Россияда 250 миллиард долларлик махфий ҳарбий бюджет борлиги аниқланди

Украинага бостириб киришдан кейин тўрт баравар ошган ва Совет давридан бери рекорд даражага этган Россиянинг ҳарбий харажатлари расман маълум бўлган рақамлардан сезиларли даражада юқори бўлиши мумкин. Бу ҳақда Bank of America Merrill Lynch раисининг собиқ ўринбосари Крейг Кеннеди маълум қилди.

Кеннедининг сўзларига кўра, федерал бюджетдан "миллий мудофаа" моддасига ажратилган 22 триллион рублдан ташқари, танкларни, ракеталарни йиғиш учун уч сменали тизимга ўтказилган ҳарбий-саноат комплекси корхоналарига фаол кредитлар берган Россия банклари орқали яна 25 триллион рубль (249 миллиард доллар) ҳарбий эҳтиёжларга йўналтирилган.

Кеннедининг таъкидлашича, 2022 йил ўрталаридан бери Россияда корпоратив кредитлаш ҳажми мисли кўрилмаган 71 фоизга ёки пул кўринишида тахминан 450 миллиард долларга ошган.

"Ушбу кредитларнинг 50% дан 60% гача бўлган қисми мудофаа саноатига йўналтирилди", деб даъво қилмоқда эксперт Марказий банкнинг соҳа статистикасига таяниб.

Унинг айтишича, булар давлат банкларни асосан ночор мудофаа саноати корхоналарига имтиёзли шартларда беришга мажбур қилган кредитлардир. Натижада бюджетдан ташқари молиялаштириш федерал бюджетдан ўтган оқимларга деярли тенглашган.

Кремлнинг "махфий" ҳарбий бюджети, эксперт ҳисоб-китобларига кўра, йилига ўртача 83 миллиард долларни ёки кунига тахминан 228 миллион долларни ташкил қилиши мумкин эди ва уч йил давомида у Марказий банкнинг музлатилмаган қисмига деярли тенг эди. 

"Бу Россия ҳарбий машинаси ва унинг молиялаштириш схемалари учун барқарорлик иллюзиясини яратди", деб ҳисоблайди Кеннеди.

Унинг қайд этишича, Кремль илгари ҳам шунга ўхшаш бюджетдан ташқари схемадан фойдаланган, гарчи кичикроқ миқёсда бўлса ҳам: 2010-йилларда имтиёзли банк кредитлари орқали 20 триллион рубллик улкан давлат қуролланиш дастури молиялаштирилган, унинг доирасида Президент Владимир Путинга армиядаги замонавий қуролларнинг улушини 70% га ошириш, қўшинлар учун Армата танкларининг бўлинмалари, 600 та самолёт ва минглаб вертолётлар ваъда қилинган.

"Ўша пайтда ҳарбий-саноат комплексининг ютуқлари фақат қоғозда қолиб, ҳукумат мудофаа заводларига юзлаб миллиард рубль миқдоридаги кредитларни ҳисобдан чиқаришга мажбур бўлди. Бу ҳолат яна содир бўлиши мумкин, аммо каттароқ миқёсда", деб ҳисоблайди Кеннеди.

Унинг ёзишича, тўловга лаёқатсиз мудофаа саноати корхоналарига кредитлар бериш Россияда "тизимли кредит инқирози учун олд шартларни" яратади, охир-оқибат, давлат мудофаа заводларини ҳам, уларга қарз берган банкларни ҳам қутқариши керак бўлиши мумкин.

Бундан ташқари, экспертнинг фикрича, ҳарбий-саноат комплексини пул билан тўлдириш аллақачон инфляциянинг тезлашишининг асосий сабаби бўлиб келган, бунга Россия Федерацияси Марказий банки фоиз ставкасини 21 фоизга кўтариш билан жавоб берди.

"Буларнинг барчаси, Ғарбга қийин дилеммага дуч келаётган Владимир Путинга нисбатан қўшимча таъсир кўрсатади: у Украина бўйича музокаралар бошланишини қанча вақт кечиктирса, тўсатдан банк инқирози унинг музокаралардаги позициясини кескин заифлаштириш хавфи шунчалик катта бўлади", дея таъкидлайди эксперт.

Эслатиб ўтамиз, аввалроқ Россия ҳукумати аллақачон россиялик солиқ тўловчиларга 22 триллион рубль зарар етказган Украинадаги уруш учун ҳарбий соҳага бюджет харажатларини яна кескин оширишга тайёрланаётгани маълум қилинганди. 2025 йилда федерал ғазна “миллий мудофаа” сарлавҳаси остида рекорд даражадаги 13,2 триллион рубль ёки 142 миллиард доллар сарфлаши режалаштирилган.