Халқаро ва минтақавий марказлар, мактабларда AI дарслари: Марказий Осиё келажагини сунъий интеллект билан қурмоқчи

Марказий Осиё мамлакатлари сунъий интеллектни ривожлантиришни давлат сиёсатининг асосий устувор йўналишларидан бирига айлантирмоқда. Бу ҳақда "News Central Asia" ёзмоқда.

Нашр эълон қилган мақолада қайд этилишича, ҳар бир давлат сунъий интеллект соҳасида ўзининг устувор йўналишлари ва мақсадларини белгилаб бергани ушбу соҳанинг минтақа ривожи учун стратегик аҳамиятини кўрсатади. Шу сабабли ҳам Қозоғистон, Ўзбекистон, Қирғизистон, Тожикистон ва Туркманистон сунъий интеллектни ривожлантириш, зарур инфратузилмани шакллантириш, кадрлар тайёрлаш ва инновациялар учун қулай шарт-шароитлар яратишга зўр бермоқда. 

Қозоғистонда Халқаро сунъий интеллект маркази ташкил этилади

Қозоғистонда Alem.ai сунъий интеллект халқаро маркази ташкил этилади. Бу ҳақда Бош вазир Олжас Бектенов “Digital Almaty 2025” халқаро рақамли форумида сўзлаган нутқида айтиб ўтди. Марказ шу йилнинг ўзида Остонада иш бошлаши кутилмоқда.

Бектеновнинг сўзларига кўра, у етакчи IT-компаниялар, тадқиқот лабораториялари, стартаплар ва таълим дастурларини биргаликда ечимлар ишлаб чиқиш учун ягона платформада бирлаштиради.

Рақамли ривожланиш, инновациялар ва аэрокосмик саноат вазирлиги маълумотларига кўра, Марказ инвестицияларни жалб қилиш ва стартапларни қўллаб-қувватлаш учун сунъий интеллект экотизимини яратишга ҳам ҳисса қўшади.

Марказ 2029 йилга бориб Қозоғистон AI ечимлари экспортини 5 миллиард долларгача оширади, сунъий интеллектни ривожлантириш орқали технологик ва иқтисодий ўсишнинг янги тўлқинига ҳисса қўшади ва Остона шаҳрини Марказий Осиёдаги сунъий интеллект технологияларининг етакчи марказига айлантиради.

Лойиҳа ҳар йили турли соҳаларда 10 000 га яқин истеъдодни жалб этиш, камида 1000 AI мутахассисини тайёрлаш, 100 га яқин сунъий интеллект стартапларини ишга тушириш ва сунъий интеллект соҳасида 10 га яқин илмий тадқиқотлар ўтказишни мақсад қилган. Қозоғистондаги бир нечта сунъий интеллект стартапларининг қиймати шу кунгача 100 миллион долларга етди.

Қирғизистон сунъий интеллектнинг минтақавий марказини яратишни таклиф қилмоқда

Қирғизистон миллий миқёсда ҳам, Евросиё иқтисодий иттифоқи (ЕОИИ) доирасида ҳам сунъий интеллектни (AI) интеграциялашувини фаол давом эттирмоқда.

“Digital Almaty 2025” халқаро форумида Қирғизистон Вазирлар Маҳкамаси раиси, Президент Администрацияси раҳбари Одилбек Қосималиев мамлакатнинг Минтақавий сунъий интеллект марказини ташкил этиш таклифини эълон қилди. Ушбу ташаббус ЕОИИга аъзо давлатлар ўртасида AI соҳасида кенг кўламли ҳамкорликни ривожлантиришга қаратилган.

Қирғизистон Вазирлар Маҳкамаси раҳбарининг сўзларига кўра, ЕОИИ давлатларининг рақамли трансформациясини муваффақиятли амалга ошириш учун рақамли кўникмаларни такомиллаштириш, стартап ва инновацияларни қўллаб-қувватлаш, киберхавфсизлик каби соҳаларга эътибор қаратиш зарур.

Қирғизистон минтақавий лойиҳаларни бошқариш ва стратегияларни мувофиқлаштирувчи ягона орган яратишни таклиф қилмоқда.

Қирғизистон сунъий интеллект бўйича миллий кенгашни ташкил этиб, ўзининг миллий сунъий интеллект имкониятларини ривожлантириш бўйича чоралар кўрди. Бундан ташқари, мамлакат сунъий интеллект бўйича миллий стратегияни тасдиқлашга тайёрланмоқда, унда сунъий интеллектга асосланган маҳаллий маҳсулотларни ривожлантириш ва иқтисодиётда тармоқлараро ҳамкорликни яхшилашга устувор аҳамият берилади.

Тожикистон мактабларида AI дарслари билан тажриба ўтказилмоқда

Тожикистонда мактаб ўқувчилари келажакнинг юқори технологиясини ўрганади.

AI-STUDY бўйича тажриба ташаббуси мамлакатдаги ўнта мактабни қамраб олиши кутилмоқда. Дастлаб сунъий интеллект асослари бўйича дарслар бешта мактабда жорий этилган: Душанбе халқаро мактаби, Контофилд халқаро мактаби, Навоий мактаби, Кафолат гимназияси ва Ҳотам ва ПВ Тожикистон-Россия интернат лицейи. Катта қизиқиш туфайли бир нечта хусусий мактаблар ташаббусга қўшилди. Айни пайтда ҳар бир иштирокчи мактабда 15-20 нафар ўқувчидан иборат гуруҳлар замонавий технологияларни ўрганмоқда.

AI ўқув дастурини ўқитишдан аввал ўқитувчилар AI педагогикаси бўйича интенсив тренингдан ўтди ва бу технологиялар соғлиқни сақлашдан тортиб таълимгача бўлган турли соҳаларни қандай ўзгартираётганига эътибор қаратди.

Таълим дастури нафақат назарий тайёргарликни, балки амалий компонентни ҳам ўз ичига олади. Кириш курсидан сўнг талабалар ўз лойиҳаларини ишлаб чиқишлари, танқидий фикрлаш қобилиятларини оширишлари ва инновацияларнинг жамият учун амалий фойдаларини тушунишлари керак бўлади.

Ушбу ташаббус Тожикистоннинг сунъий интеллектни ривожлантириш миллий стратегиясига мос келади, у 2040 йилга бориб илғор технологиялар мамлакат ялпи ички маҳсулотининг 5 фоизигача ҳисса қўшишни мақсад қилган.

Туркманистон сунъий интеллектни ўрганиш бўйича илк қадамларни ташламоқда

Туркманистон иқтисодиётнинг турли тармоқлари ва давлат бошқарувида сунъий интеллектни жорий этиш борасидаги ютуқларни намойиш этмоқда. Ушбу ташаббус таълим, энергетика ва маъмурий соҳаларда қатор стратегик лойиҳалар орқали амалга оширилмоқда.

Давлат бошқаруви соҳасида яқинда Туркманистон Президенти ҳузуридаги Давлат бошқаруви академиясида рақамли трансформация бўйича ихтисослаштирилган семинар бўлиб ўтди. Ҳукумат вакиллари замонавий рақамли воситалар ва сунъий интеллектнинг электрон ҳукумат ва фуқаролик жамиятини ривожлантиришдаги ролини ўрганди.

Туркманистон таълим вазирлиги Huawei компаниясининг ҳамкори бўлган ULearning компаниясининг Smartclass тизимини жорий этиш бўйича технологияларига қизиқиш билдирди. Ушбу сунъий интеллектга асосланган тизим ўқитиш самарадорлигини баҳолаш, таълим мазмунини яратиш ва академик натижаларни таҳлил қилиш учун мўлжалланган. Тажрибали лойиҳа доирасида тизимни синовдан ўтказиш учун 200 нафар фойдаланувчига рухсат бериш режалаштирилган.

Нефть ва газ соҳасида Туркманистоннинг Oil tate консернининг ҳамкори Dragon Oil (БАА) аллақачон геологик қидирув ва қатламларнинг коллектор хусусиятларини таҳлил қилиш учун сунъий интеллектдан фойдаланмоқда. Компаниянинг бош ижрочи директори Али Рашид Ал Жарвоннинг сўзларига кўра, 3D сейсмик технология Челекен ва унга қўшни 19-блокда муваффақиятли жорий этилган.

Туркманистон ҳам ўзининг IT ечимларини ишлаб чиқмоқда. Сўнгги ишланмалар қаторига e-mekdep (электрон мактаб) платформаси, университетлар ва касб-ҳунар мактаблари учун рейтинг тизими, шунингдек, олий таълим учун ахборот тизими киради. Бу ташаббуслар мамлакатнинг илғор сунъий интеллект технологияларидан фойдаланган ҳолда рақамли трансформация ва иқтисодиётнинг турли тармоқларини модернизация қилишга интилишидан далолат беради.

Ўзбекистонда 20 дан ортиқ AI лойиҳаси амалга оширилди

2024 йилда Ўзбекистонда 2030 йилгача AI’ни ривожлантириш стратегияси тасдиқланган. Стратегияга кўра, сунъий интеллектга асосланган дастурий таъминот ва хизматларни ишлаб чиқиш қиймати 1,5 миллиард долларга етиши керак. Сунъий интеллект соҳасида тадқиқотлар ўтказиш учун 10 та ихтисослаштирилган илмий лабораториялар яратиш ва катта маълумотларни қайта ишлаш бўйича юқори самарали сервер инфратузилмасини ривожлантириш режалаштирилган.

Стратегик мақсадлардан бири Ўзбекистон ҳукуматнинг сунъий интеллектга тайёрлик индекси бўйича етакчи 50 давлат қаторига киришидир.

Кадрлар салоҳиятини ривожлантиришга алоҳида эътибор қаратилмоқда. БАА билан ҳамкорлик доирасида сунъий интеллект соҳасида 1 миллион дастурчини тайёрлаш бўйича кенг кўламли дастур ишга туширилмоқда. Ушбу ҳамкорлик мамлакатни ўз режаларини амалга ошириш учун малакали кадрлар билан таъминлашга қаратилган.

Ўзбекистонда AI технологияларидан фойдаланган ҳолда 20 дан ортиқ лойиҳа амалга оширилган. Улар орасида метрода PalmPay тўлов тизими, мобил иловалардаги MyID ва FaceID рақамли идентификацияси, Электрон ҳукумат портали ва Солиқ қўмитасининг сунъий интеллект бўйича ёрдамчилари, шунингдек, LexAI ҳуқуқий платформаси бор.

2025 йилдан бошлаб мамлакатда инновацион AI лойиҳаларини қўллаб-қувватлашнинг янги тизими жорий этилган. Акселерация ва венчур инвестиция дастурлари стартапларнинг ривожланишига кўмаклашиш учун мўлжалланган.