Ikkinchi jahon urushida hayvonlar: texnologiyaga muqobil kuch

Ikkinchi jahon urushi inson chidamliligi, innovatsiya va zukkolik chegaralarini sinovdan o‘tkazgan global mojaro edi. Millionlab askarlar, tinch aholi va harbiy texnika ishtirok etganiga qo‘shimcha ravishda, urush davomida turli xil hayvonlar ham muhim rol o‘ynadi. It va otdan tortib kaptar va hatto shimol bug‘usigacha bo‘lgan hayvonlar turli maqsadlarda qo‘llanilib, ko‘pincha jang va harbiy kampaniyalar natijasiga chuqur ta’sir ko‘rsatdi. Ikkinchi jahon urushi davrida hayvonlardan foydalanish nafaqat ularning moslashuvchanligi va inson tarixidagi ahamiyatini namoyon etdi, balki zamonaviy texnologiyalar yetarli bo‘lmagan jang maydonlarida ham ularning asosiy rol o‘ynaganini ko‘rsatdi.

Itlar: jang maydonidagi eng yaqin do‘st

Itlar Ikkinchi jahon urushi davrida turli maqsadlarda eng ko‘p foydalanilgan hayvonlar edi. Germaniya ovcharkasi, Doberman va Kolli kabi turli zotdagi itlar bir necha vazifalar uchun tayyorlanib, urushning turli bosqichlarida bebaho yordamchi sifatida xizmat qildi. Ularning asosiy vazifalaridan biri xabarchi sifatida harakat qilish edi, ya’ni xavfli va notekis hududlarda muhim ma’lumotlarni yetkazish. Insonlardan farqli ravishda, itlar jang maydonini tezroq bosib o‘tib, dushman kuzatuvchilari ko‘zini shamg‘alat qilish qobiliyatiga ega edi, bu esa ularni urushning qizg‘in pallalarida ishonchli yordamchiga aylantirdi. Xabarchi itlarning hissasi, ayniqsa, radio jihozlari ishlamay qolganda yoki buzilganda, bo‘linmalar o‘rtasida aloqa o‘rnatishda juda katta ahamiyatga ega edi va ko‘plab hayotlarni saqlab qoldi.

Aloqadan tashqari, itlar qo‘riqchi va patrul vazifalarida ham xizmat qilib, askarlarga dushman harakatlarini aniqlash yoki harbiy ob’ektlarni qo‘riqlashda yordam berdi. Ular o‘zlaridagi o‘tkir hid bilish qobiliyati va sezgir instinktlarga tayanib, berkingan dushmanlarni topish yoki yashirin kirishga urinishlarni oldindan sezib, askarlarni ogohlantirishga erishgan. Maxsus tayyorlangan qidiruv-qutqaruv itlari ham bo‘lib, ular vayronalar ostida yoki zich o‘rmonlar ichida qolib ketgan yarador askarlarni qidirib topishgan. Ushbu qutqaruv itlari tibbiyot xodimlariga katta yordam berib, yarador askarlar orasida omon qolish ko‘rsatkichlarini oshirishga xizmat qilgan. Mina qidiruvchi itlar ham katta ahamiyatga ega bo‘lib, ular askarlar xavfli hududlarga qadam qo‘ymasdan oldin, yer ostidagi mina va portlovchi moddalarni aniqlagan. Bu vazifa, ayniqsa, chekinayotgan kuchlar o‘rnatib ketgan minalarni topish jarayonlarida muhim ahamiyatga ega edi.

Ot va xachirlar: logistikaning tayanchi

Urush mexanizatsiyalashtirilgan bo‘lishiga qaramay, ayniqsa zamonaviy texnikalar samarasiz bo‘lgan hududlarda, ot va xachirlar asosiy yordamchi hisoblanardi. Tog‘li hududlar, zich o‘rmonlar va hatto qorli joylarda yuk mashinalari yoki tanklar samarali harakat qila olmagan paytda yuk tashuvchi bu hayvonlar o‘q-dori, oziq-ovqat, qurol-yarog‘ va tibbiy jihozlarni oldingi chiziqqa yetkazish uchun ishlatilgan. Ayniqsa, Alp tog‘lari, Birma o‘rmonlari va Sovet Ittifoqining tog‘li hududlarida ularning xizmati alohida e’tiborga loyiq edi.

Ikkinchi jahon urushi davrida dunyoning ko‘plab armiyalarida otliq askarlar ham xizmat qilgan. Ayniqsa, urushning dastlabki bosqichlarida, motorli transport vositalari yetarli bo‘lmagan paytda, otliq qo‘shinlar razvedka va tezkor harakatlanish imkonini berardi. Ko‘plab qishloq va kam rivojlangan hududlarda otlar ta’minot yo‘llarini saqlash uchun juda zarur edi. Tank va boshqa transport vositalari qo‘llanila boshlaganidan keyin ham, mexanizatsiyalashtirilgan armiya kira olmaydigan hududlarda otlar juda muhim hisoblanardi.

Kaptarlar: aloqaning qanotli jangchilari

Urushda pochta kaptarlaridan foydalanish asrlar davomida mavjud edi, biroq Ikkinchi jahon urushi davrida ular alohida ahamiyat kasb etdi. An’anaviy aloqa vositalari, masalan, radio yoki telefon liniyalari dushman hujumi yoki geografik to‘siqlar sababli ishdan chiqqan vaziyatlarda, kaptarlar oddiy, ammo samarali yechim edi. Bu qushlar kichik kapsulalarda muhim xabarlarni katta masofalarga olib o‘tish uchun tayyorlangan bo‘lib, ko‘pincha dushman chizig‘i ortida uchib o‘tardi.

Pochta kaptarlari ishtirok etgan eng mashhur operatsiyalardan biri Britaniya razvedkasi tomonidan amalga oshirilgan “Kolumba operatsiyasi” edi. Unda bosib olingan hududlardagi mahalliy qarshilik kuchlari va tinch aholi kaptarlar oyog‘iga biriktirilgan kichik konteynerlarga razvedka ma’lumotlarini joylashtirgan. Keyin kaptarlar yana Britaniyaga uchib, nemis qo‘shinlari harakati, qarshilik harakatlari va harbiy ob’ektlar haqida muhim ma’lumotlarni olib kelgan.

Fil, shimol bug‘usi va tuyalar: mintaqaviy xususiyat va kuch

Ba’zi mintaqalarda an’anaviy bo‘lmagan hayvonlar ham Ikkinchi jahon urushida muhim rol o‘ynadi. Masalan, Birma o‘rmonlarida ittifoqchi va aksilittifoq kuchlari fillardan foydalangan. Fillar zich o‘rmonlardan o‘tib, og‘ir artilleriya, ta’minot va qurilish materiallarini tashish uchun ishlatildi. Ularning katta yuk tashish va qiyin yerlarni bosib o‘tish qobiliyati Birma kampaniyasining og‘ir sharoitlarida beqiyos yordam ko‘rsatdi.

Sovet Ittifoqi va Finlyandiyaning Arktika hududlarida shimol bug‘ulari qorli joylarda ta’minot va askarlarni tashish uchun ishlatilgan. Ayniqsa, fin qo‘shinlari ekstremal sovuqda tez harakatlanish qobiliyatiga ega bo‘lgan bu hayvonlarga qattiq suyangan. Shu bilan birga, Shimoliy Afrika sahrolarida ingliz va nemis kuchlari tomonidan tuyalar ishlatilib, qattiq va quruq iqlimda ta’minotni olib o‘tishda muhim vazifa bajargan.

Yoqilg‘i va suv tanqis bo‘lgan hududda sahroga moslashgan tuyalar Shimoliy Afrika kampaniyasida hal qiluvchi ahamiyat kasb etdi.

Mushuklar: ham ruhiy, ham gigiyenik yordamchilar

It, ot, kaptar va shu kabi hayvonlar ko‘zga ko‘ringan rol o‘ynagan bo‘lsa, boshqa hayvonlar ham katta bo‘lmasa-da, muhim vazifalarni bajargan. Mushuklardan asosan kema va kazarmalarda kemiruvchilarga qarshi kurashda foydalanilgan. Ushbu yoqimtoy jonivorlar oziq-ovqat zaxiralarini saqlash va askarlarning sog‘lig‘ini himoya qilishda muhim ahamiyatga ega bo‘lib, ularga ruhiy ko‘mak ham bergan.

Urushdagi hayvonlarning hissasi

Ikkinchi jahon urushi davrida hayvonlardan foydalanish ularning amaliy qiymatini va inqiroz davrida inson va hayvonlar o‘rtasidagi chuqur bog‘liqlikni namoyon etdi. Dushman chizig‘i ortiga xabar olib o‘tish, murakkab hududlarda yuk tashish yoki askarlarga ruhiy yordam ko‘rsatish kabi vazifalar bilan hayvonlar harbiy operatsiyalarning muvaffaqiyatida hal qiluvchi rol o‘ynadi. Ko‘p hollarda hayvonlar texnologiya bajara olmagan ishlarni uddaladi, bu esa eng mexanizatsiyalashgan urushda ham hayvonlarning o‘rnini almashtirib bo‘lmasligini ko‘rsatdi.