“Kipr sirlari”. Putinga yaqinlarning ofshor kompaniyalari bo‘yicha tergov boshlandi

Xalqaro tadqiqotchi jurnalistlar konsorsiumi va Germaniyaning “Paper Trail Media” nashri homiyligidagi 69 ta jahon nashrlarining jurnalistlari “Kipr siri” (Kipr maxfiyligi) bo‘yicha tadqiqotini e’lon qildi. Bu kompaniyani ro‘yxatdan o‘tkazish va konsalting bilan shug‘ullanuvchi oltita Kipr kompaniyasining 3,6 million hujjatlarining sizdirilishiga asoslanadi.

O‘rganishlar davomida uzoq vaqt davomida Rossiya Prezidenti Vladimir Putin bilan hech qanday aloqasi yo‘q bo‘lgan biznesmen Roman Abramovich 2010 yilda Rossiyaning eng yirik reklama xoldinglaridan biri aksiyalarining to‘rtdan bir qismini Rossiya Prezidentiga yaqin tadbirkorlar kompaniyalariga sotgani aniqlandi. Bundan tashqari, tergovchilar nemis jurnalisti va Putin haqidagi tashviqot kitoblari muallifi Xubert Zaypel rossiyalik milliarder Aleksey Mordashov bilan aloqador ofshor kompaniyalardan yuz minglab yevro olganini fosh qildi. "Kipr sirlari" tergovidagi asosiy ma’lumotlarni “Meduza” nashri to‘pladi.

Roman Abramovich qanday qilib reklama xoldingidagi ulushini Putinning do‘stlariga sotgan?

2003 yil sentyabr oyida Kiprning “Finoto Holdings” va “Grosora Holdings” kompaniyalari Rossiyaning yirik “Video International” reklama xolding kompaniyasining 25 foiz ulushini sotib olgan.

BBC ma’lumotlariga ko‘ra, o‘sha paytda “Video International” Rossiya kanallarida har qanday reklama ko‘rsatuvidan ulush olib, ichki televideniye reklama bozorida ustun o‘rinni egallagan. Har bir kompaniya 130 ming dollar to‘lagan va “Video International” aksiyalarining 12,5 foizini olgan.

Kipr hujjatlarini o‘rgangan jurnalistlarning ma’lum qilishicha, ikkala kompaniya ham “Sara Trust Settlement” tomonidan bir qator vositachilar orqali egalik qilgan. Uning yakuniy foydasi Roman Abramovichga borib taqalgan. Keyingi yili, “Video International” ulushini sotib olgandan so‘ng, Abramovich 1,8 million dollar dividend olgan, ya’ni sotib olish paytida berilgan summadan yetti baravar ko‘p.

2010 yil dekabrida “Finoto Holdings” o‘z ulushini violonchelchi va Vladimir Putinning yaqin do‘sti Sergey Rolduginga tegishli nominal ravishda “Med Media Network” kompaniyasiga sotdi. Ushbu kompaniyani tergovchilar Rossiya Prezidentining “hamyoni” deb ataydi. Xuddi shu kuni “Grosora Holdings” ham o‘zining 12,5 foiz ulushini sotgan. Ularni “Rossiya” banki asoschisi Yuriy Kovalchukka yaqin tadbirkor Aleksandr Plexovga aloqador “Namiral Trading Ltd” kompaniyasi qabul qilgan. Ikkala aksiyaning sotuv narxi 40 million dollarni tashkil etgan.

Shu bilan birga, Abramovichning ishonchi bilan bog‘liq bitim ilgari ma’lum emas edi. Uzoq vaqt davomida “Video International”ning 100 foiz aksiyalari Rossiya banki tuzilmalariga, Putinga yaqin biznesmen Yuriy Kovalchukka sotilgan, deb ishonilgan. 

Ukrainada urush boshlanganidan so‘ng, Aleksandr Plexov Britaniya, Sergey Roldugin Buyuk Britaniya, Yevropa Ittifoqi va AQSH tomonidan sanksiyalar ostida qolmoqda. Ular Rossiya Prezidentining "ofshor boyliklarining saqlovchisi" deb atalgan. 2023 yil bahorida “Gazprombank”ining to‘rt nafar menejeriga qarshi ishni ko‘rib chiqayotgan Shveysariya prokuraturasi Roldugin va Plexovni “qo‘g‘irchoq” deb atagan edi. Prokurorlarga ko‘ra, Roldugin ham, Plexov ham “Video International” ulushini sotib olish bo‘yicha kelishuv munosabati bilan ochilgan bank hisob raqamlaridagi aktivlarning haqiqiy egalari bo‘lmagan.

Roman Abramovichning o‘zi uzoq vaqt davomida Putin bilan aloqasi borligini rad etib kelgan.

Aleksey Mordashov Putin haqidagi kitoblar muallifiga qanday homiylik qilgan?

"Kipr sirlari" tergovining yana bir qismi rossiyalik milliarder Aleksey Mordashovni taniqli nemis jurnalisti Xubert Zaypel bilan bog‘laydi, u Rossiya Prezidenti Vladimir Putin haqida bir nechta qo‘shimcha kitoblar va filmlar muallifi.

2012 yilda Zaypel “Men, Putin. Portret” nomli hujjatli filmi uchun Germaniya televideniyesi mukofotiga nomzod bo‘lgan. 2015 va 2021 yillarda jurnalistning “Putin hokimiyati. Rossiya Yevropaga nima uchun kerak?” nomli kitobi eng ko‘p sotilgan asarga aylandi.

Zaypel Putin bilan bir necha bor uchrashgan va Germaniyaning Rossiya bo‘yicha yetakchi ekspertlaridan biri sanaladi.

Ma’lum bo‘lishicha, 2018 yilda Zaypel Rossiyadagi siyosiy muhit haqida kitob yaratish va ommalashtirish uchun homiylik shartnomasini imzolagan. Shartnomaga ko‘ra, u kamida 600 ming yevro olgan. Jurnalistning gonorarini “Power Machines” direktorlaridan biri Igor Voskresenskiy nomiga ro‘yxatdan o‘tgan “De Vere Worldwide” korporatsiyasi to‘lagan.

Zaypelga to‘lovlar uchun pul “De Vere Worldwide”ga “Power Machines” va “Severstal” kompaniyalari egasi Aleksey Mordashov bo‘lgan ofshor kompaniyalardan kelgan. 2018-2019 yillarda uning ikkita ofshor kompaniyasi “De Vere Worldwide” kompaniyasiga jami 610 ming yevro o‘tkazgan. Zaypel “Paper Trail Media” bilan suhbatda Putin haqidagi kitoblarga rossiyalik milliarder homiylik qilganini tan olgan. 

Mordashov “Forbes” jurnalining Rossiyadagi eng boy tadbirkorlar reytingida beshinchi o‘rinni egallaydi. Mordashov tuzilmalari “Rossiya” banki va teleko‘rsatuvlari hamda media bozorining muhim qismini nazorat qiluvchi “Milliy media guruh”da katta ulushlarga ega edi. Shuningdek, Mordashov Gelenjik (Krasnodar) yaqinidagi Putin saroyi qurilishining homiylaridan biri deb atalgan. Rossiyaning Ukrainaga bosqinidan so‘ng, Mordashov G‘arb sanksiyalari ostida qolgan.