To‘qayev nega Ozarbayjondagi sammitga bormadi?

Joriy yilning 4 iyul kuni Ozarbayjonning Xonkendi shahrida bo‘lib o‘tgan Iqtisodiy hamkorlik tashkilotining 17-sammitiga Qozog‘iston Prezidenti Qosim-Jomart To‘qayevning nega bormagani haqida xabarlar paydo bo‘ldi. Bu haqda “Orda” taxminiy sabablarni yozdi. 

Bir versiyaga ko‘ra, Prezident Qosim-Jomart To‘qayev Moskva va Baku o‘rtasidagi munosabatlardagi keskinlik fonida Ozarbayjonga tashrif buyurishdan bosh tortishga qaror qilgan. Uning Xonkendiga tashrifi Rossiyada Ozarbayjon tomoniga yordam sifatida qabul qilinishi mumkin.

Yana bir versiyada aytilishicha, Qozog‘iston rasmiyatchilikka amal qilishni afzal ko‘rgan: Iqtisodiy hamkorlik tashkiloti hukumatlararo tashkilot bo‘lib, uning ishida Prezident emas, Bosh vazir ishtirok etishi kerak.

Boshqa bir versiyada yozilishicha, Turkiya Prezidenti Erdo‘g‘an sammitdan ko‘p jihatdan Shimoliy Kipr Turk Respublikasini de-fakto tan olinishini targ‘ib qilish uchun foydalangan, Qozog‘iston rahbari esa bunday masalalarda doimo ehtiyotkor bo‘lgan.

“Umuman olganda, To‘qayevning borishdan bosh tortishi muvozanatli ko‘p vektorli signal degan xulosaga kelishimiz mumkin. Bir tomondan, Qozog‘iston mintaqaviy forumlarda ishtirok etib, Osiyoning geosiyosiy diqqat markazida qolmoqda. Ammo boshqa tomondan, u Moskva va Baku o‘rtasidagi ziddiyatga aralashmaydi, muvozanatni saqlaydi va jamoatchilik bosimidan qochadi. Bunday qadam Qozog‘istonning yakuniy tashqi siyosati an’analariga to‘g‘ri keladi”, deyiladi xabarda.

Ma’lumot uchun, O‘zbekiston rahbari ham sammitda nutq so‘zladi. U uzoq tanaffusdan so‘ng Afg‘oniston Muvaqqat hukumati delegatsiyasi ishtirok etayotganidan xursand ekani, qo‘shni Afg‘onistonni tashkilotning ajralmas bir qismi, keng ko‘lamli iqtisodiy hamkorlik va transport sohasidagi o‘zaro bog‘liqlik jarayonlarining muhim ishtirokchisi sifatida ko‘rishi va har tomonlama qo‘llab-quvvatlashini bildirdi.

Bundan tashqari, Prezident Shavkat Mirziyoyev Isroil va AQSHning Eronga qilgan hujumlarini qoraladi. O‘zbekiston Prezidenti Eron Islom Respublikasiga qarshi harbiy amaliyotlar butun mintaqani urushga jalb qilish va keng miqyosida atrof-muhit falokatining sodir bo‘lish ehtimolini yuzaga keltirganini bildirdi. Shu bilan birga, u Falastin-Isroil ziddiyatini adolatli hal etmasdan turib, Yaqin Sharqdagi tinchlik va barqarorlikka erishib bo‘lmasligini aytdi va mustaqil Falastin davlatini tashkil etish tarafdori ekanini ta’kidladi.

Turkiya, Eron, Pokiston, Qozog‘iston, Tojikiston va Qirg‘iziston, shuningdek, O‘zbekiston rahbariyati qatorida Shimoliy Kipr Turk Respublikasi rahbari Ersin Tatar ham qatnashdi. Joriy yilning 3-4 aprel kunlari Samarqandda bo‘lib o‘tgan Markaziy Osiyo – Yevropa Ittifoqi birinchi sammitida qabul qilingan deklaratsiyada Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Tojikiston, Turkmaniston va O‘zbekiston Yevropa Ittifoqi bilan birgalikda Shimoliy Kipr Turk Respublikasini tan olmaslikka kelishib olgandi. O‘shanda qabul qilingan bayonotning 4-bandida aytilishicha, barcha davlatlarning suvereniteti va hududiy yaxlitligiga xalqaro va mintaqaviy doiradagi har qanday forumlarda hurmat ko‘rsatish, shuningdek, bu tamoyillarga zid harakatlardan tiyilish majburiyati olingan.

Markaziy Osiyoning Turkiy davlatlar tashkilotiga a’zo bo‘lgan 3 davlati – Qozog‘iston, Qirg‘iziston, O‘zbekiston va kuzatuvchi davlat maqomida qolayotgan Turkmaniston o‘zi bilan bir tuzilma, ya’ni Turkiy davlatlar tashkilotida bo‘lib turgan SHKTR bilan bir stol atrofida to‘plansa-da, uni rad etadi.

Iqtisodiy hamkorlik tashkilotining 17-sammitida Turkmaniston va Pokiston Prezidentlari ham ishtirok etmagan.