Қозоғистон бир қатор россиялик депутатларнинг мамлакатга киришини тақиқлади

Жорий йилнинг 27 апрель куни Россия МДҲ мамлакатлари институти ходими ва тарихчи Андрей Грозин Остонага етиб келгач, Қозоғистон ҳудудига киришига рухсат берилмади. Гарчи у апрель охирида Қозоғистон-Россия муносабатларини муҳокама қилишга бағишланган бир қанча тадбирларда иштирок этиш учун расмий таклиф олган бўлса-да, унинг Қозоғистонга кириши тақиқланган шахслар рўйхатида экани маълум қилинди. Қозоғистон ОАВларига берган изоҳида Грозин унга бу қарор сабаблари расман тушунтирилмаганини айтди. Андрей Грозиннинг Қозоғистонга киришига рухсат берилмагани Қозоғистоннинг айрим “номақбул шахслар” рўйхатига эга эканлигини кўрсатди. “Deutsche Welle” бу икки давлат ўз ҳудудида кимларнинг бўлишини истамаслиги масаласини ўрганди.

Кимларга Қозоғистонга кириш тақиқланган?

Расмий даражада Грозинга рад этиш сабаблари изоҳланмаган, бироқ норасмий манбалар DW’га айрим тафсилотларни очиқлади. Қозоғистон ҳукумати вакилларидан бири Грозин ўз чиқишларида эҳтиёткор бўлиши кераклигини таъкидлаган.

“Ўзини тарихчи деб танитаётган Грозин жаноб Тўқаевнинг обрўсига путур етганини айтган, ҳокимиятга гўё “Туркистон легионига” майл билдирувчи “нациклар” (миллатчилар) келган деб иддао қилган эди. У, шунингдек, қозоқлар менталитетини ҳақоратлаб, уларни қўшниларининг молини ўғирлаб, уйларини ёқиб юборувчи сифатида тасвирлаган. Идеологик жиҳатдан Қозоғистонни 2014 йилги Украина даражасига тенглаштирган эди. У унутган бўлиши мумкин, аммо бизнинг ёдимизда”, деди ҳукуматдаги манба.

Манбага кўра, Қозоғистонга кириш тақиқланган шахслар рўйхати мавжуд, бироқ бу рўйхат ёпиқ ва тўлиқ таркиби номаълум. Унинг айтишича, илгари бу рўйхатда шартли равишда Владимир Жириновский биринчи ўринда турган. Ҳозирги кунда эса Тина Канделаки, Тигран Кеосанян, Александр Дугин, Никита Мендкович, Давлат Думаси депутатлари Евгений Федоров, Вячеслав Никонов ва Петр Толстой, шунингдек, Константин Затулинга ҳам кириш тақиқланган.

“Улар мамлакатимиз ва раҳбариятимиз ҳақида салбий фикр билдирган”, деди манба.

У, шунингдек, рўйхатда фақат россияликлар эмас, бошқа давлат фуқаролари ҳам борлигини айтган.

Россия ҳам ёпилмоқда

Қозоғистонлик сиёсатшунос Дониёр Ашимбаев бу амалиётни шубҳа остига олган. Унинг фикрича, айниқса расмий тадбирларга таклиф этилган шахсларга нисбатан бундай тақиқлар нотўғри.

“30 йил давомида Қозоғистон бўйича ўтказилган тадбирларда бор-йўғи беш нафар француз, бир неча америкалик, немис экспертларини кўрганман. Россиядан эса фақат бир одам билан мулоқот қилганман”, дейди у.

Ашимбаевнинг сўзларига кўра, Россияда Қозоғистон ва Марказий Осиё бўйича мутахассис бўлган 10 нафарга яқин эксперт бор, улардан ярми ҳеч қачон минтақада бўлмаган.

Россиянинг ўзи ҳам айрим қозоғистонликларга нисбатан кириш тақиқлари жорий қилган. Тарихчи Жақсилиқ Собитовнинг DW’га айтишича, у Россияга кириши тақиқланган камида 10 нафар касбдошлари борлигини билади. Баъзилари бу ҳақида чегарадан ўтаётганда, бошқалари эса Россия авиакомпанияларидан чипта харид қилишга уринаётганда билган.

“Бу ҳолатлар айниқса 2022 йилдан сўнг кучайди, одамлар Facebook ва Instagram’да ўз фикрларини очиқ айта бошлади. Энди нафақат тарихчилар, балки бошқа касб эгалари ҳам бундан жабр кўрмоқда”, деди у.

DW билан суҳбатда экспертлар Россияга кириши тақиқланган баъзи қозоғистонликларнинг исмларини ҳам ошкор қилган. Улар орасида сиёсатшунослар Досим Сатпаев ва Димаш Альжанов, жамоатчилик фаоллари Мухтор Тайжан ва Тўғжан Хўжали, парламент депутатлари Эрмурод Бапи ва Айдос Сарим бор.

Мажлис депутати Айдос Саримнинг айтишича, у Россияга 2021 йилда киришга уринганда рад жавобини олган.

“Делегациямиз Брюсселга конференцияга кетаётган эди. Москвада 9 соатлик танаффус бўлгани сабабли, Қозоғистон элчихонаси Москвадаги тадбирда қатнашишни таклиф этди. Бироқ дипломатик паспортим бўлишига қарамай, мени шаҳарга киритишмади. Барча делегация ўтди, фақат мен қолиб кетдим. Чегарада Федерал хавфсизлик хизмати ходими чиқди ва менга “персона нон грата” эканлигим ёзилган қоғозни топширди. Ҳеч қандай изоҳсиз, фақат такроран уриниш бўлса, 8 йилгача озодликдан маҳрум қилиш мумкинлиги ёзилган эди”, деди у.

Сарим, шунингдек, Россияга кириши тақиқланган кўплаб таниқли олимлар борлигини, хусусан Тарих ва этнография институти директори Зиёбек Қабулдинов ҳам улардан бири эканини тасдиқлади.

“Бу рўйхатда Россияда туғилган, Россияга қарши чиқмаган одамлар ҳам бор. Шундай шароитда Қозоғистон, албатта, акс таъсир чораларини кўради”, дейди Сарим.

Унинг фикрича, Беларусь билан ҳам шунга ўхшаш вазият юзага келмоқда.