Gulnora Karimovaning yana bir gigant kompaniya bilan korrupsion sxemasi fosh etildi

Skandinaviya telekommunikatsiya kompaniyasi TeliaSonera va O‘zbekistonning Birinchi Prezidenti Islom Karimovning to‘ng‘ich qizi – sobiq Fond forum vasiylik kengashi raisi Gulnora Karimovaning korrupsion munosabatlari to‘g‘risida yangi faktlar aniqlandi. 2013 yilda soxta shartnomalar asosida Karimovaning tuzilmalari hisob raqamiga 20 million dollar o‘tkazilgan, bundan tashqari, Xitoyning ZTE uskunalari ishlab chiqaruvchisi TeliaSonera sho‘ba korxonasidan shartnomalar olishga umid qilib, vositachi sifatida ish olib borgan.

TeliaSonera va Gulnora Karimova o‘rtasidagi korrupsion munosabatlarning yangi faktlari

Xalqaro korrupsiya va tashkiliy jinoyatchilikni o‘rganish markazi (OCCRP) Shvetsiyaning SVT telekanali bilan birgalikda shved-fin telekommunikatsiya kompaniyasining O‘zbekistondagi TeliaSonera (hozirgi Telia) kompaniyasining korrupsion faoliyati bo‘yicha yangi tekshiruv o‘tkazdi. Gap TeliaSonera tomonidan O‘zbekistonning Birinchi Prezidenti Islom Karimovning qizi Gulnora Karimovaga tegishli bo‘lgan Ucell uyali aloqa operatori imtiyozlari uchun berilgan pora haqida ketmoqda.

TeliaSonera Karimova tuzilmalariga jami 330 million dollar miqdorida pul o‘tkazgani avvalroq ma’lum bo‘lgandi. Bu haqda birinchi marta 2012 yilning kuzidagi tergovdan so‘ng, shved ommaviy axborot vositalarida ma’lum qilingandi. Unga ko‘ra, to‘lovlar Karimovaning do‘sti Gayane Avakyanga tegishli bo‘lgan Gibraltardagi Takilant ofshor kompaniyasiga to‘langan.

TeliaSonera Gulnora Karimova tufayli qanday jabr ko‘rdi?

Ushbu “kashfiyot” birdaniga uchta yirik telekommunikatsiya kompaniyalari uchun dahshatli oqibatlarga olib keldi. TeliaSonera rahbariyati, jumladan kompaniya prezidenti Lars Nuberg va “Yevroosiyo” makromintaqasi bo‘yicha vitse-prezidenti Tero Kivisaari iste’foga chiqdi. Ular Shvetsiyada “Yevroosiyo” makromintaqasining huquqiy bo‘limi sobiq rahbari Olli Toximaa bilan birgalikda mansabdor shaxslarga pora berishda ayblangan, ammo 2019 yilda sud ularni oqlagan.

Kompaniyaning o‘zi “Yevroosiyo” makromintaqasini tark etishga qaror qildi va barcha uyali aktivlarini MDH davlatlari, Gruziya va Nepal, xususan, Rossiyadagi “Megafon”ning aksiyalarini sotdi. AQSH rasmiylari tergovga qo‘shilib, TeliaSonera’ni 965 million dollar jarimaga tortdi.

Bundan tashqari, amerikaliklar O‘zbekistonda faoliyat yuritayotgan yana ikkita telekommunikatsiya kompaniyasi ham Karimovaga pora berganini aniqladi: “Mobil Telesistemalar” (MTS) va Vimpelcom guruhi (hozirgi nomi Veon), uning Rossiyadagi sho‘ba korxonasi “Vimpelkom” “Bilayn” savdo belgisi ostida ishlaydi. Ushbu kompaniyalar ham tegishli ravishda 850 va 795 million dollar miqdorida jarimaga tortildi.

Gulnora Karimovaning ishtahasi ochildi

OCCRP tomonidan olib borilayotgan tergov TeliaSonera’dan Karimovaning foydasiga to‘lovlarni amalga oshirishda ilgari ma’lum bo‘lmagan yangi dalillarga ishora qilmoqda. Amerikalik tergov materiallariga murojaat qilib, OCCRP 2012 yil yozida TeliaSonera’ning top-menejerlaridan biri Tero Kivisaaridan Karimova unga “himoya uchun” 20 million dollar to‘lashni talab qilayotgani to‘g‘risida ogohlantirganini yozdi. Aks holda, COSCOM aktivlari musodara qilinishi va kompaniya bosh direktori hibsga olinishi mumkin edi.  

Aytishlaricha, Nuberg va Kivisaari COSCOM darajasida o‘zbek so‘mida amalga oshirilishi kerak bo‘lgan ushbu transferni ma’qullashgan. Tomonlar tegishli memorandumni imzolagan. Biroq Takilant AQSH dollarini afzal ko‘rgan holda, o‘zbek pul birligini qabul qilishni xohlamagan. Ammo Ucell bosh direktori Ali Agan yozishmalarda ushbu summani kompaniya hisobotlariga qo‘shishni istamagan TeliaSonera shtab-kvartirasi tomonidan so‘m bilan to‘lash to‘g‘risidagi qaror tasdiqlanganini ko‘rsatgan.

ZTE O‘zbekiston Birinchi Prezidentining qiziga pul o‘tkazishda qanday yordam berdi?

Ayni paytda, o‘sha yilning kuzida Takilant atrofida janjal paydo bo‘ldi, shundan so‘ng ushbu offshor orqali ishlash imkonsiz bo‘lib qoldi. Shu munosabat bilan Xitoyning ZTE telekommunikatsiya uskunalari ishlab chiqaruvchisi ishtirokida yangi sxema ixtiro qilindi. Ta’kidlanishicha, TeliaSonera va ZTE Xitoy ishlab chiqaruvchisi bilan dasturiy ta’minotni yetkazib berish bo‘yicha xayoliy shartnomalar tuzgan.

Coscom ZTE’ga 20 million dollar o‘tkazgan, bundan tashqari, konsalting shartnomasi doirasida TeliaSonera bilan bog‘liq bo‘lgan Sent-Kits va Nevis orollaridan Yevroosiyo maslahat xizmatining offshor hisob raqamlariga pul o‘tkazilgan. Ushbu tuzilma, o‘z navbatida, Britaniyaning Virjiniya orollaridan Karimova bilan bog‘liq bo‘lgan Morriby Global ofshor kompaniyasi bilan 20 million dollar miqdorida maslahat shartnomasini tuzgan. OCCRP ushbu maslahat shartnomalari soxta bo‘lganini da’vo qilmoqda.

2013 yilda Morriby Global jami kamida 12 million dollar olgan, ya’ni Takilant bo‘yicha xalqaro mojaro boshlanganidan keyin TeliaSonera’ning Karimova bilan hamkorligi davom etadi. OCCRP ZTE “o‘z mijoziga yordam berishga” tayyor, ammo bu tekinga amalga oshirilmasligini yozadi. Xitoylik ishlab chiqaruvchilarning tegishli to‘lovlar bo‘yicha komissiyasi 6 foizni tashkil etgan. 

Bundan tashqari, evaziga Coscom Xitoy kompaniyasining ichki hujjatlariga binoan, ZTE telekommunikatsiya uskunalarini yetkazib berish bo‘yicha shartnomalarning bir qismini berishni va’da qilgan. O‘sha paytgacha, Ucell barcha kerakli uskunalarni “F7” dan (OCCRP ma’lumotlariga ko‘ra, ZTE o‘zining eng yaqin raqobatchisi Xitoyning Huawei kompaniyasini shunday nomlaydi) sotib olishni rejalashtirgan edi. Biroq, Coscom oltita mintaqadagi tarmoqning yadrosini ZTE uskunalari bilan almashtirishga rozi bo‘ladi. 

O‘zbekistonning amaldagi Hukumati korrupsiya faktlarini tasdiqladi

Lars Nuberg, xuddi TeliaSonera sobiq prezidenti Per-Arne Blumkuyst kabi, OCCRP’ga ushbu sxema bo‘yicha pul o‘tkazilmaganini aytgan. Bunday katta miqdordagi mablag‘ni o‘tkazish faqat direktorlar kengashining ma’qullashi bilan amalga oshirilishi mumkin edi, u esa buni hech qachon tasdiqlamagan bo‘lar edi.

Ammo ushbu sxema bo‘yicha mablag‘larni o‘tkazish faktini O‘zbekistonning amaldagi Hukumati tasdiqlagan. 2013 yilda Gulnora Karimova unga ishonch bildirgan xalq va Prezident-otasi oldida sharmanda bo‘ldi. 2016 yilda Islom Karimov vafot etdi. Shavkat Mirziyoyev O‘zbekistonning yangi prezidenti bo‘ldi. Sud tomonidan bir necha bor Karimova qamoq jazosiga hukm qilindi.

“CNEWS”ning alohida urg‘ulashicha, 2017 yilda O‘zbekiston huquq-tartibot organlari TeliaSonera bilan bog‘liq bo‘lgan offshor “Eurasia Advisory Services” Morriby Global’ga mamlakatda ishlashda yordam berish uchun 20 million dollar o‘tkazganini tasdiqlagan. 

Telia kompaniyasining amaldagi vitse-prezidenti Jonas Bengtsson ham kompaniya Takilant bilan imzolangan va keyinchalik Morriby Global bilan imzolangan xatni tasdiqladi. Biroq, bu pul o‘tkazilganmi yoki kim bu sxemani o‘ylab topgan, Bengtsson bilmaydi. ZTE OCCRP’ning TeliaSonera bilan munosabatlari haqida izoh bermagan.

Eslatib o‘tamiz, avvalroq 2020 yilning 11 sentyabr kuni Shveysariya O‘zbekistonning Birinchi Prezidenti Islom Karimovning to‘ng‘ich qizi Gulnora Karimovaga nisbatan pul yuvish ayblovi bilan ochilgan ish doirasida olib qo‘yilgan 131 mln dollar atrofidagi pulni O‘zbekistonga qaytarishga rozi bo‘lgani xabar qilingandi.

So‘nggi ma’lumotlarga ko‘ra, Gulnora Karimova Toshkent viloyati Zangiota tumanida joylashgan 21-sonli jazoni o‘tash koloniyasida saqlanmoqda. U koloniyaga 2019 yilning 14 mart kuni olib kelingan va 7-otryadning 2-sektoriga (umumiy rejimdagi) joylashtirilgan.

2020 yilning 18 mart kuni jinoyat ishlari bo‘yicha Toshkent shahar sudida Gulnora Karimova va u tomonidan tashkil etilgan jinoiy uyushma a’zolariga nisbatan jinoyat ishini ko‘rib chiqish bo‘yicha sud jarayoni nihoyasiga yetdi va sud hukmi e’lon qilindi. 

O‘tkazilgan yopiq sud majlisida sudlanuvchilar, guvohlar, jabrlanuvchilar ko‘rsatmalari tinglandi, dalillar tekshirildi va sudlanuvchilar himoyachilarining vajlari muhokama qilindi.

Sud jinoyat ishi materiallarini har tomonlama va to‘liq o‘rganib, sudlanuvchi Gulnora Karimovani jinoiy uyushma tashkil etish, tovlamachilik, o‘zlashtirish va rastrata yo‘li bilan talon-toroj qilish, jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirish va boshqa jinoyatlarni sodir etganlikda aybli deb topdi.

Sud hukmi bilan Gulnora Karimovaga 13 yil 4 oy muddatga ozodlikdan mahrum qilish jazosi tayinlandi. Jinoyat qonunchiligi normalariga muvofiq hamda bir necha jinoyat va hukmlar majmui bo‘yicha jazo tayinlanganligini inobatga olgan holda jazo muddatini 2015 yil 21 avgustdan boshlab hisoblash belgilandi.

Qolgan sudlanuvchilarga ham sodir etilgan jinoyatlarning og‘irlilik va ijtimoiy xavflilik darajasi hamda ularning jinoyatlardagi ishtirokidan kelib chiqib, tegishli jazolar tayinlandi.

Xususan, sud hukmiga ko‘ra, N. Sodikovga 20 yil, O. Sviridovga 17 yil 3 oy, A. Ergashevga 18 yil 1 oy, Sh. Sabirovga 17 yil 1 oy ozodlikdan mahrum qilish jazosi, G. Avakyanga 3 yil sinov muddati bilan 5 yil 3 oy 21 kun shartli ravishda ozodlikdan mahrum qilish jazosi tayinlandi.

J. Abduraxmanov va B. Teshabayev esa javobgarlikka tortish muddatining o‘tib ketganligi munosabati bilan jinoyat uchun javobgarlikdan ozod qilindilar.

Shuningdek, O‘zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom Karimovning to‘ng‘ich qizi – Fond Forum Vasiylik Kengashi raisi Gulnora Karimova Shveysariyada o‘tgan sudda g‘alaba qozondi.