Kreml AQSHning Lend-liz asosida Ukrainaga qurol yuborishini qanday qabul qiladi?

AQSH tomonidan Ukrainaga qurol yetkazib berilishi Moskva va Kiyev o‘rtasidagi muzokaralarda muvaffaqiyatga hissa qo‘shmaydi. Bu haqda bugun, 7 aprel kuni Rossiya Federatsiyasi Prezidentining matbuot kotibi Dmitriy Peskov AQSHning Ukrainaga Lend-liz asosida qurol yetkazib berish haqidagi qonun loyihasini sharhlar ekan, so‘z ochdi. 

“Ukrainani turli formatdagi qurollar bilan to‘ldirish Rossiya-Ukraina muzokaralarida muvaffaqiyatga olib kelmaydi. Albatta, bu salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin”, deydi Peskov. 

AQSH Kongressi Senati kecha, 6 aprel kuni Kiyevga harbiy yordam ko‘rsatishni soddalashtirish maqsadida Ukrainaga Lend-liz (AQSH Ikkinchi Jahon urushidagi ittifoqchilarini o‘q-dorilar, jihozlar, oziq-ovqat, tibbiy asbob-uskunalar va dori-darmonlar, strategik xom ashyo, shu jumladan neft mahsulotlari bilan ta’minlaydigan hukumat dasturi) asosida qurol yetkazib berish to‘g‘risidagi qonun loyihasini ma’qulladi. Kongress yuqori palatasi saytida qayd etilganidek, 19 yanvar kuni respublikachi Jon Kornin boshchiligidagi senatorlar guruhi tashabbusi bilan qabul qilingan hujjat bir ovozdan ma’qullandi.

Lend-liz – Amerika Qo‘shma Shtatlari Ikkinchi Jahon urushidagi ittifoqchilarini turli xil qurollar, harbiy texnika, o‘q-dorilar, jihozlar, oziq-ovqat, tibbiy asbob-uskunalar va dori-darmonlar, strategik xom ashyo, shu jumladan neft mahsulotlari bilan ta’minlagan davlat dasturi. Qo‘shma Shtatlarning asosiy mijozlari Buyuk Britaniya Millatlar Hamdo‘stligi va SSSR mamlakatlari edi.

Ushbu dastur konsepsiyasi Qo‘shma Shtatlar Prezidentiga mudofaasi o‘z mamlakati uchun hayotiy deb hisoblangan har qanday davlatga yordam berish vakolatini berdi.  Dastur AQSH Kongressi tomonidan 1941 yil 11 martda qabul qilingan va quyidagi shartlar qo‘yilgan:

•    Lend-liz asosida berilgan, urush tugaganidan keyin qolgan va fuqarolik maqsadlari uchun yaroqli bo‘lgan mol-mulk AQSH tomonidan uzoq muddatli kreditlar (asosan foizsiz kreditlar) asosida to‘liq yoki qisman to‘lanadi;

•    Amerika tomoni manfaatdor bo‘lgan taqdirda, urushdan keyin vayron bo‘lmagan va yo‘qolmagan texnika va jihozlar AQSHga qaytarilishi kerak.

Dastlab, Lend-liz dasturiga Britaniya imperiyasi mamlakatlari va Xitoy jalb qilingan. 1941 yil noyabr oyidan boshlab SSSR dasturga qo‘shildi va urush oxiriga kelib AQSHning deyarli barcha ittifoqchilari uning ishtirokchisi bo‘lishdi. 1942 yilda Qo‘shma Shtatlar Buyuk Britaniya, Avstraliya, Yangi Zelandiya va “Erkin Fransiya” bilan yana bir shartnoma imzoladi, bu "teskari" Lend-liz deb ataladi. Uning so‘zlariga ko‘ra, ittifoqchilar allaqachon AQSH armiyasini tovarlar, xizmatlar va transport xizmatlari, ularning harbiy bazalari bilan ta’minlashgan.

1945 yil 21 avgustda Prezident Trumen kredit-liz dasturi tugatilganligini e’lon qildi, ammo Buyuk Britaniya va Xitoy naqd pul va kreditlar asosida tovarlar olishda davom etdilar.