Зеленский Россияга ер бермади, бироқ Трамп мамнун. Бу нимани англатади?

Дональд Трамп Зеленскийни Оқ уй остонасида кутиб олди. Энг қизиғи шуки, мазкур ташриф бошланишидан олдин Ғарб нашрларида европалик тажрибали дипломатлар Зеленскийга Трамп билан ўтган сафарги Оқ уйда ўтган учрашувдаги жанжал такрорланмаслиги учун бир қатор кўрсатмалар бергани ҳақида хабарлар чиққанди. Улар Зеленскийга Трампни жазавага соладиган сўзлардан тийилиш ва уни тинимсиз мақташни маслаҳат бергани навбатдаги учрашув бошидаёқ ўз аксини топгандек бўлди. Бу сафарги кутиб олиш жараёни ва Зеленскийнинг ташқи кўриниши ўша маслаҳатларнинг бажарилишими ёки Зеленскийнинг шахсий сабоқлари маҳсули, буниси номаълум. Аммо Украина Президенти жорий йил бошида Трамп билан гаплашишда йўл қўйган қатор хатоларини Оқ уй остонасидалигидаёқ тўғирлади. 

Ёдингизда бўлса, февраль охирида бўлиб ўтган ўша шов-шувли учрашувда матбуот ва бутун дунё кўз ўнгида рўй берган жанжалнинг асосий бошланғич нуқтаси Зеленскийнинг АҚШга бироз камроқ ташаккур билдиргани бўлганди. Бундан ташқари, ўшанда Украина раҳбарининг Трамп истаганидек дипломатик кўринишда бўлмагани уни кутиб олиш жараёнидаёқ АҚШ Президентининг ғазабини келтиргани тахмин қилинганди. Бу сафар эса Зеленский деярли барчасини тўғирлади. У бироз бўлсада классикага яқин имиж танлаганини кўриш мумкин. Натижада эса Трамп Зеленский билан суҳбатни унга костюми ёққанини айтиш билан бошлади. Бундан ташқари, Украина еткачиси Трамп билан кўришиб ичкарига йўл олган бир неча сониялик лаҳзалар орасида унга 3 маротаба раҳмат айтди. 

Тинч ўтган суҳбат

Трамп ва Зелескийнинг суҳбати ўтган сафаргидек даҳанаки жанглар билан ўтмади. Чунки вице-президент Вэнс уларга қўшилмади. Шундай бўлишига қарамай, журналистлар билан савол-жавоб баъзи қизиқ жиҳатлари билан эсда қолди. Эсингизда бўлса, Аляскадаги саммитда Дональд Трамп Меланиянинг хатини Путинга етказганди. Бу сафар эса Зеленский учрашувни Трамп ва унинг рафиқаси Меланияга миннатдорлик билдирган ҳолда бошлади ва аёли Олена Зеленскаянинг АҚШнинг биринчи хоними Меланияга юборган хатини Дональд Трампга топширди. Шундан сўнг журналистлар билан қатор савол-жавоблар бошланди. Дастлаб, Трамп февраль ойидаги ташрифи чоғида Зеленскийни костюм киймаганлиги учун танқид қилган мухбирни унга кўрсатди. 

Трамп: Бу олдинги сафар сенга "ҳужум" қилган одам. 

Зеленский: Эслайман.

Мухбир эса Зеленскийдан ўша гапи учун узр сўраб, “бугун ажойиб кўринишда” эканини айтди. Аммо Зеленский мухбирнинг костюм ҳақидаги аввалги саволи учун "ўч олди". У журналистга бу гал ташқи кўринишини ўзгартиргани, аммо унинг ўзи ҳали ҳам ўша костюмда юрганини таъкидлаб, ҳазил қилди. Шундан сўнг жиддий саволлар ва уларга ён беришлар бошланиб кетди. Трамп Украина можаросини ҳал қилишда мақсад вақтинчалик ўт очишни тўхтатиш эмас, балки узоқ муддатли тинчлик эканлигини айтди. У Зеленский билан учрашгандан сўнг дарҳол Путин билан телефон орқали боғланишини ҳам қўшимча қилди. 

Бу орада Зеленскийга Украинадаги сайловлар ҳақида савол берилди. У эса сайловлар ўтказилишига рухсат берилиши, аммо бу жанговар ҳаракатлар давом этаётган пайтда бўлмаслигини айтди. Трамп эса унинг гапини бўлиб, “агар сиз яна 3 йил урушсангиз, шу вақт давомида сайловлар бўлмайдими”, дея савол берди. Зеленский бўлса, шу нуқтада ростдан ҳам ўтган сафарги учрашувдан яхши хулоса олганини исботлади ва Трампнинг бу гапига жавоб бериш ўрнига шунчаки кулиб қўя қолди. Шундан сўнг, Трамп ва Зеленскийга улар хушламайдиган саволлар берила бошланди. Масалан, АҚШ Президенти Украина учун НАТОнинг хавфсизлик кафолати қай даражада берилади, деган саволга ноаниқ жавоб берди ва аниқ қандай кафолат берилишига тўхталмади. Ўз ўрнида, Зеленский ҳам ҳудудий ён беришлар тўғрисида берилган саволга аравани қуруқ олиб қочган ҳолда жавоб берди. Журналистлардан бири ундан “Украина қўшинларини яна бир неча йил ўлим зонасига юборишни давом эттиришга тайёрмисиз ёки хариталарни қайта чизишга рози бўласизми?” деб сўради. Зеленский эса “биз ҳар куни ҳужумлар остида яшаяпмиз. Россияни тўхтатиш учун бу урушни тўхтатишимиз керак”, дея саволга ноаниқ жавоб берди.

Ёпиқ эшиклар ортидаги Украина харитаси

Матбуот учун учрашув якунланиб, Трамп ва Зеленский ёпиқ эшиклар ортига равона бўлди. У ерда эса нималар ҳақида гаплашилиши кўп ҳолларда сир қолади. Аммо бу гал ўша ёпиқ музокаралар ўтган хонадан Украинанинг Россия томонидан босиб олинган ҳудудлари акс этган улкан харита сурати тарқалди. Бошқа суратларда эса ҳатто Трамп Зеленскийга ўша харита олдида туриб нималарнидир тушинтираётгани акс этган ҳолат ҳам акс этган. Мутахассислар эса музокаралар хонасига ўрнатилган бу харита Украина Президентига босим ўтказиш ва уни Путиннинг шартларига кўндириш мақсадида олиб кирилганини тахмин қилди.

Трамп ва Зеленский ўзаро ёпиқ учрашувни якунлагач, улар Европа раҳбарлари билан музокараларни давом эттириш учун маросимлар залига қараб йўлга чиқди. Германия канцлери Фридрих Мерц, Буюк Британия Бош вазири Кир Стармер, Италия Бош вазири Жоржия Мелони, Финляндия ва Франция Президентлари Александр Стубб ва Эммануэль Макрон, шунингдек, НАТО Бош котиби Марк Рютте ва Еврокомиссия раҳбари Урсула фон дер Ляйен билан биргаликда суратга тушилгач, кенгайтирилган учрашув бошланди. Шуни ҳам қайд этиб ўтиш жоизки, Трамп Европа етакчиларидан бирортасини шахсан ўзи кутиб олмаганди. У фақат Зеленский учунгина ташақарига чиқди.

Ҳудудий масалаларни Путин билан гаплашаман – Зеленский

Дональд Трамп умумий учрашувни Германия канцлери Фридрих Мерцнинг қуёшда куйган юзини муҳокама қилиш билан бошлади. Аммо кейинчалик етакчилари ҳазил-мутойибани четга суриб, жиддий масалаларни муҳокама қилишди. Дональд Трамп шу куннинг ўзидаёқ бир қарорга келиш ҳақида ўйлаётганини, бу ҳудудий ён беришдан тортиб, хавфсизлик кафолатигача бўлган масалаларни ўз ичига олишини маълум қилди. У, шунингдек, Путин билан уч томонлама учрашув ташкил эта олиши ва у билан ажойиб суҳбат бўлишига ишонишини айтди. Очиғини айтганда Трамп Европа раҳбарлари билан учрашувда Путин учун "адвокатлик қилди". Масалан, Мерц Россияга босим ўтказиш ҳақида гапирганда Трамп бунга қўшилмади. Шунингдек, Еврокомиссия раҳбари Урсула Фон дер Ляйен Россия томонидан ўғирлаб кетилган болалар тақдири ҳақида сўз очганда АҚШ Президенти “бугун бу эмас, балки бошқа масала юзасидан келишув тузиш учун йиғилишганини” эслатди. 

Зеленский эса энг муҳим "сигнални" айнан шу шу учрашувда берди. У ҳудудий масалаларни Путин билан бўладиган уч томонлама музокараларда муҳокама қилишини айтди. Макрон эса ўша уч томонлама учрашувлардан аввал ҳарбий ҳаракатлар тўхтатилиши кераклигини айтди. Ўз ўрнида, Франция раҳбари учрашувни уч эмас, балки тўрт томонлама ташкил қилиш мақсадга мувофиқ бўлишини ҳам таъкидлади. Зеленский эса унга босим ўтказиш учун ўрнатилган харитага яна бир бор тўхталиб, бу учун Трампга раҳмат айтди ва уни уйга қандай олиб кетиш ҳақида ўйлаётганини қўшимча қилди.

Кенгайтирилган музокаралар матбуот учун ёпилганидан сўнг ҳам давом этди. Хориж ОАВ эса мазкур музкаралар давом этаётган бир пайтда Трамп Путин билан боғлангани ҳақида хабар берди. Россия давлат ахборот агентлиги ТАСС эса бу суҳбат 40 дақиқа давом этганини маълум қилди. Бу орада эса Зеленскийнинг “Fox News” билан бўлиб ўтиши режалаштирилган интервьюси бекор қилинди. Трамп ва Зеленский ўзаро муҳокамани давом эттирди. Улар қисқа танаффусдан сўнг музокараларни Европа лидерлари билан “фақат етакчилар” форматида олиб борди. 

“Financial Times” хабарига кўра, Зеленский айнан шу пайтда барча мақсадлари ва қарорларини очиқлаган. Жумладан, у Америка қуролларини сотиб олиш учун АҚШ Президентига 100 млрд долларлик битим таклиф қилган. Бу битим эса камида 10 та Patriot ҳаво ҳужумидан мудофаа тизимларини сотиб олишни ўз ичига олиши айтилмоқда. Шунингдек, Украина ва АҚШ компаниялари дронлар ишлаб чиқариш бўйича 50 млрд долларлик келишувга ҳам яқин. Бу музокаралардаги асосий нуқта эса Зеленскийнинг Трампга билдирган позициясидир. Украина Президенти АҚШ етакчисига Россияга ҳудудий имтиёзлар беришни назарда тутувчи ҳар қандай келишувга рози бўлмаслигини билдиргани айтилмоқда. У тўлиқ тинчлик келишувига эришиш учун биринчи қадам сифатида оташкесим жорий этилишини истамоқда. Шу тариқа Зеленский Путиннинг ультиматум кўринишидаги таклифини рад этган.

Келлогг билан бошланган ташриф

Владимир Зеленский Вашингтондаги биринчи учрашувини АҚШ Президентининг Украина бўйича махсус вакили Кит Келлогг билан бошлади. Бу учрашув Оқ уйдан бир неча дақиқалик масофасида жойлашган Ҳай-Адамс меҳмонхонасида бўлиб ўтди. Улар фронтдаги вазият ва дипломатик келишувни муҳокама қилган. 

Маълумот ўрнида шуни ҳам қайд этиш жоиз, Трамп иккинчи муддатини бошлаганда Россия ва Украина масаласи бўйича махсус вакил қилиб тайинланган Келлогг Аляскадаги Россия-АҚШ саммитида иштирок этмаганди. Бунинг эса қатор сабаблари бор. Жумладан, жорий йил бошида Келлог Россия томонидан хушланмагани ва унинг ўрнини бошқа биров эгаллаши ҳақида хабарлар тарқалганди. Шундан сўнг, Трамп Украина масаласидаги ишларда Кит Келлоггни қолдириб, Россия билан муносабатларни Яқин Шарқдаги махсус вакили Стив Уиткоффга топширганди. Бу эса Трамп шу кунгача Кремль истакларига қарши чиқмай келганини очиқлайди. Зеленский ва Оқ уйдаги бир неча нафар Европа лидерларига ҳам Трамп томонидан етказиладиган таклиф Аляскада билдирилган Владимир Путиннинг шартлари экани ҳам деярли маълум эди.

Аммо Зеленский барибир бу учрашувни муҳим, деб ҳисоблади ва кўплаб Европа давлатлари еткачилари ҳам иштирок этаётгани туфайли жуда жиддий форматдаги учрашув, дея баҳолади. Шунингдек, Келлогг билан учрашув тугагач, куннинг асосий воқелигидан олдин яна бир муҳим жараён кузатилди. Зеленскийнинг Трамп билан учрашувига бир неча соат қолганда, Украинанинг Вашингтондаги элчихонасида Европа етакчилари тўпланди. Украина еткачиси бу йиғин у ва европалик иттифоқчилар Трамп билан учрашув олдидан ўз позицияларини мувофиқлаштириш учун ташкил қилинганини айтди. Унда Финляндия, Буюк Британия, Италия раҳбарлари, Еврокомиссия Президенти ва НАТО Бош котиби бор эди.