Dahshat, fashizm, ko‘z yoshlar va jasorat. Rossiya Ukrainaga bostirib kirganiga 6 oy to‘ldi

Rossiya va Ukraina o‘rtasidagi harbiy mojaro boshlanganiga olti oy to‘ldi. Fevral oyi oxiridan beri Ukrainada minglab odamlar jangovar harakatlar qurboni bo‘ldi, o‘n minglab odamlar jarohat oldi, millionlab odamlar qochqinga aylandi.

2022 yil 24 fevral kuni Rossiya Prezidenti Vladimir Putin telemurojaatida Ukraina sharqidagi Donbassda “maxsus harbiy operatsiya” boshlanganini e’lon qildi, shundan so‘ng Rossiya armiyasi Ukraina hududiga bostirib kirdi.

Rossiya qo‘shinlari ayirmachilar tomonidan bosib olingan Donetsk va Lugansk viloyatlari orqali Kiyev nazorati ostidagi hududlarga kirdi. Shu bilan birga, Rossiya hududidan qo‘shinlar Xarkov, Sumi va Chernigov viloyatlariga, Belarus hududi orqali esa Ukrainaning Chernobil viloyatiga kirdi. Ukraina poytaxtini to‘sib qo‘yish uchun Kiyev yaqiniga desant qo‘shinlari tushirildi va quruqlikda operatsiya boshlandi.

Urushning birinchi oyidayoq rus qo‘shinlari Azov dengizi qirg‘oqlarini egallashga e’tibor qaratdi va tez orada Berdyansk port shahrini egallab olishdi. Bir necha oylik qamaldan so‘ng Ukrainaning Azovdagi eng muhim port shaharlaridan biri Mariupol quladi.

Mariupolda rus armiyasi kuchli qarshilikka duch keldi. Yil boshida ham yuz minglab aholi istiqomat qilgan shaharning bir qismi xarobaga aylandi.

Fevral oyi boshida Ukrainaning Kiyev viloyatining Bucha shahrida ukrain qo‘shinlari va Rossiya maxsus kuchlari o‘rtasida shiddatli to‘qnashuvlar bo‘lib o‘tdi. Oy boshidan 31 martgacha Bucha rus qo‘shinlari nazorati ostida bo‘ldi, ular shaharda Irpinga hujum qilish uchun tayanch baza qurdi. 1 aprel kuni Ukraina qo‘shinlari Bucha shahriga kirganidan so‘ng, xalqaro axborot agentliklari tinch aholining o‘ldirilishiga oid foto va video dalillarni chop eta boshladi. Rasmiy Kiyev bunda Rossiya harbiylarini aybladi.

Urushning ikkinchi oyida rus armiyasi Kiyev va Chernigovdan qo‘shinlarini olib chiqishni boshladi. Ukraina armiyasi mamlakatning ushbu hududlari ustidan to‘liq nazoratni tikladi. Mamlakat sharqi va janubida davom etayotgan jangovar harakatlar fonida Ukraina poytaxtida hayot asta-sekin tiklana boshladi.

“Azovstal”dagi qarshilik

May oyi o‘rtalarida Rossiya Mudofaa vazirligi Mariupoldagi “Azovstal” zavodi hududi to‘liq “ozod etilganini” e’lon qildi.

“21 apreldan beri Ukraina qo‘shinlari guruhi to‘sib qo‘yilgan Mariupoldagi “Azovstal” zavodi hududi to‘liq ozod qilindi. Korxonaning yer osti inshootlari to‘liq Rossiya Qurolli Kuchlari nazoratiga o‘tdi”, deyiladi vazirlik xabarida.

Mudofaa vazirligining xabar berishicha, 16 may kuni 2439 nafar “Azov” jangchisi va Ukraina Qurolli Kuchlarining zavod hududida to‘sib qo‘yilgan harbiy xizmatchilari qurollarini tashladi. Vazirlikning qo‘shimcha qilishicha, 20 may kuni 531 nafar harbiy xizmatchilardan iborat so‘nggi guruh taslim bo‘ldi.

Ukraina tomoni jangchilar asirga olingan rus askarlari bilan keyinchalik almashish shartlariga ko‘ra taslim bo‘lganini da’vo qildi.

Xersonni Rossiya tarkibiga qo‘shish harakati

Rossiya armiyasi egallagan yana bir muhim shahar mamlakat janubidagi Xerson bo‘ldi. Ruslar tomonidan bosib olingan Xerson viloyatining bir qismida Rossiya rubli allaqachon muomalaga kiritilgan, Rossiyaga qo‘shilish bo‘yicha referendum o‘tkazish muhokama qilinmoqda.

Rossiya Tashqi ishlar vaziri Sergey Lavrov o‘z bayonotlaridan birida Xersonning Rossiyaga qo‘shilish mumkinligini tan oldi.

“Ukraina xalqi o‘z taqdirini o‘zi belgilaydi”, deydi Rossiya diplomatiyasi rahbari.

So‘nggi oylarda Rossiyaning Ukraina bilan chegaradosh hududlarini o‘qqa tutish holatlari tez-tez uchramoqda, fuqarolik ob’ektlariga zarar yetkazilmoqda, qurbonlar berilmoqda.

Harbiy yo‘qotishlar statistikasi

Rossiya hukumati oxirgi marta mart oyi oxirida yo‘qotishlari haqida ma’lumotlarni e’lon qildi. Unga ko‘ra, Ukrainadagi rus armiyasining yo‘qotishlari 1351 kishini tashkil etgan va 3825 askar yaralangan.

Shu bilan Moskvada Ukraina Qurolli Kuchlari o‘sha vaqtda 23 367 nafar askarini yo‘qotgani ma’lum qilindi.

22 avgust kuni Ukraina Qurolli Kuchlari bosh qo‘mondoni Valeriy Zalujniy urushda qariyb 9 ming ukrainalik harbiy halok bo‘lganini ma’lum qildi. 23 avgust kuni Ukraina Qurolli Kuchlari Bosh shtabi urush boshlangandan beri 45 550 nafar rossiyalik askar yo‘q qilinganini ma’lum qildi.

Rossiya ham, Ukraina ham tomonlarning taxminiy yo‘qotishlarini rasman tasdiqlamayapti va tinch aholi orasida qurbonlar haqida ma’lumot bermayapti.

Qochqinga aylangan 12 mln ukrain

BMT ma’lumotlariga ko‘ra, mojaro boshlangandan beri ukrainalik qochqinlar soni 12 million kishidan oshgan. Ularning aksariyati Polshadan panoh topgan.

Yevropa komissari Ilva Yoxansson Rossiya-Ukraina urushi boshlanganidan beri Yevropa Ittifoqi mamlakatlariga 8 million Ukraina fuqarosi kelganini ma’lum qildi. Yoxanssonning qayd etishicha, bu raqam Yevropa Ittifoqidagi deyarli bir mamlakat aholisiga teng.

Uning so‘zlariga ko‘ra, 4 million ukrainalik Yevropa Ittifoqi tomonidan qo‘llanilgan vaqtinchalik himoya va yashash, ishlash va ta’lim kabi imkoniyatlarni taqdim etish uchun ariza topshirgan va ro‘yxatdan o‘tgan.

Yevropa komissari ba’zi ukrainaliklar allaqachon o‘z mamlakatlariga qaytib kelganini hamda ular boshpana topgan Yevropa Ittifoqi davlati va Ukrainadan o‘rtasida bemalol harakatlanishi mumkinligini ta’kidlagan.

Sulh bo‘yicha muzokaralarning to‘xtashi

Urush boshlanganidan keyin Rossiya va Ukraina delegatsiyalari sulh o‘rnatish uchun to‘rt marta yuzma-yuz uchrashdi: uch marta Belarusda va bir marta Turkiyada.

Belarusda tomonlar faqat mojaro zonalaridan tinch aholini evakuatsiya qilish uchun gumanitar yo‘laklar ochishga kelishib olishga muvaffaq bo‘ldi.

29 mart kuni Turkiya Prezidenti Rajab Toyib Erdo‘g‘an vositachiligida Istanbulda o‘tkazilgan muzokaralar yakuniga ko‘ra, Ukraina tomoni Rossiyaga kelgusidagi ehtimoliy kelishuvning asosiy prinsiplarini yozma shaklda topshirdi.

Shartnomada Ukrainaning NATOga a’zo bo‘lishdan bosh tortishi, neytral maqomi, yadro quroli va ommaviy qirg‘in qurollarining boshqa turlaridan voz kechishi, mamlakat hududiga xorijiy qo‘shinlar va bazalarni joylashtirishdan bosh tortishi, kafil davlatlar, jumladan, Rossiyaning roziligi bilan harbiy mashg‘ulotlar o‘tkazishi ko‘zda tutilgan edi.

Xavfsizlik kafolatlari Qrim va Donbass hududlariga ta’sir qilmasligi ko‘zda tutilgan, buning evaziga Ukrainaning YeIga a’zoligiga e’tiroz bildirmaslik sharti qo‘yilgandi.

Keyinroq 17 may kuni Ukraina tomoni urush boshlanganidan beri mamlakatdagi vaziyat keskin o‘zgargani va Kiyev Rossiya bilan muzokaralarni to‘xtatganini ma’lum qildi.

Hozir esa Ukrainada Rossiya bilan muzokara boshlash vaqti emasligi aytilmoqda. Asosiysi rasmiy Kiyev urushda harbiy kuch bilan g‘alaba qozonishiga ishonyapti. Rossiya tomoni esa shartlari qabul qilinsa, sulhga tayyorligini, ammo G‘arbdan qurol kelishi to‘xtamasa, "harbiy operatsiya" geografiyasi kengayishi bilan tahdid qilmoqda.

Dunyoni ochlikdan qutqargan don kelishuvi

Rossiya-Ukraina urushining muhim lahzasi yaqinlashib kelayotgan gumanitar inqirozning oldini olgan Istanbuldagi tarixiy don kelishuviga erishilgani bo‘ldi.

22 iyul kuni Istanbulda Turkiya Prezidenti Rajab Toyib Erdo‘g‘o‘n va BMT Bosh kotibi Antoniu Guterrish ishtirokida Ukraina portlaridan qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini xavfsiz tashish bo‘yicha kelishuv imzolandi. Hujjatni Ukraina, Rossiya, BMT va Turkiya vakillari imzoladi.

Don shartnomasi Ukrainaning Odessa, Yujniy va Chernomorsk portlariga taalluqli.

Ukraina portlaridan donni xavfsiz tashish bo‘yicha o‘zaro tushunish tashabbusi qoidalarini amalga oshirish doirasida dengiz yo‘lagi bo‘ylab qishloq xo‘jaligi mahsulotlari bilan kemalarning xavfsiz o‘tishini nazorat qilish, kemalarni tekshirish, qurol kontrabandasi va provokatsiyalarni istisno qilish uchun qo‘shma muvofiqlashtirish markazi tashkil etildi.

22 avgust holatiga ko‘ra, g‘alla yo‘lagi bo‘ylab Ukraina portlaridan 721 ming 449 tonna qishloq xo‘jaligi mahsulotlari eksport qilindi.

Zaporoje AES va yadroviy falokat tahdidi

Zaporoje AES yaqinidagi harbiy harakatlar butun dunyo hamjamiyatini xavotirga solmoqda. Birlashgan Millatlar Tashkiloti stansiya atrofida nihoyatda xatarli vaziyat yuzaga kelgani, har qanday vaqtda yadroviy falokat yuz berishi mumkinligidan ogohlantirmoqda.

Zaporoje AES Yevropadagi eng yirik atom elektr stansiyasidir. Zaporoje viloyatining shimoli-g‘arbiy qismidagi Energodar shahrida, Dnepr daryosining chap qirg‘og‘i yaqinidagi Kaxovka suv omborida joylashgan. Bugungi kunda ZAES Rossiya tomonidan bosib olingan. Ukrainadagi urush boshlanganidan beri MAGATE mutaxassislari Rossiya tomonidan bosib olingan stansiyaga bora olmayapti. Moskva va Kiyev bir-birini Zaporoje atom elektr stansiyasini o‘qqa tutganlikda ayblamoqda.

Avvalroq Rossiya TIV rasmiy vakili Mariya Zaxarova G‘arb Ukrainani Zaporoje atom elektr stansiyasi atrofida “yadro terrorizmi”ni to‘xtatishga chaqira olmaganini va bunga hech qanaqasiga oqlab bo‘lmasligini aytib chiqdi.

Va NATO Bosh kotibi Yens Stoltenberg Rossiya qo‘shinlarini Zaporoje atom elektr stansiyasi hududidan olib chiqishga va Atom energiyasi bo‘yicha Xalqaro agentlik (MAGATE) ekspertlarining AESga kirishini ta’minlashga chaqirdi.

Ukraina Prezidenti Vladimir Zelenskiy Rossiyani mazkur stansiyaga qarshi shantaj uyushtirishga urinishda aybladi.

Yadro xavfsizligi butun dunyo uchun juda muhim ekanini qayd etgan Zelenskiy: “Rossiya Zaporoje atom elektr stansiyasidan hech qanday shartlarsiz qo‘shinlarini zudlik bilan olib chiqib ketishi kerak. Shu bilan birga, barcha hujum va provokatsiyalarga chek qo‘yishi kerak”, dedi.

YeIda rossiyaliklarga viza berish ustida munozara davom etmoqda

Mojaro boshlanganidan so‘ng, bir qator davlatlar, xususan, AQSH va Yevropa Ittifoqi Rossiyaga, jumladan, moliya va energetika sohalariga nisbatan asoratli sanksiyalar kiritdi. Sanksiyalar Rossiya iqtisodiyotining deyarli barcha sohalarini qamrab oldi, siyosiy rahbariyat va mamlakat elitasiga ta’sir qildi.

Yevropada urushning oltinchi oyida Rossiya Federatsiyasi fuqarolariga turistik vizalar berishni taqiqlash zarurati mavzusi atrofida faol muhokamalar davom etmoqda.

Shu tariqa G‘arb rossiyaliklar vositasida Rossiya Federatsiyasi siyosiy rahbariyatiga bosim o‘tkazishga va Ukrainadagi urushga chek qo‘yishdan umidvor.

Ba’zi davlatlar Rossiya fuqarolariga sayyohlik vizalari berishni taqiqlashni Yevropa Ittifoqi darajasida joriy etish kerak, deb hisoblaydi. Masalan, Latviya, Litva va Chexiya shular jumlasidan.

Polsha rossiyaliklarga viza berishdan bosh tortishga imkon beruvchi konsepsiya ustida ishlamoqda, Estoniya respublika tomonidan berilgan Shengen vizasiga ega bo‘lgan Rossiya Federatsiyasi fuqarolarini mamlakatga kiritmaslikka qaror qildi, Litva esa urush boshlanganidan so‘ng darhol Rossiya fuqarolariga Shengen vizalarini berishni to‘xtatdi. Chexiya 2023 yil mart oyi oxirigacha rossiyaliklarga vizalar va yashash uchun ruxsatnomalar berishdan bosh tortdi.

Finlyandiya Bosh vaziri Sanna Marin ham Yevropa darajasida ruslarga turistik vizalar berilishini cheklashni yoqlab chiqdi va Zelenskiy G‘arb davlatlarini ruslar uchun kirish eshiklarini yopishga chaqirdi.

Frontdagi vaziyat

Hozirda ikki davlat armiyasi o‘rtasidagi to‘qnashuvlar Donetsk va Ukrainaning janubiy viloyatlariga qaratilgan. Ukraina Mudofaa vazirligi ma’lumotiga ko‘ra, front chizig‘ining 1300 kilometrlik qismida shiddatli janglar ketmoqda.

Rossiya harbiy otryadlari urushning birinchi oyidan boshlab Donbassga joylashtirildi. Dastlab Rossiya armiyasi Ukrainaning Azov dengizi bilan aloqasini uzdi va o‘tgan oy butun Lugansk viloyatini egallab oldi.

Oxirgi bir oy ichida Rossiya armiyasi Donetsk viloyati chegaralari ichida Kiyev nazorati ostidagi hududlarni egallashga harakat qilmoqda. Ayni paytda Rossiya kuchlari oldinga siljishni biroz sekinlashtirdi va Kramatorsk sharqidagi hududlarga artilleriya zarbalarini bermoqda.

Kramatorsk shahrini qo‘lga kiritish uchun rus qo‘shinlari shimoldan Slavyansk shahriga qarab, Seversk yaqinida jang qilmoqda. Rossiya armiyasi bir necha oydan beri bu hududlarda keskin zarbalar berib, Ukraina armiyasining qarshiligini sindirishga urinmoqda.

Kramatorskdan biroz janubda va Donetsk ma’muriy markazidan g‘arbda joylashgan Avdeyevka va Ugledar shaharlarida ham shiddatli janglar davom etmoqda. Rossiya harbiylari Ugledar yaqinidagi bir qancha hududlarni egallab oldi va Avdeyevkaga artilleriyadan shiddatli zarbalar bermoqda.

Vaqti-vaqti bilan Ukraina armiyasi Rossiya Federatsiyasining Belgorod viloyatini o‘qqa tutmoqda, bunga javoban rus harbiylari – Sumi va Chernigovdagi Ukraina armiyasi ob’ektlariga zarba bermoqda.

Xarkovga kelsak, rus armiyasi urush boshida shaharni kuchli otishma bilan egallashga urindi, biroq Ukraina Qurolli Kuchlari tomonidan kuchli qarshilikka uchragan.

Rossiya armiyasi shuningdek, Zaporoje viloyati hududining uchdan ikki qismidan ko‘prog‘ini egallab olgan.