Япония Бош вазири истеъфога чиқмоқчи 

Япония Бош вазири Фумио Кисида мамлакатнинг ҳукмрон Либерал-демократик партияси (ЛДП) раиси сайланганидан кейин ҳукумат раҳбари лавозимини тарк этишини тасдиқлади. У қарорини ўз қароргоҳида ўтказилган фавқулодда матбуот анжуманида маълум қилди.

Кисида сайловда қатнашмасликка қарор қилди, чунки ҳукумат рейтинги бир қатор можаролар туфайли, асосан, ЛДПга сиёсий хайрияларни йиғишда молиявий ҳисобот қоидаларини бузиш туфайли рекорд даражага тушиб кетди. “Кёдо” агентлигининг хабар беришича, у ўз ҳамкорларига жанжал учун масъулиятни ўз зиммасига олмоқчи эканлигини айтган, чунки “кимдир буни қилиши керак”.

Ўз маъмуриятининг ютуқлари орасида Кисида иш ҳақини ошириш ва инвестицияларни рағбатлантириш чораларини ва Япониянинг “бўлиниб бораётган халқаро ҳамжамият”даги жаҳон саҳнасидаги “етакчи ролини” келтирди. Бунга Хиросимада Г7 саммитини ўтказиш, НАТО саммитларида иштирок этиш ва Қўшма Штатлар билан юқори даражадаги алоқалар ёрдам берди.

Можаро

2023 йилда ҳукмрон партиянинг юқори мартабали арбоблари томонидан сиёсий хайрияларнинг бир қисми ўзлаштириб олингани туфайли кучли жанжал келиб чиқди. ЛДП (фракция)даги ички партиявий депутатлик гуруҳлари ўз аъзолари учун пуллик йиғилишларга чипта сотиш орқали маблағ йиғиш меъёрларини белгилаб берди. Агар кимдир квотадан ошиб кетган бўлса, квота ва ҳақиқатда ундирилган сумма ўртасидаги фарқ молиявий ҳисоботда тегишли акс эттирилмасдан унга қайтарилиши керак эди. Аввало, шов-шувли воқеа унинг ҳаёти давомида собиқ бош вазир Синдзо Абе (1954-2022) бошқарган фракцияга таъсир қилди.

Ушбу жанжал кўплаб истеъфоларга, ҳукумат рейтингининг рекорд даражада пастга тушишига ва оқибатда кўпчилик фракцияларнинг тарқатиб юборилишига олиб келди.

Мумкин бўлган ворислар

Фақат Иқтисодий хавфсизлик вазири Санае Такаичи ЛДП раҳбари лавозимига номзодини қўйиш режаларини аниқ эълон қилди. Бошқа сиёсатчилар, жумладан, ҳукумат аъзоларининг ҳам Бош вазирлик амбициялари бор, бироқ турли сабабларга кўра улар ҳалигача ўз ниятларини ошкор этмаган.

ЛДП раиси лавозимига эҳтимолий номзодлар орасида аҳоли орасида жуда машҳур бўлган собиқ мудофаа вазири Шигеру Ишиба, ЛДП бош котиби Тошимитсу Мотеги, Рақамлаштириш вазири Таро Коно, Ташқи ишлар вазири Ёко Камикава ва собиқ атроф-муҳитни муҳофаза қилиш вазири Синдзиро Коизуми бор.

Кўплаб ижтимоий сўровларга кўра, Ишиба, Коидзуми ва Коно фаворитлар саналади. Бироқ ЛДП раислигига сайловлар партия аъзолари ўртасида ўтказилади, шунинг учун ғалаба қозониш учун номзод аҳоли эмас, балки партия аъзолари – ҳам оддий халқ, ҳам депутатлар қўллаб-қувватлашига муҳтож. Парламент аъзоларининг позицияси ҳал қилувчи аҳамиятга эга.

Шунинг учун ЛДПнинг навбатдаги раҳбари ва Япония бош вазири ҳақидаги башоратлар ички партия фракцияларининг тарқатиб юборилиши билан мураккаблашди.

Келгуси қийинчиликлар

ЛДПнинг навбатдаги раҳбарининг асосий вазифаси партиянинг парламентдаги мавқеини сақлаб қолишдан иборат бўлади, бу эса, кутилганидек, қатор можаролар туфайли силкиниши мумкин. Бундай хавотирлар апрель ойи охирида анъанавий таянч нуқталаридан бири бўлган ЛДПнинг Шимане префектурасида қўшимча сайловларда муваффақиятсизликка учраганидан кейин кучайди. Оммавий ахборот воситаларининг ёзишича, бундай қараш, айниқса, қайта сайланиши учун машҳур партия етакчисига муҳтож бўлган ёш депутатлар орасида кучли.

Япония Бош вазири парламентни тарқатиб юбориш ва муддатидан олдин сайловлар ўтказиш ҳуқуқига эга. Ҳукумат раҳбарлари бу ваколатлардан мунтазам равишда ўз партиясининг мавқеини мустаҳкамлаш учун энг қулай вақтда сайловларни тайинлаш учун фойдаланади. Агар Кисиданинг вориси бу имкониятдан фойдаланмаса, Японияда умумий сайловлар 2025 йил октябрь ойи охиригача ўтказилиши керак.

Раҳбар алмашганидан кейин Япония ташқи сиёсатида туб ўзгаришлар бўлмаслиги кутилмоқда. Ушбу соҳадаги асосий вазифалардан бири, эҳтимол, АҚШ президентлик сайловлари натижаларига тайёргарлик кўриш бўлиб, унинг натижалари Токио ташқи сиёсатига тузатишлар киритиши мумкин.

Кисида тарихи

Кисида 2021 йил сентябрида Ёсихиде Суга истеъфога чиққанидан сўнг ЛДП раҳбари этиб сайланган эди. Абе ҳукуматида Кисида деярли беш йил Ташқи ишлар вазирлигини бошқарган ва бир вақтнинг ўзида тахминан бир ҳафта Мудофаа вазири бўлиб ишлаган. У, шунингдек, бошқа бир қанча лавозимларни эгаллаган, жумладан, асосий ЛДП Сиёсий Кенгаши раҳбари.