Ҳозирча биз учинчи жаҳон уруши эмас, иккинчи совуқ уруш ҳолатидамиз – “Bloomberg”

Қўшма Штатларда яшовчи шотландиялик тарихчи Нил Фергюсон ўзининг мақоласида дунё иккинчи совуқ уруш даврида яшаётганини қайд этди. Унинг ушбу мақоласи “Bloomberg” нашрида чоп этилди. 

Унинг фикрича, АҚШ ва Европа давлатлари Хитой, Россия ва Эроннинг бирлашишига қаршилик қилмоқда ва бу можарода ғолиб кимлиги номаълум.

Бундан ташқари, сўнгги совуқ урушдан фарқли ўлароқ, Хитой АҚШ учун Совет Иттифоқига қараганда анча кучли иқтисодий рақибдир.

Ўз навбатида, АҚШлик спикер Майк Жонсон Қўшма Штатлар Владимир Путиннинг “Европа бўйлаб юришига” рухсат бермаслигини, шунингдек, Россия, Хитой, Эрон ва Шимолий Кореяга Вашингтон “эркинликни ҳимоя қилишини” кўрсатиши кераклигини айтган. 

Фергюсоннинг ёзишича, “Fox News” телеканалининг собиқ бошловчиси Такер Карлсон каби одамлар учун Украинадаги уруш шунчаки "узоқ мамлакатда биз ҳеч нарса билмайдиган одамлар ўртасидаги жанжалдир".

Тарихчи Хитойнинг Россия ҳарбий саноатига кўрсатаётган катта ёрдамини ҳам қайд этади.

“Пекин тинчликпарвар сифатида ҳаракат қилмоқчи, деган даъволарга қарамай, 2022 йил баҳорида рус қўшинлари Киевдан чекинганидан бери Си Цзиньпиннинг қўллаб-қувватлаши "Путиннинг омон қолиши" учун ҳал қилувчи аҳамиятга эга бўлди”, дейди у мақоласида.

Шунингдек, Теҳрон Россияга 2024 йил апрель ойи ўрталарида Исроилга учирилганларга ўхшаш дрон ва ракеталар етказиб бермоқдалигини ёзган. 

Унинг қайд этишича, Россия эса, эҳтимол, Эроннинг ҳаво мудофаасини кучайтиришга ёрдам беради. Ўз навбатида, Хитой Эрон нефтининг асосий харидорларидан бири бўлиб, Хитой Ташқи ишлар вазири Теҳронни Исроилга қилинган ҳужумда қораламади.

“Эҳтимолий энг хавфли сценарий Хитой, Россия ва, эҳтимол, Эрон иштирокида мафкура эмас, балки бир-бирини тўлдирувчи норозиликлар бирлаштирган “гегемонизмга қарши” коалицияни яратиш бўлиши мумкин. Бу ўзгаришлар миқёси жиҳатидан бир пайтлар Хитой-Совет блоки қўйган муаммони эслатиши мумкин, аммо бу сафар Хитой етакчи, Россия эса унга эргашувчи бўлиши эҳтимолдан холи эмас. Бундай прогнозларга қарамай, Жо Байден маъмурияти сўнгги уч йил ичида (ихтиёрий ва билмаган ҳолда) коалицияни ҳақиқатга айлантириш учун кўп ишларни амалга оширди”, дейди у Збигнев Бжезинскининг ишидан иқтибос келтириб. 

Унинг тушунтиришича, Қўшма Штатлар афғонларни “Толибон” ҳукмронлиги остида қолдириб, Россияни Украинага ҳужум қилишдан, Эронни эса Исроил билан зиддиятни кучайтиришдан тўхтата олмади.

“Ҳозирча, бахтимизга, биз учинчи жаҳон уруши эмас, иккинчи совуқ уруш ҳолатидамиз. Бироқ, иккинчи совуқ уруш биринчисига қараганда тезроқ ривожланмоқда. Ўша пайтда ҳам, ҳозир ҳам Совуқ урушнинг сабаблари мафкуравий эди. Баъзи республикачилар эркинликни ҳимоя қилиш ҳақида гапиришга қайтишди, аммо Путин ва Си Цзиньпин учун бу Марказий разведка бошқармаси томонидан қўллаб-қувватланган "рангли инқилоблар"нинг белгисидир. Бу, шунингдек, технологик пойга, инфляция ва ички бўлиниш. Хитой ва Россия ўртасидаги ҳозирги бирлик АҚШ ва унинг иттифоқчилари учун ҳақиқий бош оғриғи. Бироқ, ҳар икки томонга қўшилмасликни маъқул кўрмайдиган кўплаб давлатлар бор”, деб ёзади Фергюсон.

Унинг сўзларига кўра, фарқи шундаки, Хитой Совет Иттифоқига қараганда анча кучли иқтисодий рақиб. Бундан ташқари, Ғарб Хитой билан иқтисодий жиҳатдан улкан таъминот занжири орқали СССР билан ҳеч қачон боғланмаган. Ғарб давлатлари ишлаб чиқариш қуввати бўйича ҳам Хитойдан анча заиф. Яна бир фарқ шундаки, АҚШнинг молиявий сиёсати бутунлай барқарор бўлмаган йўлда.

Фергюсон, шунингдек, Ғарб иттифоқлари бу сафар биринчи совуқ уруш давридагига қараганда заифроқ бўлиши мумкинлигини таъкидлайди.

Унинг фикрига кўра, Ғарб "иккинчи совуқ урушнинг натижасига ўзига жуда ишонмаслиги керак".

“Шунга қарамай, биринчи совуқ уруш билан якуний ўхшашлик бор, мен буни юқорида айтмаганман. Ҳозир, худди ўша пайтдагидек, Вашингтонда коммунистик супер куч жиддий хавф туғдириши ҳақида икки партияли консенсус мавжуд. Бу йил жавоб берилиши керак бўлган сиёсий савол – бу таҳдидга ким яхшироқ қарши тура олади?”, дейди тарихчи.

Фергюсоннинг билдиришича, Байден маъмурияти Жимми Картер, Билл Клинтон ва Барак Обама томонидан қўлланилган демократик ёндашувга амал қилмоқда.

“Бу тўсиқни эмас, деескалацияни англатади ва мудофаа бюджетини қисқартиришга олиб келади. Дональд Трамп, аксинча, савдо урушларини ҳақиқий урушларнинг "олови ва ғазаби" дан афзал кўради. Аммо у тўсқинлик қилиш учун тўғри темпераментга эга, агар бизнинг душманларимиз уни олдиндан айтиб бўлмайдиган деб билишса. Трамп даврида эса мудофаа харажатлари ошди. Гарчи Байден Хитойни технологик тўсиб қўйиш сиёсатини олиб борган бўлса-да, у кўп жиҳатдан Трампникига қараганда қаттиқроқ ва самаралироқ бўлган, аммо у энди заиф кўринади. У нафақат Американинг душманларини жиловлай олмади. У ҳатто АҚШнинг яқин иттифоқчиси Исроилни унинг илтимосини бажаришга мажбурлай олмайди. Шундай қилиб, Эроннинг Исроилга ҳужумининг якуний тарихий аҳамияти унинг Яқин Шарққа эмас, балки АҚШдаги республикачилар кайфиятига таъсири бўлиши мумкин”, дея хулоса қилади Фергюсон.