Роғун ГЭС етказган зарар қоплаб берилиши айтилди

north_east

Роғун ГЭС ҳудудида жойлашган қабристонлар кўчирила бошланди

Тожикистондаги Роғун ГЭС қурилиши “Роғун ГЭСи лойиҳасининг янгиланган экологик ва ижтимоий таъсирини баҳолаш”га кўра, атроф-муҳит учун “соф йўқотишлар бўлмаслиги” шарти билан амалга оширилади. Бу ҳақда “Asia-Plus” хабар берди.

Ҳужжатда 185 гектар арча ўрмони ва 77 гектар сел ўрмонининг йўқолиши бошқа ҳудудларни тиклаш ва муҳофаза қилиш чора-тадбирлари билан қопланиши лозимлиги қайд этилган.

Қайд этилишича, ҳозирда биринчи босқич – давлат идоралари, банклар, атроф-муҳитни муҳофаза қилувчи ташкилотлар билан келишилган чора-тадбирлар муҳокама қилинмоқда.

Қайта тиклаш учун аниқ ҳудудларни 2025-2030 йиллар оралиғида танлаш режалаштирилган ва амалий ишлар 2031 йилда бошланади: муҳофаза қилинадиган ҳудудларни яратиш, ўрмонларни тиклаш ва экотизимларни ҳимоя қилиш.

“Соф исроф йўқ” дастури доирасида учта устувор йўналиш танланди:

• арча ўрмонларини тиклаш ва муҳофаза қилиш;
• қирғоқ бўйидаги ўрмонларни тиклаш ва муҳофаза қилиш;
• маҳаллий мева ва ёнғоқ ўрмонларини тиклаш ва ҳимоя қилиш (захира вариант).

Йўқотилган 262 гектар майдоннинг ўрнини қоплаш учун 786 гектар ўрмонларни тиклаш режалаштирилган – бу уч баробар кўпдир.

Ўрмон хўжалиги агентлиги томонидан 7599 гектар ўрмонни қайта тиклаш учун аллақачон таклиф қилинган бўлиб, бу лойиҳа эҳтиёжларини тўлиқ қоплайди.

786 гектар майдонда ўрмонларни тиклаш бўйича умумий капитал харажатлар 7,5 миллион доллардан, йиллик харажатлар (таклиф қилинаётган ўрмонларни сақлаш учун) эса 10,5 минг доллардан ортиқ бўлиши кутилмоқда.

Ўрнатилган қуввати 3780 МВт бўлган Роғун ГЭСи Марказий Осиёдаги энг йирик гидроэлектр станция бўлади.

ГЭС тўлиқ ишга туширилгач, йиллик электр энергияси ишлаб чиқариш ҳажми 14,5 миллиард кВт/соатдан ошиши кутилмоқда.

Станциянинг турбинали зали ҳар бирининг қуввати 630 МВт бўлган олтита блокдан иборат бўлади. Якуний блок 2029 йилда ишга туширилиши кутилмоқда.

Айни пайтда Роғун ГЭСининг 2018 ва 2019 йилларда ишга туширилган иккита агрегати паст қувватда ишламоқда.

Энергетика вазирлиги маълумотларига кўра, Роғун ГЭСи 2024 йилда 1,22 миллиард кВт/соат электр энергияси ишлаб чиқарган. Бу Тожикистонда ишлаб чиқарилган умумий электр энергиясининг 5,5 фоизини ташкил этади.

Роғун ГЭС

Роғун ГЭС Тожикистоннинг энг йирик энергетика лойиҳасидир ва у Вахш дарёсида жойлашган. ГЭС қурилиши дастлаб 1976 йилда бошланган, бироқ СССР парчалангач, тўхтатилган эди.

2016 йилда лойиҳа қайта тикланди ва у мамлакатнинг энергетика сиёсатида устувор йўналишга айланди.

Қурилиш якунлангач, Роғун ГЭС Марказий Осиёдаги энг йирик ГЭС бўлиб, 3600 МВт қувватга эга бўлади.

Тожикистон 2018 йилдан буён Ўзбекистонга электр энергиясини, асосан вегетацион мавсумда, икки томонлама келишувлар асосида етказиб келмоқда.

Янги шартнома икки давлатнинг Марказий Осиё умумий энергия тизими доирасида чуқур энергетик интеграцияга интилаётганини акс эттиради ва бутун минтақада барқарор энергия таъминотини таъминлаш учун асос яратади. 

Қайд этиб ўтиш жоизки, ушбу ГЭСнинг қад ростлашига Ўзбекистоннинг Биринчи Президенти Ислом Каримов қатъий қаршилик билдирган. Каримов бу лойиҳа ҳақида бир неча бор танқидий чиқишлар ҳам қилган.

Эслатиб ўтамиз, аввалроқ Тожикистон ва Ўзбекистон ҳукуматлари Роғун ГЭСдан 20 йил давомида электр энергияси етказиб бериш бўйича келишувга эришди.