Qo‘rquv, uyat, oilaga sadoqat... – Shahnoza Mirziyoyeva zo‘ravonlikka uchrayotgan bolalar haqida

2023 yilning to‘qqiz oyi davomida O‘zbekistonda 1240 ta voyaga yetmaganlarga nisbatan zo‘ravonlik holatlari qayd etilgan bo‘lib, ularning 417 tasi jinsiy zo‘ravonlik qurboni bo‘lgan. Bu haqda bugun Ijtimoiy himoya milliy agentligi, Adliya vazirligi va UNICEF hamkorligida o‘tkazilgan milliy davra suhbatida prezident huzuridagi Ijtimoiy himoya agentligi direktorining birinchi o‘rinbosari Shahnoza Mirziyoyeva ma’lum qildi.

Suhbat davomida ishtirokchilar “Bolalarni zo‘ravonlikning barcha shakllaridan himoya qilish to‘g‘risida”gi qonun loyihasini qabul qilish uchun milliy darajada tezkor va qat’iy choralar ko‘rishga chaqirdi.

Xususan, Shahnoza Mirziyoyeva mamlakatda oilaviy zo‘ravonlik holatlari ko‘payib borayotganini aytib, dahshatli raqamlarni e’lon qildi. 

“Tasavvur qiling, joriy yilning to‘qqiz oyida qarindoshlar, jumladan, yaqinlar tomonidan bolalarga nisbatan 166 ta zo‘ravonlik holatlari qayd etilgan. Afsuski, hatto rasmiy statistika ham o‘lchovni ob’ektiv baholashga imkon bermaydi. Haqiqat bundan ham battar.
Zo‘ravonlik qurboni bo‘lgan bolalar odatda zo‘ravonlikka duchor bo‘lganliklari haqida xabar bermaydilar. Ko‘pincha ular qo‘rquv, uyat hissi yoki oilaga sadoqat hissi sabab sodir bo‘lgan holat haqida indamaydi. Ayniqsa, zulm qiluvchi shaxs bolaga yaqin odamlardan biri bo‘lsa”, dedi u nutqi avvalida.

Shuningdek, u huquq-tartibot idoralari e’tiborini zo‘ravonlik profilaktikasini kuchaytirish, javob choralarini yaxshilash va zo‘ravon bilan ishlash zarurligiga qaratmoqchi ekanini ma’lum qildi.

“Biz bu muammoga ko‘z yumishni bas qilishimiz kerak. Zo‘ravonlik nafaqat inson huquqlarini poymol qiladi, u bolaning qolgan hayotiga ham ta’sir qiladi. Biz ushbu o‘tkir muammo bo‘yicha jimjitlikka chek qo‘yib, bu muammo hali ham mavjud bo‘lishiga sababchi jamiyatdagi munosabatni o‘zgartirmoqchimiz. Mazkur qonun qabul qilinsa, O‘zbekiston farzandlarining hayotini o‘zgartirishi, ularni himoya qilishi, tarbiyalashi, o‘z salohiyatini ro‘yobga chiqarishi uchun imkoniyat yaratishi mumkin”, dedi Mirziyoyeva.

Ijtimoiy himoya milliy agentligining qo‘shimcha qilishicha, zo‘ravonlikni to‘xtatish bo‘yicha maxsus qonunning qabul qilinishi O‘zbekiston Jinoyat kodeksiga yaqinda kiritilgan o‘zgartishlarga mos keladi, bu esa, o‘z navbatida, qizlar, o‘g‘il bolalar va ayollarni zo‘ravonlikdan huquqiy himoya qilishni kuchaytiradi. Bundan tashqari, bolalarni zo‘ravonlikning barcha shakllaridan himoya qilish to‘g‘risidagi maxsus qonun zo‘ravonlikning oldini olish va unga qarshi kurashish bo‘yicha ko‘p tarmoqli xizmatlarni rivojlantirish va amalga oshirishni ta’minlaydi.

“Jahon miqyosida joriy ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki, har yili dunyo bo‘ylab 1 milliarddan ortiq bola jismoniy, hissiy yoki jinsiy zo‘ravonlikka duchor bo‘ladi. Yaqinda o‘tkazilgan Multiindikator klaster kuzatuvi (MICS) shuni ko‘rsatdiki, O‘zbekistonda 1 yoshdan 14 yoshgacha bo‘lgan 3 nafar boladan 2 nafari (62%) zo‘ravonlik bilan tarbiyalash usullarini boshdan kechirgan (jismoniy jazo va/yoki psixologik tajovuz), 15-19 yoshli qizlarning 33 foizi er o‘z xotinini kaltaklashga haqli deb hisoblaydi”, deyiladi agentlik taqdimotida.

Agentlikning qo‘shimcha qilishicha, qonun qabul qilingandan so‘ng, bu qonun oilaviy maslahatlar, ruhiy salomatlik va ruhiy-ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash, hayotiy ko‘nikmalarga o‘rgatish hamda xavfsiz uy-joydan foydalanish imkonini berish, farovonlikni ta’minlash va zo‘ravonlik, qo‘rquv hamda zarardan himoya qilish kabi xavfsizlikni oshirish, huquqiy kafolatlarni kuchaytirish va takomillashtirilgan qo‘llab-quvvatlash tizimlari orqali O‘zbekiston bo‘ylab qizlar va o‘g‘il bolalar uchun foydali bo‘ladi.

Davra suhbatida so‘zga chiqqan UNICEF’ning Yevropa va Markaziy Osiyo mamlakatlari bo‘yicha mintaqaviy direktori Regina De Dominisis bu shunchaki qog‘ozdagi so‘zlar emas, balki O‘zbekistondagi barcha bolalar hayotini o‘zgartiruvchi kuch bo‘lishi kerakligini uqtirdi.

“Ushbu qonun, agar qabul qilinsa, O‘zbekiston farzandlarining hayotini shakllantirish, ularni himoya qilish, tarbiyalash va o‘z salohiyatini ro‘yobga chiqarish imkoniyatlariga ega bo‘ladi. Qonun loyihasining tili va maqsadi bolalarni himoya qilishning eng yuqori standartlarini aks ettirishi juda muhim, bu shunchaki qog‘ozdagi so‘zlar emas, balki O‘zbekistondagi barcha bolalar hayotini o‘zgartiruvchi kuch bo‘lishi kerak”, dedi Regina De Dominisis.

Ma’lumot uchun, “Bolalarni zo‘ravonlikning barcha shakllaridan himoya qilish to‘g‘risida”gi qonun loyihasi jami 43 moddadan iborat bo‘lib, unga ko‘ra, bolalarga nisbatan zo‘ravonlik qilganlarga jinoiy jazo yengillashtirilmaydi va hech qanday amnistiya berilmaydi.