashtirilgan sudlarni tashkiliy, moliyaviy va moddiy-texnik ta’minlash ishini yaxshilashga erishishdan iborat.

Shuningdek, milliy qonunchiligimizda rus tilidagi “zakonodatelstvo” va “akti zakonodatelstva” tushunchalari o‘zbek tilida “qonun hujjatlari” deb, rus tilidagi “zakon” va “zakonodatelniy akt” tushunchalari o‘zbek tilida bir xil “qonun” deb ishlatilgan.

Milliy normativ-huquqiy bazada davlat tilidagi “qonunchilik” tushunchasi qonunlarda ishlatilmagan”, deydi Kusherboyev.

Shu bois, “Normativ huquqiy hujjatlar to‘g‘risida”gi Qonunga tegishli o‘zgartirishlar kiritish bilan bir vaqtda Konstitutsiyada ham ushbu so‘zlarni to‘g‘ri qo‘llash maqsadida “zakonodatelstvo - qonunchilik”, “akt zakonodatelstva – qonunchilik hujjati”, “zakonodatelniy akt – qonun hujjati” ko‘rinishida berish taklif etilmoqda.

Shu munosabat bilan, davlat tilidagi Konstitutsiyaning 7-moddasi ikkinchi qismiga, 33-moddaga, 85-modda to‘rtinchi qismi 8-bandiga, 86-modda beshinchi qismi 8-bandiga, 93-modda birinchi qismi 16-bandiga, 98-modda uchinchi qismiga, 100-modda sakkizinchi xatboshisiga, 117-modda sakkizinchi qismiga o‘zgartirishlar kiritilmoqda.

“Nima bo‘lganda ham bu o‘zgarishlar faqat va faqat fuqarolarning foydasi yo‘liga xizmat qilishiga qattiq umid qilamiz”, deydi deputat.