Германияда коалиция қулаши: Шольц молия вазирини ишдан бўшатди

Германия канцлери Олаф Шольц Эркин Демократик партия раиси бўлган молия вазири Кристиан Линднерни ишдан бўшатди. Бу ҳақда кеча, 6 ноябрь куни кечқурун Германия ҳукумати матбуот котиби Штеффен Хебестрайт маълум қилди.

Ҳукмрон коалицияга аъзо партиялар раислари ва уларнинг парламентдаги фракциялари раҳбарлари киритилган коалиция қўмитасининг кеча, 6 ноябрь куни кечқурун Берлинда Федерал канцлер идорасида бўлиб ўтган йиғилишида Германия Молия вазири ва Эркин Демократик партия раиси Кристиан Линднер коалиция ҳамкорларини 2025 йил бошида мамлакатда муддатидан олдин парламент сайловларини ўтказишга рози бўлишга таклиф қилди.

Бу ҳолатда, ОАВ ёзганидек, у 2024 йил учун қўшимча немис бюджетини қабул қилишга тайёр бўларди ва парламент сайловлари ўтказилгунга қадар ва Германиянинг янги федерал ҳукумати шаклланмагунча ўтиш давридаги вазирлар маҳкамаси таркибида қолади.

Бунга жавобан Германия канцлери Олаф Шольц молия вазири Линднерни ишдан бўшатишини маълум қилди. 

Германияда Германия Социал-демократик партияси (СДП), Эркин Демократик партия (ЭДП) ва Иттифоқ 90/Яшиллар партиясидан ташкил топган ҳукмрон “светофор коалицияси” парчаланди. Германия канцлери Олаф Шольц март ойида муддатидан олдин сайлов ўтказиш имкониятига эга бўлиш учун 15 январь куни Бундестагда ўз ҳукуматига ишонч масаласини овозга қўяди.

Канцлер вице-канцлер Роберт Хабек билан Германиянинг келажакдаги сиёсат йўналиши бўйича тезкорлик билан аниқлик киритиши зарур деган фикрга қўшилганини айтди. Рождествога қолган ҳафталар ичида Шольц Бундестагда тезкор қабул қилишни талаб қилувчи барча қонун лойиҳаларини, хусусан, саноатни фавқулодда қўллаб-қувватлаш, шунингдек, пенсияларни барқарорлаштириш чораларини кўришни талаб қиладиган барча қонун лойиҳаларини овозга қўйиш ниятида.

Линднер эса Шольцни қизил-яшил-сариқ коалициянинг қулашида айблади. У эркин демократлар янги сайловлардан сўнг бошқа ҳукуматда Германия тақдири учун масъулиятни ўз зиммасига олишга тайёрлигини таъкидлади.

Яқинда Кристиан Линднер ўз партиясининг иқтисодий сиёсат бўйича дастурий ҳужжатини тақдим этиб, ҳукмрон коалицияда янги баҳс-мунозараларга сабаб бўлди. Унда ЭДП раҳбари “асосий сиёсий қарорларни тубдан қайта кўриб чиқиш билан иқтисодий бурилиш” – компаниялар учун солиқларни камайтириш, иқлим қоидаларини юмшатиш ва субсидиялар ва ижтимоий имтиёзларни қисқартиришга чақирди.

Социал-демократлар ва учинчи коалиция ҳамкори Яшиллар Линднер ташаббусини кескин танқид қилди. Молия вазирлиги раҳбарининг ўзи эҳтиётсизлик ҳақида гапирди: баҳс-мунозараларга сабаб бўлган ҳужжат ҳатто кенг жамоатчилик учун ҳам мўлжалланмаган. Шунга қарамай, муҳокама қизғин давом этмоқда – хусусан, мухолифат муддатидан олдин сайловлар ўтказишни талаб қилмоқда. Агар амалдаги ҳукумат ҳокимиятда қолса, улар фақат 2025 йил 28 сентябрда бўлиб ўтиши керак.

Одатда Бундестагга сайловлар ҳар тўрт йилда бир марта ўтказилади. Бироқ махсус инқирозли сиёсий вазиятларда, айниқса, парламентда канцлерни қўллаб-қувватлаш пасайган бўлса, улар эртароқ ўтиши мумкин. Германияда муддатидан олдин парламент сайловлари жуда кам учрайдиган ҳодиса. Улар ҳукуматнинг қонунийлиги ва салоҳиятини тиклаш учун муҳим демократик восита бўлиши мумкин, лекин бир нечта конституциявий органларнинг, хусусан, федерал Президентнинг розилигини талаб қилади.

Германия Федератив Республикасининг асосий қонунига кўра, Бундестаг депутатларининг ўзлари муддатидан олдин сайловлар ўтказиш тўғрисида қарор қабул қила олмайди. Канцлер ҳам уларни эълон қилишга ҳақли эмас. Конституция парламентни муддатидан олдин тарқатиб юборишга фақат иккита ҳолатда рухсат беради.

Агар канцлер сайловида парламентнинг мутлақ кўпчилик қисми шаклланмаса, яъни номзод барча депутатлар сонининг ярмидан кўп камида битта овозини олмаса, Германия Федератив Республикаси Президенти Бундестагни тарқатиб юбориши мумкин. Бу Германия тарихида ҳеч қачон бўлмаган.

Иккинчи ҳолда, канцлер Бундестагга ўз ҳукуматига ишонч вотуми масаласини тақдим этади. Бу парламент аъзоларининг кўпчилиги томонидан ҳали ҳам зарур ёрдамга эга ёки йўқлигини аниқлаш имконини беради. Акс ҳолда, Германия Президенти канцлернинг таклифига биноан 21 кун ичида Бундестагни тарқатиб юбориши мумкин.

Бундестаг тарқатиб юборилганидан кейин 60 кун ичида муддатидан олдин сайловлар ўтказилиши керак. Улар одатдагидек бир хил қоидаларга амал қилишади. Ташкилий ишлар учун Федерал сайлов комиссияси ва Германия Ички ишлар вазирлиги масъулдир. Сайловчилар иккита овозга эга: бири ўз сайлов округи бўйича тўғридан тўғри номзод учун, иккинчиси эса партиянинг ер рўйхати учун.

Германия Федератив Республикаси тарихида Бундестагга муддатидан олдин сайловлар уч марта: 1972, 1983 ва 2005 йилларда ўтказилган.