Ўзбекистонда 2025 йил 1 ноябрдан эътиборан мамлакатда бир қанча ўзгаришлар амалга ошади. QALAMPIR.UZ ушбу ўзгаришларнинг айримларини бир ерга жамлади. 

Ишсизлик нафақасини тўлаш тартиби ўзгаради

Жорий йилнинг 4 август куни қабул қилинган Президент фармонига асосан 2025 йил 1 ноябрдан ишсизлик нафақасини тўлаш тартиби ўзгармоқда.

Фармонга кўра, ушбу санадан эътиборан хўжалик юритувчи субъектлар қуйидаги шахслар учун иш ўринларининг мажбурий захираларини шакллантиради:

• ногиронлиги бўлган шахслар;
• оилавий (маиший) зўравонликдан жабрланган шахслар;
• камбағал оилалар реестридаги оилаларнинг аъзолари;
• муқобил жойлаштириш шаклларида тарбияланган етим шахслар;
• ота-она қарамоғидан маҳрум бўлган шахслар.

Бунда мажбурий захиралаш ходимлар умумий сонининг 3 фоизидан ошмаслиги зарур. У ходимларининг сони 100 нафардан ортиқ бўлган ташкилотларга нисбатан қўлланади.

Шунингдек, 2025 йил 1 ноябрдан ишсизлик нафақаси фақат меҳнат шартномаси бекор қилинган шахсларга тўланади. Бунда ишсизлик нафақаси сўнгги 5 йилда камида 18 ой ишлаган шахсларга меҳнат шартномаси бекор қилингандан сўнг улар 6 ой ичида мурожаат қилганда, уларнинг охирги 18 ойлик ўртача иш ҳақи ҳисобидан 3 ой давомида тўланади. 1-ойда ўртача ойлик иш ҳақининг 75 фоизи, лекин меҳнатга ҳақ тўлашнинг энг кам миқдорининг 3 бараваридан ошмаган миқдорда, 2- ва 3-ойларда эса ўртача ойлик иш ҳақининг 50 фоизи, лекин меҳнатга ҳақ тўлашнинг энг кам миқдорининг 3 бараваридан ошмаган миқдорда тўланади.

Ишсизлик нафақасини такроран белгилашда дастлабки тайинланган нафақани олиш муддати тугагандан сўнг, қўшимча равишда камида 12 ойлик иш стажи талаб этилади.

Якка тартибдаги тадбиркорлар учун имтиёзли режим жорий этилади

Ўзбекистонда якка тартибдаги тадбиркорлар ва ўзини ўзи банд қилган шахслар учун 2030 йил 31 декабрга қадар махсус ҳуқуқий режим жорий этилади. Уларни давлат рўйхатидан ўтказишдан тортиб ҳисоботни топширишгача бўлган барча асосий хизматларни бирлаштирувчи интеграциялашган рақамли платформалар яратилади. Жумладан, фаолиятни расмийлаштириш, банк ҳисобварақалари очиш ва бошқариш, солиқларни ҳисоблаш ва тўлаш, ҳисоб-китоблар қилиш ва фискал чекларни шакллантириш ушбу рақамли платформалар орқали юритилади.

Бу тизимда электрон ҳамён очилиши – тадбиркорларга даромадларни қабул қилиш, ходимлар, контрагентлар ва ташкилотлар билан ҳисоб-китобларни амалга ошириш, солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни тўлаш имкониятини беради. Электрон ҳамёнга эга бўлган якка тартибдаги тадбиркорлар ва ўзини ўзи банд қилган шахслар учун банк ҳисобварақаларини очиш ихтиёрий бўлади.

2025 йил 1 ноябрдан бошлаб бу жараёнларда QR-код ва “tap to pay” технологиясидан фойдаланилади. Ҳужжатларни масофавий биометрия ва SMS-хабарнома орқали электрон калитсиз имзолаш мумкин бўлади. Бу маълумотлар қоғоз нусхадаги ҳужжатлар билан тенглаштирилади. “Кунлик тўлов” тартиби тажриба тариқасида жорий этилиб, ходимларга тўловларни электрон ҳамён орқали тўлаш имконияти яратилади.

Тадбиркорнинг солиқ юки 3-4 карра камаяди

1 ноябрдан бошлаб тадбиркорлар учун барча мобиль тўлов иловалари орқали ҳисоб-китоб қилиш имконини берадиган универсал QR-код берилади. 

Йиллик айланмаси 1 миллиард сўмгача бўлган барча тадбиркорлар келаси йил 1 январдан бир хил, яъни айланмадан 1 фоиз солиқ тўлашга ўтказилади. Масалан, ҳозир айланмаси 100 миллион сўмгача бўлган якка тадбиркор йиллик 12 миллион сўмгача қатъий солиқ ўрнига кўпи билан 1 миллион сўм тўлайди. Ёки айланмаси 100 миллиондан 1 миллиард сўмгача бўлган тадбиркор айланмадан илгари 30-40 миллион сўм солиқ тўлаган бўлса, энди унинг солиқ юки 3-4 карра камаяди.

20 минг тадбиркорга “амнистия” эълон қилинади

20 август куни Президент Шавкат Мирзиёев тадбиркорлар билан очиқ мулоқотида солиқ текширувлари бўйича хато ва камчиликлар аниқланган 20 мингдан зиёд тадбиркорга жазо қўлланмаслигини айтганди. Унинг сўзларига кўра, бугунги кунда солиқ текширувлари бўйича 20 мингдан зиёд тадбиркорда 16 триллион сўмлик хато ва камчиликлар аниқланган. Бу минглаб бизнес вакилларининг тадбиркорлик рейтингидаги ўрнига салбий таъсир қилади.

“Шу боис бугун ўзига хос “амнистия” эълон қиламиз, ушбу текширишлар бўйича жазо қўлланмайди. Бунинг ўрнига 1 ноябргача тадбиркорларимизга барча хато ва камчиликларни ихтиёрий тўғирлаш имкони берилади. 

Бир сўз билан айтганда, 1 ноябрдан бошлаб бизнес вакиллари тадбиркорлик рейтингини “тоза саҳифадан” бошлайди”, деган эди Президент.

2025 йил 1 ноябрдан бошлаб умумий овқатланиш корхоналари ва қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини экспорт қилувчи корхоналар учун белгиланган жисмоний шахслардан қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари нақд пулга харид қилинганда, ушбу товарлар учун кирим ҳужжатларини электрон шаклда расмийлаштириш тартиби барча тадбиркорлик субъектларига татбиқ этилади.

2,1 мингдан зиёд давлат хизматчиси штати қисқартирилади

Ўзбекистонда жорий йилнинг 1 ноябридан республика ижро этувчи ҳокимият органларининг жами 2141 та штати қисқартирилади. Бу ҳақда Президентнинг 4 октябрь куни қабул қилинган “Республика ижро этувчи ҳокимият органларининг фаолиятига рақамлаштиришни кенг жорий этиш ҳисобига бошқарув штат бирликлари сонини мақбуллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги фармонида сўз боради.  

Ушбу фармон давлат органлари фаолиятида замонавий бозор механизмлари жорий этилиши, улар фаолиятига рақамли технологияларнинг кенг татбиқ этилиши, шунингдек, давлат функцияларини амалга оширишга хусусий секторнинг жалб қилиниши каби йўналишларда олиб борилаётган кенг кўламли ислоҳотлардан келиб чиқиб, республика ижро этувчи ҳокимият органлари фаолиятининг самарадорлиги ва натижадорлигини таъминлаш ҳамда бошқарув харажатларини қисқартириш мақсадида қабул қилинган. 

Фармон билан Вазирлар Маҳкамасининг республика ижро этувчи ҳокимият органларига юклатилган вазифа ва функцияларни рақамлаштириш ҳисобига уларнинг бошқарув штат бирликлари сонини мақбуллаштириш юзасидан берилган таклифлари маъқулланган. 

Фармон кўра, ижро ҳокимиятининг 2141 та штат бирлиги, жумладан, бюджет ташкилотларидан 1863 та, бюджетдан ташқари жамғармадан эса 278 та лавозим штат жадвалидан чиқарилади. Шунингдек, қўмита, агентлик ва инспекцияларда раҳбар ўринбосарлари сони жами 16 тага қисқартирилади.

Шунингдек, республика ижро этувчи ҳокимият органларининг мақбуллаштириладиган бошқарув штат бирликлари сони ва қўмита, агентлик ва инспекцияларда мақбуллаштириладиган раҳбар ўринбосарлари штат бирликлари сони тасдиқланади.