Afg‘oniston-Pokiston chegarasida janglar boshlandi

Afg‘oniston va Pokiston chegarasida “Tolibon” va Pokiston askarlari o‘rtasida shiddatli qurolli to‘qnashuvlar boshlandi. Bu haqda kecha, 11 oktyabr kuni kechqurun Afg‘onistondagi bir qancha viloyatlarning yuqori martabali amaldorlariga tayanib, “Tolo News” xabar berdi.

Afg‘onistonning Hilmand, Xost va Nangarhor viloyatlariga havo hujumlari uyushtirilgan.

1893 yilda o‘rnatilgan Afg‘oniston va Pokiston o‘rtasidagi chegara chizig‘i bo‘lgan Durand chizig‘i bo‘ylab to‘qnashuvlar davom etmoqda, uning qonuniyligi Qobul tomonidan hamon bahsli.

Pokistonning “Daily Pakistan” gazetasining yozishicha, afg‘on kuchlari Durand chizig‘i bo‘ylab besh-oltita turli nuqtada o‘t ochgan. Ikki kun avval “Tolibon” Islomobodni Afg‘oniston hududiga havo hujumlarida ayblagan edi.

Oldinroq “Tolibon” muvaqqat hukumati mudofaa vazirligi bayonot berib, Afg‘onistonning sharqiy va janubiy chegaralari bo‘ylab Pokiston harbiy bazalariga “javob hujumlari” boshlangani haqida e’lon qilgan edi. Vazirlik ma’lumotlariga ko‘ra, zarbalar “Afg‘oniston hududiga dronlarni uchirish va mamlakat havo hududini buzish uchun foydalanilgan” ob’ektlarni nishonga olgan.

Hozirgi mojaro Qobul va Islomobod o‘rtasidagi munosabatlarning keskin yomonlashuvining cho‘qqisidir. Qobul Pokistonni havo hududini buzganlikda va Afg‘oniston hududiga havo hujumlari uyushtirganlikda aybladi. 9 oktyabr kuni kechqurun Afg‘oniston poytaxti Qobulda va mamlakat sharqidagi Paktika viloyatida yana bir portlash sodir bo‘ldi. Ertasi kuni “Tolibon” mudofaa vazirligi Pokiston havo hujumlarini amalga oshirganini da’vo qilib, ularni suverenitetning buzilishi deb atadi. Afg‘on tomoni hujumni keskin qoraladi va oqibatlari bilan tahdid qildi. Shu bilan birga, “Tolibon” tashqi ishlar vaziri Amir Xon Muttaqiy Islomobodni “afg‘onlarning sabr-toqatini sinovdan o‘tkazmaslik” haqida ogohlantirdi va bu masalani kuch bilan hal qilmasligini aytdi.

O‘z navbatida, Pokiston Qobulga berilgan zarbalarni rasman tasdiqlamadi, biroq “Tolibon”ni “Afg‘on tuprog‘idagi “Tehrik va Tolibon Pokiston” (TTP) jangarilariga boshpana berishni to‘xtatishga” chaqirdi. Islomobod uzoq vaqtdan beri Qobulni Pokiston hukumatiga qarshi qurolli kurash olib borayotgan TTPga boshpana berganlikda ayblab keladi. 2021 yildan beri TTP jangarilari Pokiston hududida yuzlab xavfsizlik kuchlarini o‘ldirgan. So‘nggi oylarda Pokiston shimoli-g‘arbiy qismida TTP hujumlari tez-tez ko‘paydi va Pokiston hukumati sabr-toqati tugaganini e’lon qildi. Mudofaa vaziri Xavaja Asif bir kun avval “sabrimiz tugadi” dedi va Pokiston o‘zini himoya qilish, jumladan, Afg‘oniston hududida zarur choralarni ko‘rish huquqini saqlab qolishini ta’kidladi. Qobul bu ayblovlarni rad etib, afg‘on tuproqlaridan qo‘shnisiga hujum qilish uchun foydalanishga ruxsat bermasligini da’vo qilmoqda.

Janglar geografiyasi

To‘qnashuvlar taxminan 2600 kilometr uzunlikdagi Afg‘oniston-Pokiston chegarasining muhim qismini qamrab olgan. Afg‘oniston manbasiga ko‘ra, janglar butun Durand chizig‘i bo‘ylab – Afg‘oniston bilan chegaradosh yetti viloyatda (jumladan, Kunar, Nangarhor, Paktiya, Xost, Paktika, Hilmand va Qandahor) davom etgan. Ayni vaqtda afg‘on qo‘shinlari Pokistonning bir qancha hududlariga hujum uyushtirdi. Xayber-Paxtunxva viloyatining qabilaviy hududlari (Janubiy Vaziristondagi Angur Adda, Bajaur, Kurram, Dir va Chitral) va janubi-g‘arbiy qismida, Balujiston viloyatining Barmcha tumanidagi chegara postlari hujumga uchradi. Shunday qilib, janglar shimoldan janubiy chegaraga tarqaldi.

Yo‘qotishlar va halokat

Rasmiy qurbonlar soni hamon aniq aytilmagan. Afg‘onistonning “Tolo News” portaliga ko‘ra, otishmalarda kamida besh Pokiston askari halok bo‘lgan, yana ikki nafari yaralangan. Pokistonning bir necha harbiy texnikasi va infratuzilmasi vayron qilingani aytilgan. “Tolibon”, shuningdek, Pokistonning bir necha chegara postlarini qo‘lga olganini tasdiqladi.

Pokiston tomoni esa o‘z kuchlariga jiddiy zarar yetkazilganini rad etib, hujumni qaytarishda muvaffaqiyat qozonganini da’vo qilmoqda. PTV davlat telekanalining harbiy rasmiylarga tayanib xabar berishicha, Pokiston armiyasi o‘qqa tutilgan 19 ta afg‘on chegara postini o‘z nazoratiga olgan. Islomobodga ko‘ra, qo‘lga olingan bu postlarda “Tolibon” askarlari joylashgan, ba’zilari halok bo‘ldi, qolganlari orqaga chekindi, ba’zi istehkomlar alangaga o‘tdi. Pokiston harbiylari, shuningdek, bir necha afg‘on chegara postlari vayron qilinganini va hujumchi kuchlar orasida “katta yo‘qotishlar” bo‘lganini da’vo qilgan. Afg‘oniston tomonida qurbonlar haqida aniq ma’lumotlar keltirilmagan.

Chegara zonasidan tashqaridagi havo hujumini alohida ta’kidlash kerak. Afg‘oniston havo kuchlari Pokistonning Lahor shahriga zarba berdi. “Tolo News” xabariga ko‘ra, 11 oktyabr kuni kechqurun Lahorning sharqiy mahallalarida mahalliy aholi tinimsiz portlash ovozini eshitib, yong‘inlarni ko‘rgan. “Tolibon” rasmiylari hozircha hujum tafsilotlarini yoki uning nishonini oshkor qilmagan. Harbiy manbalar Lahorga zarba berish Pokistonning Afg‘oniston hududiga so‘nggi reydlariga javob bo‘lganini da’vo qilmoqda.

Rasmiy bayonotlar

Afg‘oniston: “Tolibon”ning mudofaa vazirligi tunda o‘tkazilgan operatsiyani Pokistonning “takroriy qoidabuzarliklariga” qarshi “muvaffaqiyatli javob harakati” deb atadi. Mudofaa vazirligi matbuot kotibi Enayatulla Xurazmi hujum yarim tunda to‘xtatilganini tasdiqlab, “agar boshqa tomon Afg‘oniston havo hududini yana buzsa, qurolli kuchlarimiz uni himoya qilishga tayyor va hal qiluvchi javob zarbasi beradi”, dedi. Avvalroq, Qobulga berilgan zarbalarni izohlar ekan, Xurazmi Afg‘oniston suverenitetini himoya qilish Afg‘onistonning qonuniy huquqi ekanini ta’kidlagan va Pokistonning hujumini misli ko‘rilmagan bosqinchilik harakati deb atagan edi. “Tolibon” hukumati tashqi ishlar vazirligi ham keskin javob qaytardi: Muttaqiy Pokiston “ichki muammolari uchun mas’uliyatni Afg‘oniston zimmasiga yuklamasligi kerak”ligi va muammolarni kuch bilan emas, balki muloqot orqali hal qilishga chaqirishini takrorladi.

Pokiston: Islomobod afg‘onistonliklarning hujumlarini asossiz deb baholadi. Ichki ishlar vaziri Mohsin Naqvining ta’kidlashicha, Pokiston hududining o‘qqa tutilishi “xalqaro huquqning qo‘pol buzilishi” hisoblanadi. U Pokiston kuchlarining tayyorgarligini yuqori baholab, armiya “tezkor va samarali javob” berganini va “hech qanday provokatsiyaga yo‘l qo‘yilmasligini” ta’kidladi. Naqvi ijtimoiy tarmoqlarda Pokiston Afg‘onistonga “har bir tashlangan g‘isht uchun tosh bilan” javob berayotganini yozdi va boshqa bir raqibga qarshi harakatlarga javobning jiddiyligini taqqosladi:

“Afg‘oniston Hindiston kabi javob oladi”, dedi vazir.

Pokiston armiyasi matbuot kotibi Ahmad Sharif Choudri matbuot savollariga javob berar ekan, Qobulga berilgan zarbalarni bevosita tasdiqlash yoki rad etishdan bosh tortdi. Shu bilan birga, u Afg‘oniston Pokistonga qarshi terrorchilik bazasiga aylanganini ta’kidlab, armiya fuqarolarni himoya qilish uchun zarur choralarni ko‘rish huquqini ta’kidladi. Pokiston Tashqi ishlar vazirligi, o‘z navbatida, Qobulni va’dalarini bajarishga va TTP jangarilariga boshpana bermaslikka chaqirdi, uning ta’kidlashicha, aks holda Islomobod o‘zini himoya qilishda qat’iy qadamlar tashlaydi.

Xalqaro reaksiya

Qo‘shni va boshqa davlatlar har ikki tomonni bosiqlikka chaqirdi. Eron Tashqi ishlar vaziri Abbos Aroqchi Afg‘oniston va Pokistonni zudlik bilan o‘t ochishni to‘xtatishga va ikki davlat o‘rtasidagi barqarorlik butun mintaqa manfaatlariga mos kelishini ta’kidladi. Saudiya Arabistoni voqealar rivojidan jiddiy xavotir bildirdi. Ar-Riyod tomonlarni “bosiqlikni saqlashga, mojaroning avj olishiga yo‘l qo‘ymaslikka, muloqot va donolikka qaytishga” chaqirib, muammoni tinch yo‘l bilan hal qilish yo‘lidagi har qanday sa’y-harakatlarni qo‘llab-quvvatlashini hamda “birodar Pokiston va Afg‘oniston xalqlari” xavfsizligi va farovonligiga sodiqligini ta’kidladi. Qatar bu fikrni qo‘llab-quvvatladi: uning Tashqi ishlar vazirligi yangi zo‘ravonliklarning oldini olish va mintaqada barqarorlikni saqlash uchun diplomatiyaga ustuvor ahamiyat berishga va kelishmovchiliklarni tinch yo‘l bilan hal qilishga chaqirdi.

Xalqaro kuzatuvchilar dunyo poytaxtlaridan keyingi bayonotlarni kutmoqda. Mintaqadagi mojarolar fonida chegaradagi to‘qnashuvlar keng ko‘lamli qurolli mojaroga aylanib ketishining oldini olish uchun muloqotga chaqiriqlar kuchaymoqda. Afg‘oniston-Pokiston chegarasida keskinlikning kuchayishi vaziyatni kuzatayotgan qo‘shni davlatlar va xalqaro hamjamiyatni xavotirga solmoqda.