Кремль АҚШнинг Ленд-лиз асосида Украинага қурол юборишини қандай қабул қилади?

АҚШ томонидан Украинага қурол етказиб берилиши Москва ва Киев ўртасидаги музокараларда муваффақиятга ҳисса қўшмайди. Бу ҳақда бугун, 7 апрель куни Россия Федерацияси Президентининг матбуот котиби Дмитрий Песков АҚШнинг Украинага Ленд-лиз асосида қурол етказиб бериш ҳақидаги қонун лойиҳасини шарҳлар экан, сўз очди. 

“Украинани турли форматдаги қуроллар билан тўлдириш Россия-Украина музокараларида муваффақиятга олиб келмайди. Албатта, бу салбий таъсир кўрсатиши мумкин”, дейди Песков. 

АҚШ Конгресси Сенати кеча, 6 апрель куни Киевга ҳарбий ёрдам кўрсатишни соддалаштириш мақсадида Украинага Ленд-лиз (АҚШ Иккинчи Жаҳон урушидаги иттифоқчиларини ўқ-дорилар, жиҳозлар, озиқ-овқат, тиббий асбоб-ускуналар ва дори-дармонлар, стратегик хом ашё, шу жумладан нефть маҳсулотлари билан таъминлайдиган ҳукумат дастури) асосида қурол етказиб бериш тўғрисидаги қонун лойиҳасини маъқуллади. Конгресс юқори палатаси сайтида қайд этилганидек, 19 январь куни республикачи Жон Корнин бошчилигидаги сенаторлар гуруҳи ташаббуси билан қабул қилинган ҳужжат бир овоздан маъқулланди.

Ленд-лиз – Америка Қўшма Штатлари Иккинчи Жаҳон урушидаги иттифоқчиларини турли хил қуроллар, ҳарбий техника, ўқ-дорилар, жиҳозлар, озиқ-овқат, тиббий асбоб-ускуналар ва дори-дармонлар, стратегик хом ашё, шу жумладан нефть маҳсулотлари билан таъминлаган давлат дастури. Қўшма Штатларнинг асосий мижозлари Буюк Британия Миллатлар Ҳамдўстлиги ва СССР мамлакатлари эди.

Ушбу дастур концепцияси Қўшма Штатлар Президентига мудофааси ўз мамлакати учун ҳаётий деб ҳисобланган ҳар қандай давлатга ёрдам бериш ваколатини берди.  Дастур АҚШ Конгресси томонидан 1941 йил 11 мартда қабул қилинган ва қуйидаги шартлар қўйилган:

•    Ленд-лиз асосида берилган, уруш тугаганидан кейин қолган ва фуқаролик мақсадлари учун яроқли бўлган мол-мулк АҚШ томонидан узоқ муддатли кредитлар (асосан фоизсиз кредитлар) асосида тўлиқ ёки қисман тўланади;

•    Америка томони манфаатдор бўлган тақдирда, урушдан кейин вайрон бўлмаган ва йўқолмаган техника ва жиҳозлар АҚШга қайтарилиши керак.

Дастлаб, Ленд-лиз дастурига Британия империяси мамлакатлари ва Хитой жалб қилинган. 1941 йил ноябрь ойидан бошлаб СССР дастурга қўшилди ва уруш охирига келиб АҚШнинг деярли барча иттифоқчилари унинг иштирокчиси бўлишди. 1942 йилда Қўшма Штатлар Буюк Британия, Австралия, Янги Зеландия ва “Эркин Франция” билан яна бир шартнома имзолади, бу "тескари" Ленд-лиз деб аталади. Унинг сўзларига кўра, иттифоқчилар аллақачон АҚШ армиясини товарлар, хизматлар ва транспорт хизматлари, уларнинг ҳарбий базалари билан таъминлашган.

1945 йил 21 августда Президент Трумен кредит-лиз дастури тугатилганлигини эълон қилди, аммо Буюк Британия ва Хитой нақд пул ва кредитлар асосида товарлар олишда давом этдилар.