Britaniya va AQSH yadroviy hamkorlikni noma’lum muddatga uzaytirmoqchi

Buyuk Britaniya va Qo‘shma Shtatlar yadroviy hamkorlik shartnomasini noma’lum muddatga uzaytirishni rejalashtirmoqda. Bu haqda “Financial Times” nashri xabar berdi.

Qayd etilishicha, London va Vashington bu qarorni ikki mamlakatning yadroviy vositalarini modernizatsiya qilish  maqsadida qabul qilgan. Shartnoma Buyuk Britaniya va AQSH o‘rtasidagi “maxsus munosabatlar”ning asosiy ustuni bo‘lib, ularga yadroviy texnologiya va ma’lumot almashish imkonini beradi, lekin yadroviy qurollar ustidan nazoratni almashish yoki o‘tkazishga ruxsat berish bundan mustasnodir.

AQSH va Britaniya o‘rtasida yadroviy hamkorlik 1958 yilda imzolangan, 2014 yilda esa yana 10 yilga uzaytirilgan. Endilikda an’anaviy uzaytirish o‘rniga Britaniya va AQSH hukumatlari rasman 10 yillik cheklovni olib tashlashni va kelishuvni muddatsiz qilishni tavsiya qilgan.
Yangilangan shartnoma ratifikatsiya qilinishi kerak. Buyuk Britaniyada, agar mamlakat parlamenti 21 kun ichida unga qarshi rezolyutsiya qabul qilmasa, bu avtomatik tarzda sodir bo‘ladi. AQSH Prezidenti Jo Bayden iyul oyida Kongressni shartnomani ratifikatsiya qilishga chaqirdi.

Tahlilchilarning fikricha, shartnomaning muddatsiz uzaytirilishi AQSHning bo‘lajak prezidenti kim bo‘lishidan qat’i nazar uning amal qilishini kafolatlaydi.

“Buyuk Britaniya uchun yaxshi yangilik, u kelajakdagi AQSH ma’muriyati kengaytmadan tayanch sifatida foydalanishi haqida tashvishlanmasligi kerak”, deydi qirollik Mudofaa tadqiqotlari instituti direktori o‘rinbosari Malkolm Chalmers.

U 2014 yildan keyin Buyuk Britaniya siyosatchilarining yadroviy qurolga qarshi kayfiyati “asosan Rossiya tahdidining kuchayishi tufayli” zaiflashganini eslatdi. Bundan tashqari, London o‘zining yadroviy kallaklari arsenalini faol ravishda kengaytirayotgan Xitoyni hisobga olishga majbur.

FT ta’kidlashicha, bu fonda Buyuk Britaniya va AQSH o‘zlarining yadroviy to‘xtatuvchi vositalarini qimmatga tushadigan modernizatsiya qilishga kirishmoqda. Buyuk Britaniya Mudofaa vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, yadro dasturini nazorat qiluvchi bo‘linma (Defence Nuclear Organisation) byudjeti 10 yil ichida 62 foizga o‘sib, 100 milliard funt sterlingga (131 milliard dollar) yetadi. AQSHning 30 yillik yadroviy modernizatsiya dasturi yiliga 75 milliard dollardan ko‘proq mablag‘ sarflaydi.

Shartnomani muddatsiz uzaytirish g‘oyasi, shuningdek, 2021 yilda yaratilgan Avstraliya-Buyuk Britaniya-AQSH xavfsizlik hamkorligi AUKUS tomonidan ilhomlantirilgan. U yadroviy suv osti kemalarini ishlatish uchun ma’lumotlar va jihozlarni Kanberraga o‘tkazishni nazarda tutadi. FT ta’kidlashicha, Avstraliyaning AUKUS suv osti kemasi dasturi 2050 yillarning o‘rtalarigacha 368 milliard Avstraliya dollari (248 milliard dollar)ga tushadi.