29 yoshgacha bo‘lgan yoshlarning o‘limi asosiy sababi ochiqlandi

2018 yil dekabr oyida Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti tomonidan e’lon qilingan 2018 yilgi yo‘l harakati xavfsizligi bo‘yicha Jahon hisobotiga ko‘ra, har yili 1,35 millionga yaqin odam yo‘l-transport hodisalari oqibatida halok bo‘ladi. Bunday baxtsiz hodisalar 5 yoshdan 29 yoshgacha bo‘lgan yoshlar o‘limining asosiy sababidir. Yo‘l-transport hodisalarining yarmi piyodalar, mototsikl va velosipedchilar orasida sodir bo‘ladi. 

Hisobotda, shuningdek, joriy tendensiyalar 2020 yilga borib yo‘l-transport hodisalari o‘limini 50 foizga qisqartirishni maqsad qilgan 3.6-Barqaror rivojlanish maqsadiga erishish yo‘lidagi muvaffaqiyatga salbiy ta’sir ko‘rsatayotganini ta’kidlaydi. 

Yo‘llarda o‘lim holatlarining yarmi zaif yo‘l foydalanuvchilari orasida sodir bo‘ladi. Piyodalar, velosipedchilar va motorli ikki g‘ildirakli haydovchilar va ularning yo‘lovchilari birgalikda "yo‘l harakatining zaif foydalanuvchilari" deb nomlanadi. Yo‘l harakatining zaif ishtirokchilari orasida yo‘l-transport hodisasi o‘limining nisbati yuqori daromadli mamlakatlarga qaraganda past daromadli mamlakatlarda yuqori. 

Butunjahon yo‘l harakati qurbonlarini xotirlash kuni

Butun dunyoda, ayniqsa, rivojlanayotgan mamlakatlarda yo‘l-transport hodisalarida halok bo‘lgan yoki jarohatlanganlar soni ortib borayotganidan xavotir bildirgan Bosh Assambleya noyabr oyining uchinchi yakshanbasini yo‘l-transport hodisalari qurbonlari uchun Butunjahon Xotira kuni deb belgilash taklifini olqishlagan rezolyutsiyani qabul qildi.. 

Butunjahon yo‘l-transport hodisalari qurbonlarini xotirlash kuni deb e’lon qilingandan so‘ng (60/5 rezolyutsiya) dunyoning ko‘plab mamlakatlari kun dasturi doirasida turli tadbirlarni tashkil qila boshladilar. 

Xotira kuni yo‘l-transport qurbonlari sonini kamaytirishga qaratilgan global sa’y-harakatlar kontekstida muhim vositaga aylandi. Bu yo‘l-transport hodisalari bilan bog‘liq ruhiy azob-uqubatlar va iqtisodiy yo‘qotishlar darajasiga e’tiborni qaratish va yo‘l-transport qurbonlarining azob-uqubatlarini, shuningdek, yordam va qutqaruv xizmatlarining ishini to‘g‘ri baholash imkonini beradi. 

Bu kun haqida xabar tarqatish va umumiy maqsadlarni almashish va yo‘l-transport hodisalarida halok bo‘lganlar va jarohatlanganlarni xotirlash orqali mamlakatlarni bog‘lash uchun maxsus veb-sayt mavjud. 

2020 yil sentyabr oyida BMT Bosh Assambleyasi 2021-2030 yillarda yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha Harakatlar o‘n yilligini e’lon qilish, 2030 yilgacha yo‘llarda o‘lim va jarohatlarning kamida 50 foizini oldini olish maqsadida A/RES/74/299 “Dunyo miqyosida yo‘l harakati xavfsizligini yaxshilash” rezolyutsiyasini qabul qildi. JSST va BMTning Mintaqaviy komissiyalari BMTning Yo‘l harakati xavfsizligi bo‘yicha hamkorligidagi boshqa sheriklar bilan hamkorlikda o‘n yillik harakatlar rejasini ishlab chiqdi. 

Bundan tashqari, jahon yo‘llarida bolalar jarohati va o‘limi muammosiga e’tiborni qaratish va yo‘l harakati xavfsizligini yaxshilash maqsadida BMT global yo‘l harakati xavfsizligi haftaligini o‘tkazmoqda. 

Ushbu kun munosabati bilan o‘tkazilayotgan tadbirlar tashkilotchilari o‘z oldiga quyidagi maqsadlarni qo‘ygan: 

•    yo‘llarda halok bo‘lgan yoki og‘ir jarohat olgan barcha odamlarning xotirasiga hurmat bajo keltirish;

•    favqulodda xizmatlarning muhim ishini tan olish;

•    yo‘l-transport hodisalari (YTH)da o‘lim va jarohatlar bo‘yicha samarasiz huquqiy choralarga e’tibor qaratish;

•    YTH qurbonlari va jabrlanganlarning oilalarini yaxshiroq qo‘llab-quvvatlash tarafdori bo‘lish;

•    YTHlar oqibatida o‘lim va jarohatlar ko‘payishining oldini olish va pirovardida to‘xtatish bo‘yicha dalillarga asoslangan chora-tadbirlarni qabul qilishga ko‘maklashish. 

“2022 yilda biz adolat masalalariga e’tibor qaratamiz. Yo‘l harakati qoidalariga rioya qilish, yo‘l-transport hodisasi sodir bo‘lganidan so‘ng jinoyat sodir etilgan yoki yo‘qligini aniqlash uchun har tomonlama chuqur tekshiruv o‘tkazish, yo‘l-transport hodisalarining takroran oldini olish, zarur hollarda javobgarlikka tortish, fuqarolik zararini qoplash kabilar adliya tizimining bir qismidir. Bunday tizim ishlayotgan bo‘lsa, kimningdir qonunni buzishi yoki beparvoligi oqibatida jarohat olgan yoki oila a’zolari halok bo‘lgan yo‘l harakati qurbonlariga tovon puli olish imkonini beradi. Adliya tizimi ham oldini olishning asosiy omili bo‘lib, kelgusida bunday fojialar takrorlanmasligi uchun avariyalardan saboq olinadi”, deb yozadi BMT.