Европа АҚШ ёрдами тўхтагач, Зеленскийни қўллаб-қувватлашга ваъда берди

Бугун, 6 март куни Европа етакчилари Украина томонида бўлишларини ва Президент Дональд Трампнинг АҚШ сиёсатини бекор қилган дунёда мудофаа учун кўпроқ маблағ сарфлашларини айтди. Европа бу муаммони, қуролланиш пойгасини қабул қилиши керак. Ва у ғалаба қозониши керак. Бу ҳақда Польша Бош вазири Дональд Туск Брюсселдаги саммит олдидан маълум қилди.

“Умуман олганда, Европа Россия билан ҳар қандай ҳарбий, молиявий, иқтисодий қарама-қаршиликда ғалаба қозонишга қодир – биз шунчаки кучлироқмиз”, деди Туск.

Европа Иттифоқининг кўплаб етакчилари шу ҳафтада Европа Комиссиясининг мудофаа харажатлари бўйича фискал мослашувчанликни таъминлаш ва Европа Иттифоқи ҳукуматларига ўз ҳарбий харажатлари учун қарз бериш учун биргаликда 150 миллиард евро (160 миллиард доллар)гача қарз олиш бўйича таклифларини олқишлади.

“Биз Украинани ҳимоя қилиш учун келдик”, деди йиғилишга раислик қилаётган Европа Кенгашт раҳбари Антониу Кошта.
У Еврокомиссия раҳбари Урсула фон дер Ляйен билан бирга кенг табассум билан Украина Президенти Владимир Зеленскийни илиқ кутиб олди, бу ўтган ҳафта Овал кабинетда Трамп ва Зеленский ўртасидаги тўқнашувдан кескин фарқ қилади.

Аммо ўнлаб йиллар давомида АҚШнинг ҳимоясига таяниш, молиялаштириш бўйича келишмовчиликлар ва Франциянинг ядровий тўсиқни Европа учун қандай ишлатиш мумкинлиги АҚШ Украинага ҳарбий ёрдамни музлатиб қўйгандан сўнг, ЕИ учун Вашингтон қолдирган бўшлиқни тўлдириш қанчалик қийин бўлишини кўрсатди.

НАТО маълумотларига кўра, ўтган йили Вашингтон Украинага ҳарбий ёрдамнинг 40% дан кўпроғини тақдим этган. Баъзи раҳбарлар ҳали ҳам, ҳеч бўлмаганда, омма олдида Вашингтонни ўз сафига қайтариш мумкинлигига умид қилишмоқда.

“Биз совуққон ва доно бошлар билан, келгуси ойлар ва йилларда АҚШнинг ёрдами ҳам кафолатланишини таъминлашимиз керак, чунки Украина ўз мудофаасини қўллаб-қувватланишига таянади”, деди Германия канцлери Олаф Шольц.

Европа Иттифоқининг қийинчиликларига қўшимча қилиб, Трампнинг иттифоқчиси бўлган Венгриянинг миллатчи етакчиси Виктор Орбан Киевни қўллаб-қувватлаган бир овоздан баёнотга вето қўйиши мумкин, аммо у Европанинг ўз мудофаасига сарфланадиган харажатларни ошириш чораларини қўллаб-қувватлашини очиқ айтган.

Ядро қуролидан тийиб туриш?

Брюссель саммити мудофаа сиёсатига оид драматик қарорлар фонида, Украинадаги урушидан жасоратга эга бўлган Россия навбатдаги Европа Иттифоқи давлатига ҳужум қилиши мумкинлиги ва Европа АҚШнинг ёрдамига таяниши мумкин эмаслигидан қўрқишлар фонида ўтмоқда.

Франция Президенти Эммануэль Макрон саммит арафасида француз халқига қилган мурожаатида шундай деди: 

“Қўшма Штатлар биз билан туришига ишонмоқчиман. Аммо бундай бўлмаса, биз тайёр бўлишимиз керак”.

Унинг таъкидлашича, Россия бутун Европа учун таҳдидга айланган ва бу сўзлар Москва томонидан кескин танқидга учраган.

Ядро соябон

Айни пайтда Макрон Франция ядровий арсеналининг Европадаги ҳамкорларига тақдим этаётган ҳимоясини кенгайтириш масаласини муҳокама қилишга очиқлигини айтди. Бу аралаш реакция билан кутиб олинди. Баъзилар, масалан, Литва Президенти Гитанас Науседа, бундай “ядровий соябон ҳақиқатан ҳам Россияга нисбатан жуда жиддий тўсиқ бўлади”, деб айтди. Польша бу ғояни муҳокама қилишга арзийди, деган бўлса, Германия каби бошқалар эса АҚШни иштирок этиш зарурлигини таъкидлади.

Трамп Европа ўз хавфсизлиги учун кўпроқ масъулиятни ўз зиммасига олиши кераклигини ва АҚШ мудофаа учун етарли маблағ сарфламаган НАТО иттифоқчисини ҳимоя қилмаслигини айтди. Унинг АҚШнинг Украинани қўллаб-қувватлашидан Москвага нисбатан муросачи позицияга ўтиш қарори Россияни энг катта таҳдид деб биладиган европаликларни чуқур хавотирга солди.

Хавотир даражасини таъкидлаган ҳолда, 4 март куни Германиянинг навбатдаги ҳукуматини тузишни мақсад қилган томонлар мудофаа харажатларини молиялаштириш учун қарз олиш бўйича конституциявий чекловларни олиб ташлашга келишиб олди.