UNICEF болалар ўртасида ОИТС/ОИВга чалиниш бўйича даҳшатли рақамларни очиқлади

2021 йилда 0-19 ёшдаги 110 мингга яқин болалар ва ўсмирлар ОИТС билан боғлиқ сабаблар туфайли вафот этган. ОИВ инфекциясини юқтирган вояга етмаганларнинг умумий сони эса 310 мингга кўпайиб, 2,7 миллион кишига етди. Бу ҳақда Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Матбуот хизмати томонидан эълон қилинган ахборотномада сўз борган. 

Ҳар йили 1 декабрда нишонланадиган Бутунжаҳон ОИТСга қарши кураш куни олдидан UNICEF сўнгги уч йил ичида болалар, ўсмирлар ва ҳомиладор аёллар ўртасида ОИВнинг олдини олиш ва даволашда озгина муваффақиятга эришилганлиги ва кўплаб ҳудудлар ҳали ҳам COVID’дан олдинги хизматларни қамраб олиш даражасига қайтмагани ҳақида хабар беради. Шу билан бирга, БМТ Болалар жамғармаси томонидан ўтказилган янги тадқиқот муаллифлари таъкидлаганидек, ОИВ/ОИТСни даволаш ва олдини олиш бўйича болалар ва катталарга кўрсатилаётган чора-тадбирлар сифати ва ҳажмидаги тафовут доимий равишда ўсиб бормоқда. 

Болалар ОИВ/ОИТСга қарши дори-дармонларни камроқ олади

2021 йилда болалар ва ўсмирлар ОИВ билан яшаётганларнинг атиги 7 фоизини ташкил қилган, бироқ бу ёш гуруҳи ОИТС билан боғлиқ барча ўлимларнинг 17 фоизини ва янги ОИВ инфекциясининг 21 фоизини ташкил қилган. Тенгсизлик сабаблари бартараф этилмас экан, болалар ва ўсмирлар ўртасида ОИТСга барҳам бериш узоқ орзу бўлиб қолаверади, дея огоҳлантиради Болалар жамғармаси. 

Болалар учун ОИВ/ОИТСнинг олдини олиш ва даволаш хизматлари катталарникидан анча кичикроқ бўлган бўлса-да, сўнгги уч йил ичида вазият мисли кўрилмаган, чунки жуда кўп ёш ҳаёт касаллик ва ўлим хавфи остида. Болалар керакли даражада парвариш қилинмаяпти, чунки биз инфекцияни юқтирганларни аниқлай олмаймиз, текширув ўтказа олмаймиз ва уларнинг ҳаётини сақлаб қололмаймиз. Ҳар куни 300 дан ортиқ болалар ва ўсмирлар ОИТСга қарши курашда мағлуб бўлмоқда”, дейди UNICEF’нинг ОИВ/ОИТС бўйича дастури раҳбари ўринбосари Анурита Бейнс.

Ижобий динамика

Шарҳда қайд этилишича, 2010-2021 йиллар оралиғида туғилгандан 14 ёшгача бўлган ёш болалар ўртасида янги ОИВ инфекциялари 52 фоизга, 15 ёшдан 19 ёшгача бўлган ўсмирлар орасида эса 40 фоизга камайди. Бундан ташқари, сўнгги ўн йил ичида ОИВ билан касалланган ҳомиладор аёлларнинг антиретровирус терапияси қамрови 46 фоиздан 81 фоизга ошди. Аммо ОИВ билан касалланган болалар сони камайиб бораётган бўлса-да, болалар ва катталар ўртасидаги даволаниш фарқи кенгайишда давом этмоқда. 

ОИВ билан яшаётган катталарнинг 76 фоизи керакли даволанишни олмоқда. Бу болаларга нисбатан 20 фоиздан ортиқроқдир. Бундан ташқари, агар 2020 йилда ёш беморларнинг 56 фоизи антиретровирус даволашни олган бўлса, 2021 йилда – 54 фоиз. Сўнгги етти йил ичида ОИВ инфекцияси билан яшаётган ва антиретровирус терапия олмайдиган 4 ёшгача бўлган болалар улуши ортиб, 2021 йилда бу кўрсаткич 72 фоизга етгани, яъни болалар жамғармаси ходимларини алоҳида ташвишга солмоқда. Бу 2012 йилдаги кўрсаткич билан бир хил. 

Муаммонинг сабаблари

UNICEF маълумотларига кўра, COVID-19 пандемиясидан кейинги ҳаётнинг секин тикланиши, шунингдек, ОИВ/ОИТС муаммоси айниқса кескин бўлган кўплаб мамлакатларда пандемиянинг жиддий ижтимоий ва иқтисодий оқибатлари – вазиятнинг салбий ривожланишининг сабаблари.

Кўпгина минтақаларда – Осиё ва Тинч океани, Кариб денгизи, Шарқий ва Жанубий Африка, Лотин Америкаси, Яқин Шарқ ва Шимолий Африка, Ғарбий ва Марказий Африкада ҳам 2020 йилда ҳомиладор ва эмизикли аёллар учун даволаниш қамрови камайган. Тинч океани, Яқин Шарқ ва Шимолий Африкада 2021 йилда янада пасайиш кузатилади. UNICEF таъкидлаганидек, бундай даволанишнинг узилиши янги туғилган чақалоқлар ҳаётини хавф остига қўяди. 2021 йилда ҳомиладор аёлларга ташхис қўйилмаган ва даволанмаганлиги сабабли болаларда 75 мингдан ортиқ янги инфекциялар қайд этилган. 

Жамғарма болалар, ўсмирлар ва ҳомиладор аёллар ўртасида ОИТСга барҳам бериш мақсадида аҳолининг ижтимоий ҳимояга муҳтож қатламлари билан ишлашни фаоллаштириш, стратегик ҳамкорликни ривожлантириш ва даволанишга муҳтожларга ёрдам кўрсатиш дастурларини кенгайтиришга чақиради.