Трампнинг биринчи фармойишлари: Иммиграция, ЖССТдан чиқиш ва афв этиш

Кеча, 20 январь куни лавозимга киришган АҚШ Президенти Дональд Трамп шу куннинг ўзида ижро фармойишларининг бутун пакетини имзолади.

Ғайриоддий томони нафақат уларнинг кўплиги, балки қаерда ва қандай содир бўлганлиги эди – Вашингтондаги Capitаl One Arena'даги қизил столда, инаугурация маросимининг жонли эфирини томоша қилиш, кейин эса Трампни шахсан кутиб олиш учун йиғилган.ўн минглаб тарафдорлари қаршисида.

Одатда, АҚШнинг янги Президенти ўзининг биринчи фармойишларини Оқ уйнинг Овал кабинетида имзолайди, буни Дональд Трамп ҳам ўша куни сал кейинроқ амалга оширди.

"Ижроия фармойишлари – бу давлат раҳбари томонидан ваколати қонунларни қабул қилиш бўлган Конгресс розилигисиз чиқариладиган буйруқлар. Шундай қилиб, Америка Президенти федерал амалдорлар учун мажбурий бўлган ўз қоидаларини чиқариш орқали Вакиллар палатаси ва Сенатни четлаб ўтиши мумкин. Ижроия фармойишлари федерал идоралар фаолияти учун асосларни белгилайди", дейди Вашингтондаги Америка университетининг сиёсат, ҳукумат ва иқтисод бўйича профессори Мишель Иган.

Профессорнинг қўшимча қилишича, бундай ҳужжатларга судда эътироз билдирилиши ва кейинги Президент томонидан бекор қилиниши мумкин.

"АҚШда бундай ҳужжатларни имзолаш бошқарувнинг тобора муҳим шаклига айланиб бормоқда, аммо улар ҳам осонлик билан бекор қилинмоқда", деб тушунтиради Иган.

Трамп инаугурация кунида қандай фармонларни имзолади?

Америка Қўшма Штатларининг 47-Президенти ўзининг биринчи фармони билан ўзидан олдинги Президент Жо Байден томонидан чиқарилган 78 та қоидани бекор қилди.

Capitаl One Arena'да имзоланган бошқа ижроия фармойишлари барча федерал агентликлар ва идораларга яшаш нархининг ошиб бораётганини бартараф этиш ва ҳукумат томонидан сўз эркинлиги цензурасини тўхтатиш бўйича буйруқларни ўз ичига олади.

Дональд Трумп, шунингдек, Қўшма Штатларни Париж иқлим келишувидан, кейинроқ Оқ уйда мамлакатни Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилотидан (ЖССТ) чиқариш тўғрисидаги буйруқни имзолади.

"Кўпгина Трамп сайловчилари халқаро сиёсий ташкилотлар ва институтларга шубҳа билан қарашади, шунинг учун биз унинг президентлигининг бошида уларга иккита катта зар ташланганини кўрдик", дейди Виржиния университети Сиёсат марказининг сайлов бўйича таҳлилчиси Жей Майлз Коулман.

Трампнинг сайловолди кампаниясидаги асосий муаммоларидан бири иммиграция масаласига ҳам Инаугурация кунида эълон қилинган фармонларда тўхталиб ўтди. Расмийлар Трамп фалокат деб атаган вазиятни назоратга олиши ва Байден маъмурияти даврида содир бўлган ноқонуний муҳожирларнинг “босқинини” тўхтатиши учун Президент АҚШ-Мексика чегарасида фавқулодда ҳолат эълон қилди.

Трампнинг биринчи буйруқлари АҚШ учун нимани англатади?

Дональд Трамп президентлик фаолиятининг биринчи кунидаёқ имзолаган ижро фармойишлари кузатувчилар томонидан янги Президентнинг устувор йўналишлари белгиси сифатида баҳоланмоқда.

"Менимча, бу масалалар (маданий уруш - анъанавий ёки консерватив ва прогрессив ёки либерал қадриятлар ўртасидаги зиддият) янги маъмурият ва янги Конгресснинг дастлабки кунларида муҳим ўрин тутади", Pillsbury халқаро юридик фирмасининг давлат сиёсати амалиётидаги ҳамкори Крейг Саперштейн.

Шу билан бирга, Трампнинг иккинчи муддатининг биринчи кунида чиқарган барча фармойишлари ҳам Қўшма Штатлар учун дарҳол ўзгаришлар келтирмайди.

Саперштейннинг ҳамкасби Эйми Гошнинг айтишича, мамлакатнинг ЖССТдан чиқиши фақат бир йилдан кейин кучга киради. Америкаликлар баъзи бошқа буйруқларнинг таъсирини ҳис қилишлари учун узоқ вақт керак бўлади.

"Трамп фавқулодда ҳолат эълон қилиш тўғрисидаги фармонни имзолаши мумкин, аммо у ушбу восита орқали амалга оширмоқчи бўлган сиёсат тегишли федерал идораларда кўп босқичли жараёндан ўтиши керак. Буларнинг барчаси қандай содир бўлиши ҳақида тафсилотлар жуда муҳимдир. Чунки ўзгаришлар кимга таъсир қилиши, қачон содир бўлиши ва истиснолар бор-йўқлиги нуқтаи назаридан кўп нарса ўзгариши мумкин. Баъзи нарсалар биринчи куни содир бўлиши мумкин, аммо кўплаб ҳужжатлар ўрганиш, кўриб чиқиш ва бошқа маъмурий тартиб-қоидалардан ўтади", дейди Гош.

Трамп Капитолийга бостириб кирганларни кечирди

Овал кабинетда Дональд Трамп, шунингдек, ҳокимиятнинг сайланган президент Жо Байденга ўтказилишига йўл қўймаслик учун 2021 йил 6 январда Капитолийга бостириб киришда айбланган деярли барча 1600 айбланувчини афв этиш тўғрисидаги фармонларни имзолади. Аввалроқ Трамп Capitаl One Arena'да бу одамларни “6 январь гарови” деб атаган эди.

Америкаликлар Трамп бир неча бор “6 январь куни гаровга олинганлар” деб атаган юзлаб айбланувчилар, уларнинг аксарияти Капитолийга бостириб киришда жиноий ҳуқуқбузарлик содир этганликларини тан олган ёки судьялар ёки ҳакамлар ҳайъати томонидан айбдор деб топилган.

Қайд этиш жоиз, АҚШ Президенти лавозимига келган биринчи кунидаёқ кўп сонли авф этиши камдан-кам учрайди.

“Одатда кечирим ҳукмронлик охирида содир бўладиган нарсадир. Аммо Президент Трамп учун, агар сиз унинг сайловолди кампаниясига ва сайловдан кейин айтилган барча гапларга эътибор берган бўлсангиз, авф этиш унинг биринчи кун тартибининг бир қисми бўлган бўлса ажаб эмас. Чунки бу унинг нега яна президентликка номзодини қўйганлиги ҳақидаги мантиқий асоснинг муҳим қисми эди", деб хулоса қилди Эйми Гош.