Ишончли, қимматли ва анъанавий инвестиция

Олтин – дастлабки валюта шаклларидан бири, бугун биз билган пул тизимининг таянчи ва Bitcoin учун илҳом манбаи. У ҳеч бир мамлакатга қарам бўлмаган глобал актив, хавфсиз инвестиция, инфляциядан ҳимоя, саноатда муҳим металл, шунингдек, яна кўплаб хусусиятларга эга. Шунча омил мавжуд экан, олтин ажойиб инвестиция бўлмаслиги мумкинми? Глобал кескинлик ошиб, урушлар кетаётган бир пайтда олтин барқарор инвестиция учун маъқул танлов бўлиб қолмоқда. Инвесторлар олтинни кўпинча иқтисодий ноаниқлик даврида сотиб олади ва фонд бозори беқарор бўлган пайтда ушбу қимматбаҳо металлга талаб кучаяди.

Олтин инвестициясининг қисқа тарихи

Маълумотларга кўра, ушбу қимматбаҳо металл илк бор милоддан аввалги 4 000 йилда муносабатга кира бошлаган, аммо биринчи расмий алмашинув воситаси сифатида милоддан аввалги 1 500 йилларда Миср империяси томонидан халқаро савдо учун ишлатилган. Ўшандан бери олтин қиймат сақловчи, алмашинув воситаси ва ажойиб инвестиция сифатида қолмоқда. У бошқа қимматбаҳо металлар каби турли танга, қуйма ва ҳатто заргарлик буюмлари сифатида қайта эритилиб, қуйилади.

Иккинчи жаҳон урушидан сўнг 44 давлат иштирокида имзоланган глобал молиявий тизим келишуви – Бреттон-Вудс имзоланди ва АҚШ доллари олтин билан боғланди. 1971 йилга келиб, АҚШ Президенти Ричард Никсон долларни бевосита олтин билан алмаштиришни тўхтатди. Шундан сўнг, олтин инсоният билган энг яхши инвестициялардан бирига айланди.

Олтинга қандай инвестиция қилиш мумкин?

Узоқ муддатли инвестиция учун олтин жуда қулай сармоя ҳисобланади. Қуйида олтин инвестициясини бошлашнинг энг кенг тарқалган йўллари ҳақида танишинг:

Тўғридан тўғри сотиб олиш. Олтинга инвестиция қилишнинг энг кенг тарқалган ва энг осон йўли уни бирор шаклда сотиб олишдир. Бунга олтин қуймалари, тангалар, заргарлик буюмлари ва бошқа ҳашаматли декоратив буюмлар киради. Олтин нафақат молиявий мақсадларда ишлатилган, балки бойлик ва ҳокимият рамзи сифатида ҳам қадрланган: подшоҳлар олтин тож кийган, олимпия чемпионларига олтин медаллар берилади. Шунингдек, олтин заргарлик буюмлари авлоддан-авлодга ўтиши мумкин ва уларни тақиб юриш орқали нафақат завқ ва услуб, балки вақт ўтиши билан қиймат ортиши ҳам қўшилади.

Қуймалар. Бу олтинни катта миқдорда сотиб олиш ва сақлашнинг яна бир йўлидир. Бундан ташқари, юзлаб йиллик тарихга эга бўлган олтин тангалар ҳам мавжуд. Аммо тангалар борасида эҳтиёт бўлиш керак, чунки уларнинг барчаси ҳам соф олтин эмас.

Ярим-нумизматик танга.  Бу – қиймати қисман нумизматик ва қисман буллион (таркибдаги соф олтин) қийматидан келиб чиқадиган олтин танга.
Диққат қилиш керакки, олтиндан ясалган заргарлик буюмлари мунтазам равишда мис ёки родий каби бошқа металларни ўз ичига олади. Айнан ушбу металлар ва соф олтин нисбатлари пушти олтин (rose gold), сариқ олтин, ёки оқ олтин рангларини ҳосил қилади. Бундан ташқари, соф олтин миқдори олтиннинг каратини белгилайди. Карат қанчалик юқори бўлса, маҳсулотдаги олтин шунчалик соф бўлади.

Бироқ баъзи буюмлар, масалан заргарлик маҳсулотларида 100% соф олтин ҳар доим ҳам фойдали эмас. Чунки у жуда юмшоқ бўлади ва масалан, узук ёки соат каби буюмларда тезда шакли бузилиши ёхуд шикастланиши мумкин.

Онлайн олтин инвестицияси

Биржа орқали сотиладиган фондлар, ўзаро фондлар ва олтин акциялари – тўғридан тўғри сотиб олмасдан туриб олтинга инвестиция қилишнинг яна бир машҳур йўли. Бу усул катта капиталга эга инвесторлар учун олтинни сақлашдан кўра анча маъқулроқ.
Юқорида таъкидланганидек, олтин инвестициясидаги энг катта тўсиқлардан бири – сақлаш масаласи. Бу муаммони камайтириш учун бозорда олтин билан таъминланган крипто токенлар кўпаймоқда.

Нега олтин яхши инвестиция?

Олтин бекорга инвестиция ва пул стандартига айланган эмас. У 1970 йилдан ҳозиргача йиллар давомида соф инвестиция қайтими бўйича энг кучли активлардан бири бўлган.

Бойликни сақлаб қолади. Олтиннинг инвестиция дунёсидаги муваффақиятининг асосий сабаби унинг бойликни сақлаб қолиш қобилиятидир. Шунинг учун иқтисод ривожланаётган ва тикланаётган даврларда олтин айиқ бозори (активлар нархи узоқ муддат тушадиган ҳолат)да асқотади.

Пулга қарши ҳимоя. Олтин доллар ва оддий қоғоз пуллардан ҳимоя бўла олади. 1970 йилларда олтин нархи атиги 35 доллар эди, бугун эса 2 148 доллардан ҳам юқори даражага етди. Бунинг сабаби – инфляциянинг кучайиши ва олтин билан таъминланмаган фиат (давлат чиқарган, ҳеч қандай актив билан таъминланмаган, қонуний) пулларнинг йилдан-йилга қадрсизланиб бориши. Бу даврда доллардан бошқа валюталар ҳам катта қиймат йўқотган.

Инфляцияга қарши ҳимоя. Кўрсаткичлар шуни кўрсатадики, олтин сотиб олиш инвесторларни юқори инфляция даврларини енгиб ўтишга ёрдам беради. Инфляция ўсаётганда, Марказий Банклар фоиз ставкаларини оширади. Бу эса қарз инқирозига олиб келиши ва иқтисодий ўсишни секинлаштириши мумкин.
Ишончли ҳимояли инвестиция. Олтин бир неча сабабларга кўра хавфсиз инвестиция ҳисобланади. Бу хусусияти бойликни сақлаш ва ҳимояли актив бўла олиши билан боғлиқ. Шунингдек, у чегара билмайди ва глобал миқёсда олди-сотди қилиш осон, яъни ҳар қандай давлат пул тизимидан мустақилдир.

Диверсификация учун қулай. Олтин дунёдаги энг йирик глобал активлардан бири бўлиб, резерв актив (давлатлар ёки марказий банклар томонидан иқтисодий барқарорлик ва хавфсизлик учун сақланадиган қимматли актив) сифатида ҳам машҳур. Портфелга олтин қўшиш турли активлар ўртасидаги хавфни камайтириш ва умумий нарх тебранишларининг таъсирини юмшатишга ёрдам беради.

Резерв актив сифатида. Фақат молиявий маслаҳатчилар ёки кичик инвесторлар эмас, балки бутун дунё давлатлари ҳам олтинни резерв актив сифатида катта миқдорда сақлайди. Масалан, АҚШ ва Хитой дунёдаги энг йирик олтин захираларига эга.