Asma – Asadning josus xotini

Bir paytlar “cho‘l atirguli”, Suriyaning zamonaviy qiyofasi sifatida e’tirof etilgan, hatto o‘zi kabi Buyuk Britaniyada tug‘ilgan malika Dianaga qiyoslangan sobiq birinchi xonim Asma Asad endi nafaqat sog‘lig‘i bilan bog‘liq muammolar va eri bilan ajrashayotgani haqidagi mish-mishlar, balki Britaniya razvedkasi bilan aloqasi borligi haqidagi da’volar bilan ham diqqat markazida bo‘lib turibdi. 

Suriyada eri Bashar Asadning hokimiyati qulashidan bir necha hafta oldin Moskvada saraton kasalligining qaytalanishidan davolanishni boshlagan, infeksion kasalliklar xavfi tufayli boshqa odamlar bilan aloqada bo‘lmasligi uchun alohida saqlanayotgani aytilgan Asma Asadning Britaniya razvedka agentliklari MI5 va MI6ga ishlaganini tasdiqlovchi hujjatlar internetga sizdirildi. 

Hujjatlarga ko‘ra, 1990 yillar o‘rtalarida Londondagi JPMorgan Chase bankida ishlagan Asma Britaniya razvedka agentligi MI6 tomonidan yollangan. Uning taxminiy missiyasi Suriya rejimidagi asosiy shaxslarga ta’sir o‘tkazish va kuch dinamikasini strategik jihatdan qayta qurishdan iborat bo‘lgan. 

E’lon qilingan hujjatlarning birinchisida Asma Asadning Britaniya razvedkasi bilan aloqalari tafsilotlari mavjud. Hujjatda aytilishicha, Asma Asad The Chesterfield Mayfair mehmonxonasida Britaniya razvedka agentligi MI5’ning yuqori martabali xodimi Eliza Menningem-Buller bilan shaxsiy uchrashuv o‘tkazgan. Uchrashuvda Suriyaning bo‘lajak yetakchisi Bashar Asad ham ishtirok etgani qayd etilgan. Yana bir qiziq jihati shundaki, uchrashuvni Asma Asadning onasi Sahar al-Axras tashkil qilgan. Hujjatlarda, shuningdek, Asma Asad 1994 yilda otasi doktor Favaz al-Axros tomonidan ularning Ekstondagi uyida uyushtirilgan shaxsiy uchrashuvda ishtirok etgani aytiladi. Uchrashuvda Britaniyaning harbiy va fuqarolik rasmiylari ishtirok etgan va Suriya-Isroil munosabatlari va mintaqaviy tinchlik muzokaralariga oid masalalar muhokama qilingan. 

Keyingi iddaolarda Asma Asadning roli Suriya armiyasidagi ayrim harbiy qismlarni, jumladan Respublika gvardiyasini demontaj qilishda muhim rol o‘ynagani aytiladi. Bu nozik pozitsiya uni razvedka operatsiyalari va Suriyaning ichki siyosiy manzarasi chorrahasida joylashtiradi. Hisobotlarda, shuningdek, Asmaning MI6 sobiq boshlig‘i Kolin Makkoll bilan aloqasi ta’kidlangan, u topshiriqlar bergan va Asmani yollashda asosiy shaxs bo‘lib xizmat qilgan. 

Da’volar shuni ko‘rsatadiki, Asmaning ta’siri josuslikdan tashqari kengroq siyosiy kun tartibiga, jumladan, Suriya va Buyuk Britaniya o‘rtasidagi yashirin munosabatlarni rivojlantirishga yo‘naltirilgan. Uning nozik muzokaralarda vositachilik qilish va yuqori darajadagi qarorlarga ta’sir qilishda ishtirok etgani Suriya rejimi ichidagi xorijiy ta’sir darajasi haqida savollar tug‘dirmoqda. 

Hujjatlardagi yana bir muhim iddao, Bashar Asadning Buyuk Britaniyada o‘qish davridagi faoliyati Britaniya va Suriya razvedkasi tomonidan yaqindan kuzatilganligidir. Xabarlarda aytilishicha, Asad o‘zining akademik ta’limidan tashqari, siyosiy masalalarga ham e’tibor qaratgan va uning kelajakdagi siyosiy yo‘nalishi baholangan. Hujjatlarda aytilishicha, u o‘tkazgan uchrashuvlar ijtimoiy xarakterga ega bo‘lib ko‘rinsa-da, aslida siyosiy mazmunga ega bo‘lgan. Bashar Asadning Suriya-Isroil munosabatlari va mintaqaviy siyosati haqidagi fikrlari diqqat bilan kuzatilgani va uning kelajakdagi yo‘nalishlari haqida ma’lumotlar to‘plangani aytiladi. Suriya razvedkasiga tegishli ekani aytilayotgan hujjatlarda razvedka agentligining o‘sha paytdagi rahbari general-leytenant Ali Issa Dubaning imzosi ham bor. Hujjatlar Ali Duba tomonidan Basharning otasi Hofiz Asadga taqdim etilgan. 

Kuzatuvchilar Asmaning hikoyasi va yuqori darajadagi josuslikning tarixiy holatlari o‘rtasida o‘xshashliklarni keltirib chiqarmoqda. Uning Britaniyadagi tarbiyasi va kasbiy tajribasi Asmani Asad rejimi ichida noyob shaxsga aylantirgan. Tanqidchilarning ta’kidlashicha, bu omillar Suriyaning strategik manfaatlariga qaratilgan razvedka operatsiyalari uchun mukammal niqob bo‘lgan.

Sizdirilgan hujjatlar xalqaro kuzatuvchilar va suriyalik muxolifat guruhlari tomonidan norozilik to‘lqiniga sabab bo‘ldi. Ayblovlar bo‘yicha qo‘shimcha tekshiruv o‘tkazishga chaqiriqlar kuchaydi, ba’zilari Birlashgan Millatlar Tashkilotini bunday josuslik faoliyatining mintaqaviy barqarorlikka ta’sirini o‘rganishga undamoqda. 

Kutilganidek, Asad oilasi sizdirilgan ma’lumotlarga izoh berishdan o‘zini tiymoqda, bu esa ularning haqiqiyligi va potensial oqibatlari haqidagi taxminlarni kuchaytirmoqda. 

Shu o‘rinda Suriya va Asadlar oilasi atrofida sodir bo‘lgan so‘nggi voqealar ketma-ketligini eslab o‘tsak. 

O‘tgan yil dekabrda Suriyada naqd 53 yillik shafqatsiz Asadlar rejimi siyosiy sahnadan ag‘darildi. Bashar Asad Rossiyaga qochdi va shu yerdan boshpana oldi. Biroq Suriyada u qanday jinoyatlar qilgani birin-ketin xalqaro hamjamiyat ko‘z o‘ngida paydo bo‘la boshladi.  

Asma Asadga esa Moskvadagi sharoitlar yoqmayotgani va u Londonga ketish uchun eri bilan ajrashmoqchiligi xabar qilindi. Biroq Kreml voizi Dmitriy Peskov bunday xabarlarni rad etdi. Britaniya Tashqi ishlar vaziri Devid Lemmi esa Damashq qulaganidan keyin Asadning turmush o‘rtog‘i Asmani suriyalik va britaniyalik bo‘lishiga qaramasdan, mamlakatga kirita olmasligini aytgan. 

Bu orada 27 dekabr kuni Livan hukumati Bayrutning Rafiq Haririy nomidagi xalqaro aeroportida Bashar Asadning amakivachchasi Duraid Asad, uning rafiqasi va qizini soxta pasport bilan mamlakatni tark etishda ayblab hibsga oldi.