Эронда валюта деноминацияланади

Бугун, 22 ноябрь куни Эрон Президенти Масъуд Пезешкиён миллий валютани деноминациялаш ҳақида фармон чиқарди. Бу ҳақда Президент маъмурияти хабар беради.

“Эрон Ислом Республикаси Конституциясининг 123-моддасини амалга ошириш мақсадида Масъуд Пезешкиён Марказий банкни “Марказий банк тўғрисидаги қонун”нинг 58-моддаси (миллий валютанинг деноминациясини назарда тутувчи) бандига киритилган ўзгартириш кучга киргани ҳақида хабардор қилди”, дейилади расмий баёнотда.

Аввалроқ эълон қилинган ташаббус матнига кўра, миллий валюта аввалгидек риал бўлиб қолади. Валюта бирлиги сифатида халқ орасида кенг қўлланадиган, бироқ расмий бўлмаган “туман”ни жорий этиш таклифлари қўллаб-қувватланмаган. Риал юз керанга бўлинади – бу Эроннинг XIX аср ва XX асрнинг биринчи чорагида муомалада бўлган тарихий пул бирлигининг номи. Шу тариқа миллий валюта тўртта нолни йўқотади – 10 минг риал бир риалга тенглаштирилади. Шунингдек, янги пул бирлиги – киран жорий этилади, у риалнинг юздан бир қисмига тенг бўлади. Деноминация ҳақидаги қонун лойиҳаси жорий йилнинг октябрь ойи бошида Эрон парламенти томонидан қабул қилинган. 144 депутат “ҳа” деб овоз берган, 108 нафари қарши чиққан, яна учтаси бетараф қолган.

Риални деноминасиялаш режаси илк бор 2019 йилда Эрон ҳукумати томонидан таклиф қилинган ва ўша вақтдан бери кўплаб ўзгаришларга учраган. Парламент тасдиқлаган янги валютага аста-секин ўтиш жараёни уч йил давом этади. Бу даврда эски ва янги намунадаги пуллардан фойдаланишга рухсат берилади. Эрон Марказий банки мазкур қонун ижроси мажбурий кучга кирганидан кейин икки йил ичида ўтиш даврини бошлаши шарт.

Қайд этиш жоиз, Эрон валютани мамлакатда инфляция жуда юқорилиги боис деноминацияламоқда. Эрон Марказий банки раҳбари Муҳаммад Фарзин маълумотига кўра, йиллик инфляция даражаси 38,9 фоизга етган ва риал тез суръатда қадрсизланмоқда. 2025 йилнинг сентябрь–октябрь ойларида риал долларга нисбатан рекорд даражада қадрсизланган: “қора бозор”да бир доллар тахминан 1,17 миллион риалга тенг бўлган. Бир неча йил аввал – 2018 йил май ойида АҚШ Эрон ядро келишувини тарк этишидан олдин бир доллар “қора бозор”да 50 минг риал атрофида бўлган.

Эслатиб ўтамиз, аввалроқ Масъуд Пезешкиён парламентга миллий валютани янгилаш, яъни кескин қадрсизланаётган эрон риали ўрнига туман валютасига ўтиш бўйича қонун лойиҳасини тақдим этгани ҳақида хабар берилган эди.