Украинанинг Истанбул музокаралари бўйича шартлари эълон қилинди

Бугун, 2 июнь куни Истанбулда бўлиб ўтиши режалаштирилган тинчлик музокараларида Украинанинг Россия томонига тақдим этишни режалаштираётган тинчлик таклифлари эълон қилинди. Украина ҳужжатининг матни ҳеч қандай ўзгартиришларсиз “Reuters” агентлиги томонидан тўлиқ эълон қилинди.

Украина-Россия музокаралари асоси

I. Битимнинг асосий тамойиллари ва музокаралар жараёни

• Осмонда, қуруқликда ва денгизда тўлиқ ва сўзсиз ўт очишни тўхтатиш тинчлик музокараларининг зарурий асоси ва шарти сифатида.
• Ишончни мустаҳкамлаш чоралари – гуманитар муаммоларни ҳал қилиш: барча депортация қилинган ва ноқонуний кўчирилганларни сўзсиз қайтариш.
• Украина болалари. Барча маҳбусларни алмашиш (“ҳамма ҳамма учун” тамойили). Россия томонидан барча гаровга олинган тинч аҳолини озод қилиш.
• Агрессиянинг такрорланмаслиги: музокараларнинг мақсади барқарор тинчлик ва хавфсизлик учун доимий асосни тиклаш ва тажовуз қайта содир бўлмаслигини таъминлашдир.
• Хавфсизлик кафолатлари ва халқаро ҳамжамият иштироки: Украина мустаҳкам хавфсизлик кафолатларини олиши керак. Томонлар халқаро ҳамжамиятни музокараларда иштирок этишга таклиф қилади ва келишувлар бажарилишини таъминлаш учун кафолатлар беради.
• Суверенитет: Украина нейтрал бўлишга мажбур эмас. У Евро-Атлантика ҳамжамиятининг бир қисми бўлишни ва Европа Иттифоқига аъзо бўлишни танлаши мумкин. Украинанинг НАТОга аъзолиги альянс доирасидаги консенсусга боғлиқ. Украина Қуролли Кучларининг сони, жойлашуви ёки бошқа параметрларига, шунингдек, Украина ҳудудида дўст хорижий давлатларнинг қўшинларини жойлаштиришга ҳеч қандай чекловлар қўйилмайди.
• Ҳудудий муаммолар: Россия томонидан 2014 йил февралидан бери эгалланган ҳудудий ютуқлар халқаро ҳамжамият томонидан тан олинмайди. Алоқа линияси музокаралар учун бошланғич нуқтадир. Ҳудуд масалалари тўлиқ ва сўзсиз сулҳ тузилгандан кейингина муҳокама қилинади.
• Санкциялар: Россиядан баъзи санкциялар бекор қилиниши мумкин, лекин босқичма-босқич ва фақат босқичма-босқич, керак бўлганда санкцияларни қайта тиклаш механизми (снапбаcк) билан. Музлатилган Россия суверен активлари реконструкция қилиш учун ишлатилади ёки компенсация тўланмагунча музлатилган ҳолда қолади.
• Амалга ошириш: Битимларни амалга ошириш учун аниқ, мувозанатли ва эришиш мумкин бўлган йўл харитасини келишиб олиш.

II. Кейинги қадам – ўт очишни тўхтатиш ва лидерлар учрашувининг кун тартибини келишиш

• •Истанбулдаги учрашувдан сўнг томонлар музокараларни давом эттиради, унда қуйидагиларга эътибор қаратилади:

(1) тўлиқ ва сўзсиз ўт очишни тўхтатиш: унинг усуллари ва мониторинги;
(2) ишончни мустаҳкамлаш чоралари;
(3) асосий мавзулар бўйича бўлажак раҳбарларнинг музокараларини тайёрлаш, кун тартибини ва тузилишини келишиш.

• АҚШ ва Европа иштирокида олиб бориладиган музокаралар.

III. Оташкесим

• Осмонда, қуруқликда ва денгизда камида 30 кунга тўлиқ ва сўзсиз ўт очишни тўхтатиш (ҳар 30 кунда бир марта узайтириш имконияти билан) тинчлик музокаралари учун зарурий асос ва шарт сифатида.
• АҚШ бошчилигидаги ва учинчи давлатлар томонидан қўллаб-қувватланадиган ўт очишни тўхтатиш мониторинги.

IV. Ишончни мустаҳкамлаш чоралари

• Истанбул музокараларидан сўнг ҳарбий асирларни муваффақиятли алмашгандан сўнг, томонлар барча ҳарбий асирларни алмашиш жараёнини давом эттиради ("ҳаммаси ҳамма учун" тамойилида).
• Россия Федерацияси томонидан барча депортация қилинган ва кўчирилган украиналик болаларни сўзсиз қайтариш ва Россия томонидан барча фуқаролик маҳбусларни озод қилиш тўғрисидаги келишув. Ушбу чора-тадбирлар 2014 йил февраль ойидан бошлаб санаб ўтилган барча тоифадаги шахсларни ўз ичига олиши керак.

V. Етакчилар учрашуви

• • Украина ва Россия раҳбарлари якуний тинчлик келишувининг асосий жиҳатларини келишиш учун учрашди.
• • Раҳбарлар томонидан келишилган тинчлик битимининг асосий мавзулари:

1) Ҳарбий ҳаракатларни доимий ва тўлиқ тўхтатиш:
шартлар, мониторинг, бузилишлар учун санкциялар
2) Хавфсизлик кафолатлари ва тажовузнинг такрорланмаслиги
3) ҳудудий масалалар
4) Иқтисодиёт, компенсация, қайта қуриш
5) Шартномаларни бузганлик учун жарималар
6) Якуний тинчлик шартномасини тузиш

Маълумот учун, жорий йилнинг 16 май куни Россия ва Украина делегациялари сўнгги уч йилдан ортиқ вақтдан бери биринчи марта тўғридан тўғри музокаралар ўтказди. Истанбулда бўлиб ўтган учрашув ўт очишни тўхтатиш масаласи бўйича ҳеч қандай натижа бермай якунланди, бироқ томонлар катта миқдорда маҳбусларни алмашиш бўйича келишиб олди ва бу аллақачон амалга ошди. Икки томонлама учрашувларнинг навбатдаги босқичи эртага, 2 июнь куни Истанбул шаҳрида бўлиши режалаштирилган. Томонлар катта эҳтимол билан ушбу музокараларда ҳам эски делегация таркиби билан иштирок этади.

Эслатиб ўтамиз, жорий йилнинг 30 май куни Туркия Президенти Ражаб Тойиб Эрдўған Украина Президенти Владимир Зеленский билан телефон орқали мулоқот қилиб, Украина ва Россия делегациялари ўртасидаги музокаралар якунланганидан сўнг тинчликка эришиш йўлидаги кейинги қадам давлат раҳбарлари даражасидаги учрашув бўлиши кераклигини таъкидлаганди. Анқара баёнотига кўра, суҳбат давомида Эрдўған Истанбулда ўтказилиши режалаштирилган музокараларнинг иккинчи босқичида ўт очишни тўхтатиш масаласи муҳокама қилиниши мумкинлигини қайд этар экан, бу жараён тинчлик ҳаракати учун муҳим босқич бўлишини билдирган.