Uchinchi tomonmi yoki Jeenbekov? Qirg‘izistondagi to‘polonni kim uyushtirgan?

2020 yilning oktyabr oyida Qirg‘izistonda bo‘lib o‘tgan parlament saylovlaridan so‘ng, mamlakat poytaxtida yirik tartibsizliklar yuzaga keldi. Olomon parlament binosiga bostirib kirib, saylov natijalarini bekor qilishni so‘radi. Avvaliga pana-panada yurgan eski siyosatchilar ham siyosiy maydon yuzasiga chiqa boshladi. 

Birdaniga ikki Omurbek – Tekebayev va Babanov 2020 yil 9 oktyabr kuni Qirg‘iziston poytaxtida bo‘lib o‘tgan tartibsizliklar ortida sobiq prezident Sooronbay Jeenbekov turganini aytdi. Yana bir sobiq prezident Almazbek Atamboyevning advokati Zamir Jooshev huquqni muhofaza qilish idoralaridan ushbu ayblovlarni tekshirishni talab qildi.

Oktyabr voqealari oqibatida hokimiyat tepasiga kelgan Milliy xavfsizlik davlat qo‘mitasi rahbari Qamchibek Tashiyev bo‘lib o‘tgan barcha voqealarda Babanov va Atamboyev aybdor, deb hisoblaydi. Quyida siyosatchilarning ushbu bahsi qanday rivojlangani haqida so‘z yuritamiz.

“Ma’lum sir”

Hammasi “Ata Meken” partiyasi yetakchisi Omurbek Tekebayevning “Siyosiy kokteyl” dasturida Shayista Shatmanova bilan suhbatda bergan bayonotidan boshlandi. Dastur paytida, Tekebayev hammaga “xalq bilgan, ammo aytilmagan sirni” aytib berdi.

Siyosatchiga ko‘ra, 9 oktyabr kuni Ala-Too maydonidagi mitingda qatnashganlarning yarmidan ko‘pi sobiq prezident Sooronbay Jeenbekovning odamlari bo‘lgan. Keyinchalik, Sadir Japarov tarafdorlari Omurbek Babanov, Almazbek Atamboyev va “Uyushgan jinoiy guruh” – uchta birlashgan tomonga qarshi hujum qilgan.

Tekebayevning so‘zlariga ko‘ra, 5 oktyabr kuni ertalab Sooronbay Jeenbekov bilan uchrashuvdan keyin kimdir uning oldiga kelib, siyosatchini yana uchrashishga taklif qilgan. Biroq, Tekebayev eks-prezident bilan uchrashishdan bosh tortgan:

“Keyin Sooronbay Jeenbekov menga shaxsan aytdi: “Omurbek, men senga qo‘ng‘iroq qildim, lekin sen kelmading. Sening Babanoving Atamboyev tarafga qochib ketgan. Men nima qilishim kerak edi? Itoatkor deputatlarni yig‘dim, Asilbekning ukasi va [deputat Torobay] Zulpukarovdan tilxat olib, uchta sessiyani [parlament] yig‘dim. 9 oktyabr kuni Atamboyev [mitingga] tushganda, u yerdagi odamlarning yarmidan ko‘pi meniki edi”, deydi Tekebayev Jeenbekovning so‘zlarini eslab.

Jeenbekov Atamboyevga suiqasd uyushtirganmi?

Tekebayevning bayonotiga birinchi bo‘lib Atamboyevning advokati Zamir Jooshev munosabat bildirdi. Advokat Prezident ma’muriyatining sobiq rahbari Farid Niyozov 9 oktyabr kuni bo‘lib o‘tgan ommaviy tartibsizliklarni uyushtirishda asossiz gumon qilinayotganini yozdi.

U yana “Ata Meken” partiyasi rahbarining Atamboyevning mashinasi o‘qqa tutilgan miting ishtirokchilarining yarmidan ko‘pi Jeenbekov tomonidan yuborilgani haqidagi bayonotiga ishora qildi.

“Ushbu holat tartibsizliklar va Atamboyevning hayotiga suiqasd Jeenbekov tomonidan uyushtirilgan, degan gumonlarni keltirib chiqaradi. Binobarin, jinoyat ishi bo‘yicha Omurbek Tekebayevni ham, Sooronbay Jeenbekovni ham guvoh sifatida so‘roq qilish kerak bo‘ladi”, deydi advokat.

Jooshevning qo‘shimcha qilishicha, Jeenbekovni so‘roq qilish uchun Bosh prokuror avval uni  sobiq prezident maqomidan mahrum qilishi kerak.

Uchinchi tomon

Keyinchalik, Jooshev o‘zining Facebook’dagi sahifasida “Respublika” partiyasi asoschisi Omurbek Babanov bilan ”Kaktus.media”ga bergan intervyusining bir qismini e’lon qildi.

Videoda Babanov 9 oktyabrdagi to‘qnashuvlar ortida “uchinchi tomon” turganini ham ta’kidlagan. Siyosatchining aytishicha, u 13 oktyabr kuni Sadir Japarov va Qamchibek Tashiyev bilan ularning shtab-kvartirasida uchrashgan. Uning so‘zlariga ko‘ra, uchrashuvda uning sherigi va hozirgi Tashqi ishlar vaziri Ruslan Kazakbayev ham ishtirok etgan.

“Ular bizni ko‘rgach, darhol: “Bolalar, bular biz emas, bular – provokatorlar”, dedilar. Biz ularning kimligini aniqlay boshladik. Miyamga bir fikr keldi – ular to‘qnashuvdan manfaatdor emas, biz esa, bunga qiziqmaymiz, chunki qon to‘kilishi va odamlar o‘lishi mumkin edi”, deydi Babanov.

“Respublika” partiyasi asoschisi aynan o‘sha kuni kechqurun u o‘z tashabbusi bilan partiyadoshlari Mirlan Jeenchoroyev va Kazakbayev huzurida Sooronbay Jeenbekov bilan uchrashganini aytdi:

“So‘ngra, Sooronbay Jeenbekov: “Ularning provakatorlarini mening xalqim qo‘llab-quvvatladi. Yaxshisi, men bilan gaplashishing kerak edi”, dedi. Shuning uchun, bu vaziyatda hali ham uchinchi tomon bor”.

Uning so‘zlariga ko‘ra, agar Qamchibek Tashiyev xolis tergov o‘tkazsa va tashqi kuzatuv kameralari yordamida olomon qayerdan kelganiga nazar tashlasa, tartibsizliklar kim bilan bog‘liqligini anglash mumkin bo‘ladi.

Zamir Jooshev Babanovning intervyusiga izoh berib, rasmiylar baribir ochilgan jinoyat ishi bo‘yicha ob’ektiv tergov o‘tkazishiga shubha bildirdi.

Uning fikricha, agar Tekebayev va Babanovning so‘zlari rost bo‘lsa, unda tartibsizliklar provokatsiyasi huquqni muhofaza qilish idoralari – Ichki ishlar vazirligi, Milliy xavfsizlik davlat qo‘mitasi va Bosh prokuratura rasmiylari yordamida uyushtirilgan. Jooshevning fikriga ko‘ra, ularda Jeenbekovning kadrlari hanuzgacha ishlaydi.

“Ba’zilar, hatto oktyabr voqealaridan keyin ham martaba pog‘onasiga ko‘tarildi. Shu sabablarga ko‘ra, bugun, 9 oktyabrdagi tartibsizliklar bo‘yicha jinoiy ish doirasida Farid Niyozov va Kanat Sagimbayevlar tashkilotchilar sifatida ayblanmoqda. Aslida ular tinch miting ishtirokchilari tomonida edilar”, deb yozgan Jooshev.

“Babanov yolg‘on gapirmoqda”

Qamchibek Tashiyevning reaksiyasi ham uzoq kuttirmadi. Uning so‘zlariga ko‘ra, Babanov jamoatchilikni chalg‘itmoqda, chunki ular 9 oktyabrdagi tartibsizliklar ortidan uchrashuv o‘tkazmagan va tartibsizliklarda o‘zlarining aybsizligi haqida bahona qilmagan.

“Ruslan Kazakbayev 2020 yil 9 oktyabrgacha Babanov bilan uchrashganimiz haqida yolg‘on gapirishga yo‘l qo‘ymaydi va men Babanov yolg‘on gapirayotganini yana bir bor tasdiqlayman. U maydonga Atamboyev va boshqalar bilan birgalikda hokimiyatni xalqdan tortib olish uchun kelgan” deydi Milliy xavfsizlik davlat qo‘mitasi rahbari.

Shuningdek, u xavfsizlik kuchlari 9 oktyabrdagi mitingdagi provokatorlarni topib, jazolashiga va’da berdi.

“Jeenbekovni himoya qilmang”

Shundan so‘ng, Atamboyevning himoyachisi Jooshev Tashiyevning Babanov va Atamboyev Ala-Too maydoniga hokimiyatni xalqdan olish uchun kelgani haqidagi so‘zlariga izoh berdi:

“Shunday qilib, 9 oktyabr kuni hokimiyat xalq qo‘lida emas edi, u Sooronbay Jeenbekov va uning jamoasida qoldi. Ehtimol, siz boshqa bir narsani aytayotgandirsiz. Muhim emas. Asosiysi, siz Milliy xavfsizlik agentligining rahbari sifatida hech kimni jinoyatda ochiq va rasmiy ravishda ayblay olmaysiz”.

U Tashiyevning so‘zlari noto‘g‘ri bo‘lganligining uchta sababini aytib o‘tdi. Jooshevning fikricha, birinchi sabab – Ichki ishlar vazirligining Tergov departamenti 9 oktyabr voqealari bo‘yicha tergovni hali yakunlamagan va u tugamaguncha maydonga kim va aynan nima maqsadda kelganini aniqlab bo‘lmaydi.

Ikkinchidan, Tashiyevning advokati Babanov va Atamboyevni tartibsizliklar uyushtirishda sudning yakuniy qarorisiz ayblagan.

“Uchinchidan, Qirg‘iziston fuqarolari o‘z sog‘ligi va hayotini xavf ostiga qo‘yib, 5-6 oktyabr kunlari Ala-Too maydoniga Sooronbay Jeenbekov Hukumati va uning jamoasiga qarshi keldi. Siz esa, Milliy Xavfsizlik Davlat Qo‘mitasi rahbari stulida o‘tirib, Sooronbay Jeenbekovni himoya qildingiz”, deb yozadi u.

U Tashiyevdan Ichki ishlar vazirligi va Milliy xavfsizlik davlat qo‘mitasining qochqin rahbarlari – Qashqar Junushaliyev va Orozbek Opumbayevlarni javobgarlikka tortish bo‘yicha xavfsizlik kuchlarining faoliyati to‘g‘risida jamoatchilikni yaxshiroq xabardor qilishni so‘radi.