Ўзбекистонга яқин жойдан 85 млн йиллик динозавр қолдиқлари топилди

Тожикистоннинг Сўғд вилояти Кансай қишлоғида динозаврларнинг бой мажмуаси, жумладан, теризинозаврлар қолдиқлари топилди. Бу ҳақда “Asia-Plus” хабар берди.

Динозаврлар хазинаси

Тожикистон шимолидаги Кансай қишлоғи бутун дунё палеонтологларига маълум. Бу ерда динозаврларнинг бой мажмуаси, жумладан, теризинозаврлар қолдиқлари топилган.

1960 йилларда бу ерда машҳур палеонтолог Анатолий Рождественский бошчилигида СССР Фанлар академиясининг Палеонтология институти томонидан кенг кўламли қазишмалар олиб борилган. Топилмаларда “Калтакесак оёқли” динозаврларнинг ҳар хил турлари, шунингдек, теризинозавр скелетининг энг маълумотли қисми – унинг деярли тўлиқ сақланиб қолган фемури тасвирланган.

Бу калтакесаклар кеч бўр даврида яшаб, ўзларининг ноёб гуруҳининг сўнгги ва энг йирик вакилларидан бири бўлган.

Бўр даври Мезозой эрасининг энг узун даври бўлиб, тахминан 79 миллион йил давом этган (145 миллион йил аввал бошланиб, 66 миллион йил аввал тугаган).

1980 йилларда Кансайда ҳам кенг кўламли қазишмалар олиб борилган. Кейин машҳур рус палеонтологи Лев Несов бу ерда бўр даври сутэмизувчилари қолдиқларини топган.

Қурбақалар, тимсоҳлар, тошбақалар ва... яна динозаврлар

Бу сафар замонавий олимларнинг қизиқиши динозаврларга тушмади. Уларнинг мақсади кеч бўр даврида яшовчи майда умуртқали ҳайвонларни ўрганиш эди.

20-28 октябрь кунлари давом этган қўшма экспедиция таркибига Екатеринбург, Санкт-Петербург ва Москвадан россиялик палеонтологлар кирган. Қазиш ишларида Тожикистондан икки нафар олим: магистрант палеонтолог Умид Набиев ва эколог-ихтиолог Ғофуржон Каримов иштирок этган.

Гуруҳга Санкт-Петербург давлат университетининг Зоология ва умуртқали ҳайвонлар кафедраси мудири, профессор Павел Скучас бошчилик қилган.

Иш улкан канёнда олиб борилган, унинг латерал юзаси, хусусан, юқори бўр конлари ўрганилган. Қазишмалар натижасида калтакесак, саламандр, қурбақа, балиқ қолдиқлари топилган.

“Биз ювиш усулидан фойдаландик, бу бизга кичик қисмларни – суяклар, умуртқалар, тишлар, жағларни текшириш имконини беради. Улар жуда мўрт бўлгани учун биз тош юзасига махсус елим суртдик, бу эса бутун суякни шикастламасдан олиб ташлаш имконини берди”, деган Умид Набиев.

Олимлар бу даврда яшаган йирикроқ ҳайвонларнинг қолдиқларини ҳам топган. Тимсоҳ ва тошбақа қобиғининг қисмлари, шунингдек, динозавр суякларининг бўлаклари топилган.

“Динозавр тахминан 85 миллион йил олдин мавжуд бўлган. Топилган суяклар тананинг қайси қисмига тегишли экани кейинги тадқиқотлар натижасида маълум бўлади”, деган Набиев.

Унинг сўзларига кўра, қазиш ишлари 2025 йилнинг май ойида давом эттирилиши режалаштирилган. Олимлар Кансайнинг янги жойларини кашф этиш ниятида. Цемент ишлаб чиқариш учун хомашё қазиб олиниши туфайли бу ҳудудда қазиш ишлари учун қизиқиш уйғотадиган янги канёнлар қазилган.

Суяк қолдиқларининг бир қисми Сўғд вилоятидаги Тарихий ўлкашунослик музейига топширилган.

Эслатиб ўтамиз, аввалроқ Қирғизистонлик олимлар Мюнхендаги Палеонтология музейи олимлари билан биргаликда Тошкўмир шаҳри яқинидаги тоғли чўл ҳудудида йиртқич теропод динозаврларининг қолдиқларини топилганди. Жониворга “Alpkarakush kyrgyzicus” номи берилганди.