Жапаров ҳам собиқ президентнинг айбловини рад этди

north_east

“Тўқтағул”да сув кам. Энергетика вазири қиш жуда оғир бўлишини айтди

Президент Садир Жапаров собиқ президент Алмазбек Атамбоевнинг энергетика ва тоғ-кон саноати ҳақидаги баёнотларига изоҳ бериб, айбловларни рад этди. Бу ҳақда у “Кабар” ахборот агентлигига берган интервьюсида сўз очди.

Мамлакат энергетика тизимининг ҳолати бўйича батафсил ҳисоб-китобларни тақдим этар экан, Жапаров энергетика тизимида ўнлаб йиллар давомида қарздорлик тўпланиб келгани, бироқ айнан 2010-2020 йиллар оралиғида у жуда юқори даражада ўсганини таъкидлади: 20 йил аввал қарз 13,6 миллиард сомни ташкил этган бўлса, кейинги ўн йил ичида у 123 миллиардга ошган.

2020 йилнинг октябрь ойига келиб жами қарз 137 миллиард сомга етди ва бу, Президентнинг сўзларига кўра, энергетика соҳасини амалда банкротлик ёқасига олиб келган. Унинг айтишича, 2021 йилдан буён ҳукумат томонидан 112 миллиард сом тўланган бўлса, қолган 25 миллиард сом кейинги йилда тўланиши режалаштирилган.

Садир Жапаровга кўра, мамлакат энергетика тизими аввалги ҳокимиятларнинг бошқарув қарорлари туфайли банкротлик ёқасида эди.

“Энергетика тизими инқироз ёқасига олиб келинган бўлсада, Атамбоев уни бутунлай ботқоқликка ботирди. Бу шуни англатадики, тизим тиззагача ёки бўйин чуқурлигига эмас, балки бутунлай чўкиб кетган”, деди у.

Президент кончилик масаласига тўхталар экан, мамлакатда фақат иккита фермер хўжалиги қонуний фаолият юритаётганини таъкидлади: Кемин ва Қамбарота ГЭС-1. Унинг тушунтиришича, “Кемин” фермер хўжалиги Россиядан Қозоғистон орқали олиб келинган энергиядан фойдаланади ҳамда бюджет ва электр тармоғига бевосита даромад келтиради. Иккинчи хўжалик Қамбарота ГЭС-2 ҳудудида жойлашган бўлиб, бир неча ўн йиллар давомида эски линиялар ва трансформаторлар туфайли яроқсиз бўлиб қолган 30 мегаватт қувватдан фойдаланишга мўлжалланган.

Энергетика мутахассисларининг маълумотларига кўра, 2009-2020 йиллар давомида ушбу чекловлар туфайли мамлакат 6,8 миллиард киловатт-соат ёки 3,2 миллиард сомдан ортиқ маблағ йўқотган. Айни пайтда Қамбарота-Курпсай-Абасбеков участкасида трансформатор ва линияларни модернизация қилиш учун 1,5 миллиард сом маблағ йўналтирилмоқда. Давлат раҳбарининг таъкидлашича, ускуналар ишга туширилгач, давлат мулки бўлиб, тўрт йил ичида ўзини оқлайди.

“4-5 йил ичида кон ишлари ҳам, янги линиялар ҳам бутунлай мамлакат мулкига ўтади!” дейди Жапаров.

Президент ҳар икки тоғ-кон хўжалиги қиш мавсумига вақтинча тўхтатилгани, ноқонунийлари аниқланиб, тўхтатилаётганини маълум қилди. Унинг қўшимча қилишича, Қамбарота ГЭС-1 ишга туширилгач, Қирғизистоннинг ўзи ҳам асосий энергия истеъмолчиси сифатида тоғ-кон саноатини жалб қилишдан манфаатдор бўлади.

Собиқ президент Алмазбек Атамбоевнинг баёнотларига жавобан Садир Жапаров 2022–2025 йилларда Тўқтағул ГЭС агрегатларини модернизация қилиш ниҳоясига етганини, станция қуввати 240 мегаваттга оширилганини таъкидлади. У “Датка-Кемин” линиясини стратегик аҳамиятга эга деб атади, лекин лойиҳа “икки баравар қимматга” амалга оширилганини таъкидлади. Бишкек иссиқлик электр станциясини (ИЭС) модернизация қилиш масаласи бўйича президент 24 та қозондан фақат иккитаси 386 миллион долларга янгиланганини, қўшни Тожикистонда ҳам шунга ўхшаш маблағ 14 та қозонли янги ИЭС қуриш имконини берганини эслатди.

Садир Жапаров Юқори Норин ГЭС лойиҳасига алоҳида тўхталиб, уни “ҳалокатли” деб атади: Қирғизистон ҳозир Россияга 50 миллион доллар қарздор. Қарзни тўлаш бўйича музокаралар давом этмоқда ва турли хил ҳисоб-китоб вариантлари қўлланлиши мумкин.

“Бу лойиҳани совуқ ҳисоб-китоб билан эмас, балки эмоционал тарзда қоралаш тўғрисидаги қарорнинг натижасидир”, деб таъкидлади Президент.

Президент аҳолини “кон атрофидаги шов-шувларга” берилмасликка чақириб, энергетика соҳасида коррупцион схемаларга барҳам берилгани, барча лойиҳалар фақат давлат манфаатларини кўзлаб амалга оширилаётганига ишонтирди.

Садир Жапаров 2000 йилларнинг бошида унинг Қумторни давлат тасарруфига қайтариш ғояси “сафсата” деб аталганини эслади.

“Ўшанда мени масхара қилишарди. Лекин охир-оқибат биз бу “сафсата”ни ҳақиқатга айлантирдик!” эслайди у.

Президентнинг сўзларига кўра, энергетика соҳасини ҳам худди шундай ўзгаришлар кутмоқда.

“Бизнинг энергетика тизимимиз ҳам ўша “сафсата лойиҳаси”га айланади, уни ҳамма амалда кўради”, дейди Қирғизистон раҳбари.

Эслатиб ўтамиз, аввалроқ Қирғизистон Энергетика вазири Таалайбек Ибраев собиқ президент Алмазбек Атамбоевнинг унинг раҳбарлиги даврида мамлакат электр энергияси импортидан воз кечиб, йирик энергетика лойиҳаларини амалга оширгани ҳақидаги баёнотига изоҳ берганди.