ЕИ Россияга қарши 18-санкция пакетига келишиб олди

Европа Иттифоқи Россиянинг Украинага қарши давом этаётган агрессив уруши муносабати билан янги санкциялар жорий қилмоқда. Бу ҳақда Европа Иттифоқининг ташқи ишлар ва хавфсизлик сиёсати бўйича олий вакили Кая Каллас маълум қилди.

Билдирилишича, ЕИга аъзо давлатлар вакиллари бугун, 18 июль куни Брюсселда Словакия томонидан кўп ҳафталик блокка қарамай, 18-санкция пакетини қабул қилишга келишиб олган.

“Биз қаттиқ турибмиз. Европа Иттифоқи ҳозирги кунга қадар Россияга қарши энг қаттиқ санкциялар пакетини тасдиқлади. Биз Кремлнинг ҳарбий бюджетини янада қисқартирмоқдамиз, яна 105 та “соя флоти” кемалари ва уларнинг шерикларига санкция қўямиз ва Россия банкларининг молиялаштиришга киришини чеклаяпмиз”, деб ёзди Каллас Х ижтимоий тармоғидаги саҳифасида.

Янги санкциялар пакетининг асосий мақсади Россиянинг учинчи давлатларга нефть экспортидан тушадиган даромадларини янада чеклаш ва Россия молия секторига зарба беришдир. Шунингдек, “Шимолий оқим” газ қувурини тиклаш ва “Шимолий оқим-2”дан фойдаланиш имкониятини истисно қилиш режалаштирилган.

“Россиядан Германияга ўтадиган тўртта қувурдан учтаси 2022 йил сентябридаги саботаж оқибатида вайрон бўлган. Бироқ, агар таъмирланса, Болтиқ денгизи туби бўйлаб ётқизилган ушбу газ қувурлари Россияга газ сотишдан яна миллиардлаб фойда келтириши мумкин”, дея таъкидлайди DPA агентлиги.

Санкциялар пакети Европа Иттифоқи давлат ва ҳукумат раҳбарларининг июндаги саммитидан сўнг дарҳол келишиб олиниши режалаштирилган эди, бироқ Словакия Бош вазири Роберт Фицо вето қўйиш билан таҳдид қилди, бу эса жараёнга тўсқинлик қилди.

Келишувга имтиёзлар туфайли эришилди: Словакияга янги санкциялар пакети киритилгандан сўнг Россия газини импорт қилишни тўлиқ тақиқлаш режаси амалга оширилса, жиддий иқтисодий ва молиявий йўқотишларга дучор бўлмаслиги ваъда қилинган эди. Ушбу режа Фицо томонидан блоклана олмайди, чунки санкциялар пакетидан фарқли ўлароқ, уни қабул қилиш учун кўпчилик қарори етарли.

Бундан ташқари, Мальта, Греция ва Кипр Россиянинг учинчи мамлакатларга нефть хомашёси экспортидан тушадиган даромадини камайтиришга қаратилган чора-тадбирларга шубҳа билдирди. Улар нарх чегараси сезиларли даражада пасайган тақдирда юк ташиш компаниялари учун адолатсиз йўқотишлардан қўрқди. Охир-оқибат муросага эришилди: нарх чегараси мунтазам равишда ўзгартирилади, лекин ўртача бозор нархлари даражасидан 15% дан паст бўлмайди. 

Биринчи босқичда нарх бир баррель учун амалдаги 60 доллардан 47,60 долларга туширилади. Дастлаб бир баррел учун шифтни 45 долларгача тушириш таклиф қилинган эди. Нархнинг юқори чегараси Россия нефтини Ҳиндистон, Хитой ва Туркия каби мамлакатларга сотиш учун амал қилади. У 2022 йилда АҚШ, Япония, Канада ва Буюк Британия билан ҳамкорликда жорий қилинган. Чекловларга риоя этилишини таъминлаш учун нефтни белгиланган лимитдан паст нархларда ташиш билан шуғулланувчи компанияларга нисбатан санкциялар кўзда тутилган. Бу юк ташиш компанияларига, шунингдек, суғурта, техник ёрдам, молиялаштириш ва воситачилик хизматларини кўрсатувчи компанияларга тегишли.

Юқорида айтиб ўтилган чекловларга қўшимча равишда, бошқа санкциялар ҳам келишиб олинди – учинчи давлатлар орқали Россия учун билвосита экспортни очган бўшлиқни ёпиш учун Россия нефтни қайта ишлаш маҳсулотларини (мотор ёқилғиси, авиация ёқилғиси, мазут) импортини тақиқлаш; Нефть билан боғлиқ санкцияларни четлаб ўтган учинчи мамлакатлар компаниялари билан молиявий операцияларни тақиқлаш. 
Санкциялар рўйхатига Россиянинг “соя флоти” деб аталувчи 100 дан ортиқ кемалар киритилган бўлиб, бу энергетик санкцияларни четлаб ўтишга ёрдам беради. Бу кемалар энди Европа Иттифоқи портларига боғлана олмайди ва Европа компаниялари томонидан суғурта қилинмайди, молиялаштирилмайди ва хизмат кўрсатилмайди. Жами 450 га яқин кема зарар кўради.

Яна 22 та банкка нисбатан санкциялар жорий этилмоқда. Санкциялар ушбу банкларни SWIFT тизимидан узиб қўйиш ва молиявий операцияларни тўлиқ тақиқлашни ўз ичига олади.

Биринчи марта Хитойнинг икки молия институти билан Европа Иттифоқи санкцияларига халақит берадиган транзакцияларга, шунингдек, Россия агрессиясини бевосита қўллаб-қувватловчи бир қанча Хитой компанияларига нисбатан санкциялар жорий этилмоқда. Ҳарбий саноатда қўлланилиши мумкин бўлган дастгоҳлар каби товарлар экспортига қўшимча чекловлар келишиб олинди.

Шунингдек, шахсий ва корпоратив санкциялар рўйхати кенгайтирилмоқда. У яна 50 дан ортиқ янги айбланувчиларни ўз ичига олади, умумий рўйхат ҳозирда 2500 нафар шахс ва ташкилотлардан ошади.

Санкцияларнинг самарадорлиги мунозарали бўлиб қолмоқда. Танқидчилар уларнинг Путин сиёсатига таъсирига шубҳа қилишади. Бироқ тарафдорлар санкциялар Россия иқтисодиётига жиддий таъсир кўрсатиши ва катта бюджет йўқотишларига олиб келишини таъкидламоқда.

Уларнинг фикрича, санкцияларсиз Россия Украинага қарши урушда анча олдин ғалаба қозонган бўлиши мумкин эди. Вазирлар Кенгаши томонидан санкциялар пакетининг расман тасдиқланиши бир кун ичида амалга оширилиши кутилмоқда, шундан сўнг чоралар тез орада кучга киради.