Endi bir sutka 25 soatni tashkil etishi kutilmoqda

Myunxen Texnika Universiteti mutaxassislari Yer sayyorasining aylanishi sekinlashishga moyilligini aniqlashdi. Shu sababli, hozirda 24 soat bo‘lgan Yer kunini 25 soatga uzaytirish mumkin.

Yerdagi bir kun 24 soat yoki 86 400 soniyani tashkil qiladi va kunning aniq uzunligi kichik, ammo o‘zgaruvchan tebranishlarga bog‘liq. Ushbu nozik farqlarni tushunish kundalik hayotga bevosita ta’sir qilmasligi mumkin. Ammo bu yuqori aniqlikdagi iqlim modellarini yaratuvchi olimlar uchun muhim.

Zilzilalar, vulqon otilishi va hatto yer yadrosidagi suyuq metalning harakati natijasida yuzaga keladigan nozik siljishlar kabi hodisalarning ta’siri bu davrda kichik o‘zgarishlarga olib keladi.

Millisekundlarda o‘lchanadigan bu kichik tebranishlar oldindan aytib bo‘lmaydigan bo‘lsa-da, ular olimlar uchun muhim ma’lumot beradi. Germaniyaning Myunxen Texnika Universiteti professori Ulrix Shrayber kabi olimlar Yerning aylanishidagi tebranishlar nafaqat astronomiya, balki aniq iqlim modellari va El Nino kabi hodisalarni yaxshiroq tushunish uchun ham muhim ekanligini ta’kidlamoqda. 

Hisob-kitoblarga ko‘ra, taxminan 200 million yildan keyin Yerda bir kun 25 soat davom etadi. Myunxen Texnika Universiteti olimlari bu jarayon bugungi kunda ham davom etayotganini va, masalan, 200 million yil avval Yerda bir sutkaning uzunligi 23 soatni tashkil etganini qayd etishdi. O‘sha paytda sayyoramizda dinozavrlar yashagan.

Yangi tadqiqotda Shrayber va uning hamkasblari Vettzell geodeziya observatoriyasida (Germaniya) o‘rnatilgan lazerli halqali giroskopdan foydalanganlar. Ushbu qurilma taxminan 6 metr chuqurlikda ko‘milgan muhrlangan kameraga joylashtiriladi va bu tashqi omillarning ta’sirini bartaraf qiladi, faqat Yerning aylanishidagi o‘zgarishlarning ta’sirini ta’minlaydi.

Giroskop turli yo‘nalishlarda harakatlanadigan ikkita lazer nurlari bilan jihozlangan. Sayyora tebranganda, lazer nurlaridan biri biroz qisqaroq masofani bosib o‘tadi. Jamoa hisob-kitoblarni amalga oshirdi va bir necha hafta davom etadigan davrlarda Yerning aylanishi 6 millisekundgacha o‘zgarib turishini aniqladi. Kelgusi oylarda olimlar aniqroq ma’lumotlarni olish uchun sozlashni yaxshilashni rejalashtirmoqda.

Olimlarning bildirishicha, 1,4 milliard yil avval Yerda bir sutkaning davomiyligi 18 soatu 41 daqiqa bo‘lgan. O‘lchovlar maxsus germetik maydonda, 6 metr chuqurlikda yer ostiga o‘rnatilgan aylana lazer yordamida amalga oshiriladi. Bunday sharoitda tashqi omillarning ta’siri minimallashtiriladi. Mutaxassislarning ta’kidlashicha, ob-havo sharoiti va iqlim o‘zgarishi qisman ushbu ko‘rsatkich bilan bog‘liq.

Elatib o‘tamiz, avvalroq Quyoshda Yerdan 60 barobar katta teshik paydo bo‘lganini xabar qilgan edik.