АҚШ тож-тахтни Хитойга топширяпти?

2005 йилда Вашингтонда АҚШнинг Таиланддаги элчиси иштирокида тадбир ўтказилади. Унда Таиланддаги америкалик ишлаб чиқарувчилар ва уларнинг компанияларига тегишли муаллифлик ҳуқуқларига оид муаммолар ҳамда бошқа сиёсий масалалар қизғин муҳокама қилинади. Шунда тадбир иштирокчиларидан бири Таиланд жанубидаги тартибсизликлар ҳақида элчига савол беради. АҚШнинг Таиланддаги вакили мамлакат бу жараёнга тасир қилишга ҳаракат қилаётганини билдиради. Шу онда бошқа бир тингловчи ундан Таиланднинг жанубида жойлашган Сонгхла шаҳридаги АҚШ косулхонаси фаолияти ҳақида сўрайди. Аммо элчи бир лаҳзага сукут сақлайди ва қисқа сукунатдан сўнг “у ер ҳозир Хитой консуллиги” деб жавоб беради. 

Тўғри, Сонгхла шаҳрида АҚШга қарашли доимий консуллик бўлмаган. Шунчаки у ерда виза ва бошқа масалалар билан шуғулланувчи марказ фаолият юритган. Аммо нима бўлган тақдирда ҳам кейинчалик айнан ўша ерда АҚШнинг дипломатик ваколатхонаси ўрнида бутун бошли Хитой консулхонаси ташкил қилинган. Бу воқеа эса ўз муаммолари ва мақсадлари билан узоқ йил инида писиб ётган аждарнинг уйғониш белгиси эди. Хитой АҚШнинг сайёра бўйлаб жуда кенг қулоқ ёзган тасирини кесиш ва қисқартишни энг аввал ўзи яшайдиган ва унга яқин “маҳалла”дан, Жануби-шарқий Осиёдан бошлаганди. Кейинчалик бу ҳаракат кучли стратегия билан бутун дунё бўйлаб тарқалди. Осиёнинг қолган қисми, Африка ва Лотин Америкаси каби минтақаларда Пекин Вашингтонга ўзига хос жанг таклиф қила бошлади. Албатта, бундай ўзгариш шунчаки содир бўлиб қолмади. Осиёдаги иқтисодий инқироз, АҚШнинг Яқин Шарқдаги вазиятни издан чиқариши, унинг миллонлаб инсонлар ўлимидаги энг асосий сабабчи бўлиб ўртага чиққани ва бошқа факторлар Хитой учун отни қамчилашга имконият яратди. 

Аммо Қўшма Штатлар халқаро майдонда йўл қўйган кўплаб хатоларига қарамай, барибир ўзининг олдинги мисли кўрилмаган таъсирини ушлаб қолиши мумкин эди. Вашингтон Хитой билан таъсир доираларни бўлишмасликка қайсидир маънода имкони бор эди. Кучли дипломатик фаолият, дунё давлатларида Америка имижини яхшилаш, халқаро ташкилотларда адолатли фаолият юритиш, бир сўз билан айтганда эса Жозеф Най томонидан сиёсатга олиб кирилган ўша “юмшоқ куч” унсуридан тўғри фойдаланиш орқали Хитойни заифлаштириши мумкин эди. Бироқ Оқ уй бундай йўлни танламади. Америкалик журналист ва таҳлилчи Жошуа Курланцик ўзининг “Дипломатик забт этиш. Хитойнинг юмшоқ куч сиёсати” номли китобида Қўшма Штатлар томонидан халқаро майдонда аср бошида йўл қўйилган хатолар ҳақида батафсил маълумот берган. У назарда тутган хато ва камчиликлар нотўғри ташқи сиёсат ва АҚШ учун ноқулай шароит фонида юзага келган. Аммо Курланцик 2002 йилда ёзган ушбу китобида қайд этиб ўтилган ўша эски хатолар ва ғалати қарорлар бугунги Оқ уй маъмурияти томонидан нуқта ва вергулигача яна қайта такрорланаётгани эътиборимизни тортди. Мазкур материалда бундан бир неча йил олдин фаолият юритган Оқ уйдаги қатор мамуриятлар йўл қўйган хато туфайли АҚШ Хитойга жуда кенг таъсир ҳудудларини бериб қўйгани, бугун эса Дональд Трамп сиёсати ҳам шу йўлдан кетаётгани, якун эса Вашингтон учун хавотирли бўлиши мумкинлиги ҳақида гаплашамиз.

“Империя”нинг сўниши

Машҳур сиёсатшунос Збигнев Бжезинский “Буюк шахмат тахтаси” асарида Қўшма Штатларга таъриф берар экан, уни замонавий империяга қиёслаганди. У АҚШ тарихдаги кўплаб қудратли салтанатлар, жумладан, Рим каби империялардан тубдан фарқ қилиши, таъсир доираси ва бошқа устунликларига кўра ўта мураккаб ва қудратли эканини даъво қилганди. Аммо Бжезинскийнинг бу даволари ёзилган “Буюк шахмат тахтаси” асари чоп этилгани йили, яъни 1997 йилда Осиё қитъасида кучли молиявий инқироз бошланди. Бу зўриқиш дастлаб Таиландда бошланди ва кейинчалик бутун Жануби-шарқий Осиёга ёйилди. 1997 йилда Таиланд миллий валютасининг долларга боғлиқлиги якунланди. Индонезия, Жанубий Корея, Сингапур, Филиппин ва Малайзия каби давлатлар ҳам ушбу молиявий инқирозни бирин-кетин бошдан кечирди. 1998 йилга келиб эса Осиёда бошланган бу жараён Лотин Америкасининг қатор мамлакатларида ҳам кузатилди. АҚШга турли соҳаларда жуда қаттиқ боғланган бу давлатлар 2 йил давомида Вашингтондан ёрдам кутиши тайин эди. Аммо Қўшма Штатлар барчага бирдек эътибор қаратишга кучи етмаслиги ҳам аниқ эди. Шундан сўнг энг аввало Таиландда, сўнг бу инқирозни бошдан кечирган қолган давлатларда ҳам АҚШга бўлган муносабат аста-секин ўзгара бошлади. Банкокда салкам миллий қаҳрамон бўлган АҚШнинг ўша пайтдаги президенти Билл Клинтон бир зумда танқидлар остида қолди.

2003 йилга келиб эса кичик Жорж Буш маъмуриятининг Ироққа қилган босқини нафақат Жануби-шарқий Осиёда, балки дунёнинг турли бурчакларида Америка таъсирининг қисқариши ёки бутунлай қулашидаги ҳал қилувчи қарор бўлди. Бутун дунё бўйлаб АҚШ сиёсатини қўлловчилар сони кескин қисқариб кетди. Ижобийлик масаласида Пекин катта тезлик билан аксар дунё мамлакатлари фуқароларининг кўз ўнгида юқорилашни бошлади. Хитойнинг ички муаммолари, ундаги озчиликлар ҳуқуқларининг камситилиши ва бошқа жабҳалардаги репрессив сиёсатга қарамай, дунё аҳолиси учун энг ҳунук агрессив давлат сифатида АҚШ гавдаланарди. Аср бошида инсонлар қийин дилемма қаршисида турар, улар учун уйғурларни кескин ассимиляция қилаётган Хитой эмас, балки Яқин Шарқда миллионлаб инсонларнинг умрига зомин бўлган АҚШ анча ёвуз образда эди. Ҳатто ўша йилларда давлатлар ўртасида танлов қилиш ҳақидаги сўровлар ҳам шуни тасдиқларди. Хитой аста-секин ижобий образ мақомини АҚШдан юлиб олишни бошлади. Фаолиятининг катта қисмини Таиландда олиб борган Жошуа Курланцик эса дунё аҳолиси ва айрим сиёсий доираларнинг АҚШдан юз ўгириб, Хитойга юзланишни бошлаган илк онларни Жорж Буш ва Ху Цзиньтаонинг Австралияга навбати билан қилган ташрифлари мисолида кўрсатади.

2003 йил октябрь ойида АҚШнинг ўша пайтдаги президенти Жорж Буш ўзининг энг яқин иттифоқчиларидан бири – Австралияга ташриф буюради. Буюк Британия билан анча олдин кўп жиҳатдан боғлиқликни камайтирган Австралия АҚШнинг чинакам иттифоқчисига айланганди. Въетнам ва Корея урушларида, ҳатто АҚШнинг Ироққа босқинида ҳам Австралия аскарлари америкаликлар билан бирга жанг қилганди. Бироқ Ироққа қилинган ҳужумда Австралиянинг босқинчи коалиция таркибида бўлиши у ердаги асл муҳит ва фуқароларнинг қарашларига зид экани кейинчалик аён бўлди. Бушнинг самолёти қўниши билан Сидней, Канберра ва бошқа шаҳарларда намойишлар бошланиб кетди. Америка элчихонаси атрофида ҳам маршлар ўтказилди. Кўчаларга чиққан халқ АҚШни такаббурлик ва ўзини ҳаммадан устун қўйишда айблади. Албатта, бу аҳолининг фикри эди, аммо кейинчалик Буш билдики, Австралия сиёсий доирасида ҳам АҚШга қарши салбий кайфият шаклланиб бўлганди. У парламентда нутқини бошламасидан олдин депутатлар орасида қичқириқлар янграйди. Бир амаллаб нутқини тугатиб, ташқарига чиққан Бушни кўчада яна шовқин-суронга тўла норозилик намойишлари қарши олади. Қисқа қилиб айтганда эса расмий бўлмасада, АҚШ президенти ўша куни Австралиядан улоқтириб юборилади. 

Бироқ энг қизиғи ҳали олдинда эди. Буш ташрифидан бир неча кун ўтиб, Хитой раиси Ху Цзиньтао Австралияга келади ва умуман бошқача тарзда кутиб олинади. Ху Цзиньтао ҳам Буш каби Австралия парламентида нуқт сўзлайди, аммо унга АҚШ етакчисига қаранганда анча кам эътироз билдирилади. Буш Австралияда бир кун ҳам қолмаганди. Аммо Ху бу ерда жуда ҳурматли шахс сифатида кўплаб тадбирларда қатнашади. Австралия бизнес доиралари Хитойни янги имкониятлар эшиги сифатида эътироф этади. Аҳоли орасида ўтказилган сўровларга кўра, Хитойга нисбатан ижобий фикрдагилар 70 фоиз бўлса, АҚШни қўллаб қувватлаганлар сони 50 фоиздан ҳам пастроқ бўлиб чиқади. Янада ҳайратланарлиси, ўшанда Хитой билан эркин савдони ёқлаган респондентлар 50 фоиздан ошиқ бўлган бўлса, АҚШда бу кўрсаткич атиги 34 фоизни ташкил қилган. Бу эса Қўшма Штатлар учун ҳақиқий қулаш эди. Бу ҳам етмагандек, 2005 йилда BBC томонидан дунёнинг 22 мамлакатида ўтказилган сўровномада респондентларнинг катта қисми Хитойнинг халқаро майдонда тутган роли АҚШникидан ижобийроқ деб жавоб беради. Жошуа Курланцик эса Хитой ва АҚШ ўртасидаги репутация ва таъсир доиралари учун кураш Лотин Америкасидан тортиб, Марказий Осиёгача секин-аста Пекин фойдасига ҳал бўлаётганини таъкидлаган. У бунга Венесуэланинг ўша пайтдаги раҳбари Уго Чавезнинг нефтни АҚШга эмас, балки Хитойга йўналтириши ҳамда Ўзбекистоннинг биринчи президенти Ислом Каримовнинг АҚШ ҳарбий базасининг мамлакатдаги фаолиятини тугатиш қарорларини мисол қилиб кўрсатади.

Асосий сабаблар

Аслида дунёнинг АҚШга бўлган муносабати ўтган асрнинг сўнгги 10 йиллигида ўзгара бошлаганди. Чунки бу пайтга келиб Қўшма Штатлар ташаббуси билан БМТ томонидан Ироққа қўлланган санкциялар оқибатида юз минглаб ироқликлар ҳалок бўлишга улгурганди. Клинтон даврида тушишни бошлаган обрў Буш даврига келиб Бағдодга қарши хунрезликлар фонида янада пасайди. Аммо дунё миқёсида АҚШ репутациясининг қулаб боришида фақат Ироқ муҳим роль ўйнамаган. Бу ерда бошқа қатор сабаблар ҳам бор эди. Масалан, Жошуа Курланцик шундай омиллар қаторига АҚШ жамоатчилик дипломатиясига ажратиладиган маблағларни қисқартиргани, мамлакатга кириш чекловларини кучайтиргани, нотўғри савдо сиёсати, халқаро ташкилотларнинг фаолиятига беписанд қараш ва Гуантанамо қамоқхонаси билан боғлиқ инсон ҳуқуқларининг кескин бузилиши каби ҳолатларни ҳам алоҳида қайд этиб ўтган. Якунда эса ушбу барча омиллар йиғилиб, Оқ уйнинг сайёра устида тутган мустаҳкам ўрнини мўрт аҳволга олиб келган. Ўша йилларда Европа-АҚШ муносабатлари бўйича мутахасис олим Эндрю Моравчик бундан буён кўплаб давлатлар Американи ёқтирмаслиги, унинг тараққиётига ҳам тақлид қилмаслигини таъкидлаган. 2005 йилда BBC ўтказган сўровномага кўра, 21 давлатдаги респондентларнинг учдан икки қисми Америка қадриятларини ўз мамлакатида ёйилишига қарши чиққан. АҚШ учун барчаси тескари тус олган ва бу тенденция ўша йиллардан то ҳозиргача турли хил тезлик ва кўринишда давом этиб келмоқда.

Аммо Хитой бу пайтда буткул бошқача қарши олинаётганди. АҚШ томонидан халқаро майдонда йўл қўйилган қўпол хатоликлардан Пекиндаги сиёсатдонлар жуда устамонлик билан фойдаланди. Аслида Хитой бу лаҳзаларга тайёргарликни анча олдин бошлаганди. Бугунги Хитойнинг тамал тошини қўйганига қарамай, уни кейинги йилларда, масалан ўтган аср ўрталарида бир неча бор чўктирган Мао Цзэдундан кейинги сиёсий элита жуда кучли ва ўринли стратегик режалар билан ҳаракат қилди. Мао томонидан амалга оширилмаган “катта сакраш” Дэн Сяопин даврида бажарилди. Қишлоқ хўжалигига берилган эркинликдан тортиб, мамлакатни ташқи сармоя учун очишгача, технологияни жалб қилишдан тортиб, бошқа муҳим қадамларгача барча-барчаси деярли хатосиз амалга оширилди. 1989 йилда Хитой шу даражада юксалдики, Тяньаньмэнь майдонидаги қирғин ҳам дунёни унга қарши бирлаштира олмади. Чунки бу пайтга келиб, Хитойга халқаро миқёсда таъсир ўтказишнинг имкони жуда паст эди. Пекин эркин савдони ўзининг энг асосий қуролига айлантирди. Мамлакатнинг харид қуввати ўсди. АҚШнинг дунёдаги таъсири тушишни бошлаган пайтда эса Пекин зўр бериб ишга киришди. Хитой Вашингтон илгари жуда катта устунликка эга бўлган минтақаларда кўриниш беришни бошлади. Энг аввало Жануби-шарқий Осиё, сўнгра Яқин Шарқ, Африка ва Лотин Америкасига кириб борилди. Шартсиз қарзлар, давлатга яқин бизнесменлар ва мандарин тили Хитой таъсирини кенгайтиришдаги энг асосий инструментларга айланди. 

Бундан ташқари, Хитой ўз олдига қўйган мақсадларига белгиланганидан анча олдин етиб бормоқда. Хусусан, 2012 йилда Си Цзиньпин ҳокимият тепасига келганда “Хитой орзуси” номли стратегияни эълон қилганди. Унда Коммунистик партиянинг 100 йиллиги нишонланадиган 2021 йилга қадар ўртача фаровонлик даражасига етиш, ХХРнинг 2049 йилда келадиган 100 йиллик юбилейида эса дунёнинг ривожланган мамлакатлари қаторидан жой олиши кўзда тутилган эди. Лекин 40 йил ичида 800 миллион аҳолини қашшоқликдан чиқарган мамлакат бу мақсадларига ҳам анча олдин етиб борди, дейиш мумкин.

Трамп тожни Хитойга топшириш арафасида

Юқорида 2007 йилдаёқ ёзилган сиёсий асарда Жошуа Курланцик Хитой кўп жабҳада АҚШнинг ўрнини эгалашига бир неча сабаблар келтириб ўтгани қай этилди. Булар жамоатчилик дипломатиясининг сустлашиши, миграция чекловларининг кучайиши, нотўғри савдо сиёсати, халқаро ташкилотлардан четлашиш, Ироқдаги хато ва Гуантанамо қамоқхонаси билан боғлиқ ҳолатлар эди. Бугун эса кўриб турибмизки, шу ҳаракатлар АҚШнинг амалдаги раҳбари Дональд Трамп томонидан нуқта ва вергулигача ҳеч қандай ўзгаришларсиз амалга оширилмоқда. Қиёсий таҳлил қилинса, шу хатоларнинг барчаси бугун АҚШ маъмурияти томонидан қилинмоқда. Бир бошдан бошлаймиз. 

Масалан, жамоатчилик дипломатиясининг сустлашиши ва унга ажратиладиган маблағнинг қисқартирилишига тўхталсак. Жамоатчилик дипломатияси деганда бир мамлакат бошқа бир давлатдаги аҳоли орасида ўз имижини яхши кўрсатиш орқали обрўга эга бўлиши тушунилади. 1953 йилда Қўшма Штатлар дунё бўйлаб жамоатчилик дипломатиясини назорат қилиш учун АҚШ ахборот агентлигини ташкил қилди. Мазкур агентлик эса жаҳон миқёсида Америка сиёсатини қўллаб-қувватлайдиган аудитория шакллантириш мақсадида “Америка овози” радиоси орқали кенг кўламдаги эшиттиришларни амалга оширишни бошлайди. 

Шунингдек, агар жамоатчилик дипломатияси деганда дунё аҳолиси орасида ижобий образни шакллантириш тушунилса, унда USAID ҳам АҚШ учун бу ишни амалга оширарди, дейиш мумкин. Бироқ USAID ўзининг ёрдам дастурлари орқали АҚШ обрўсини сўз билан эмас, балки амалий ҳаракатлар билан кўтаришга ҳисса қўшиб келган ва бу борада қолган агентликлардан устун ҳам эди. 

Бироқ Дональд Трамп иккинчи бор ҳокимят тепасига келар экан, АҚШнинг шу икки муҳим қуролини буткул йўқ қилиш йўлидан борди. Жорий йил март ойидан бошлаб Америка овозида қисқартиришлар бошланди ва кўп ўтмай унинг фаолияти тўхтатилди. Радионинг YouTube'даги расмий каналида сўнгги материал бундан 4 ой олдин юкланган. Ҳозирда у фаолият юритмаяпти. USAID эса жорий йил 1 июлда расман  тугатилди. Бу каби қарорларни Трамп маъмурияти пулни бефойда совуришга чек қўйиш билан изоҳлади. Аммо узоқ муддатли стратегик фойда ҳақида ҳеч ким ўйлаётгани йўқ.

Кейинги масала эса миграция. Трампнинг ноқонуний миграцияга қарши кураши ҳар қачонгиданда шиддатли амалга оширилмоқда. Маълумотларга кўра, 11-13 миллион атрофида ноқонуний мигрантлар мавжуд бўлган АҚШда уларни тўлиқ ортга қайтариш имконсиз экани айтилади. Бу иш амалга оширилгани билан жуда кўп сарф-харажат талаб қилиши январь ойидан бери таъкидлаб келинади. Шундай бўлишига қарамай, Трамп бу борада кескин қадамлар ташлади ва ноқонуний муҳожирларни жиноятчидек ҳарбий самолётларда қўл-оёғини кишанлаб ўз мамлакатларига қайтариш амалиётини ўтказди. Бу билан у нафақат арзон ишчи кучини йўқотмоқда, балки миграция соҳасини янада қаттиқлаштириш орқали АҚШга келиши мумкин бўлган малакали ишчилар ва ҳатто талабалар оқимини ҳам бўғмоқда. Қўшма Штатларнинг энг катта бойлиги бўлган хорижлик талабалардан воз кечиш ҳолатлари АҚШ учун узоқ муддатли даврда мисли кўрилмаган оқибатларга олиб келиши мумкин. 

Учинчи масала эса халқаро тартибнинг асосини ташкил қилувчи ташкилотлардан ўзини узоқ тутиш. Трамп бу хатони олдингилардан ҳам ёмонроқ такрорламоқда. У ҳатто 20 январь куни иннаугурация маросимидаёқ Париж иқлим келишувидан чиқишни эълон қилди. Бир неча кундан сўнг, НАТО билан муносабатлари таранглашди. БМТ босқинлар, зўравонликларга қарши чиқараётган резолюцияларга қарши чиқиб, кўпчиликни ҳайрон қолдирди ва бундай ҳолатлар ҳозиргача кузатилмоқда. Энг ачинарлиси эса Трамп даврида Қўшма Штатлар Жаҳон савдо ташкилотидаги тизимни барбод қилмоқда. 

Шу ўринда тўртинчи – нотўғри савдо сиёсатини ҳам қайд этиб ўтиш жоиз. Жорий йил АҚШ савдо урушини биринчи бўлиб Канада ва Мексикага қарши очди. Икки қўшнисига нисбатан тарифлар жорий қилиб, эркин савдога чек қўйди ва ўзининг икки энг муҳим савдо шериги билан орани бузди. Бутун бошли мамлакат иқтисодиётига зарар етказиши мумкин бўлган бу қарор ноқонуний миграция ва фентанил моддасининг кириб келиши билан изоҳланди. Тўғри, кейинчалик улар келишиб олишди, сўнг яна божлар тиклангани маълум қилинди, бу савдо расталаридаги нарх билан боғлиқ муаммоларда ҳам ўз исботини топди. Аммо ҳалигача аниқ бир тўхтамга келинмади. Боз устига Трамп ундан кейин Европа Иттифоқига, 2 апрель куни эса бутун дунёга қўшимча тарифлар жорий қилди. У бу қарори билан биринчи навбатда Хитойни нишонга олишни мақсад қилганди. Оқибатда эса бир зумда Пекин ва Вашингтон ўртасидаги тарифлар жанги 125 ва 145 фоизгача кўтарилди. Аммо кейинчалик Трамп 100 га яқин давлат қаторида Хитой билан ҳам баъзи савдо масалаларида келишувга эришди. Аммо бу орада АҚШ компаниялари савдо уруши оқибатида бир неча триллион доллардан айрилди. Инвесторлар Америка сиёсатидаги ноаниқликлар фонида мамлакатга сармоя тикишдан тийилаётгани маълум бўлди. АҚШ инвестиция учун энди жозибали давлат эмаслиги кўп бор тилга олинди. Шу тариқа асл мақсади инвестиция ва ишлаб чиқаришни АҚШга қайтариш йўлида бошланган савдо уруши Трамп ва АҚШ учун мутлақо тескари натижа билан якунланди.

Энг сўнгида ҳарбий аралашув ва Гуантанамо қамоқхонаси каби масалаларда Трамп аллақачон ошириб юборди. Дастлаб Гуантанамо қамоқхонасига тўхталсак. 2002 йилда Жорж Буш ташаббуси билан хавф даражаси жуда юқори деб ҳисобланадиган жиноятчиларни сақлаш учун очилган бу қамоқхона Трампга қадар босқичма-босқич қисқартириб келинарди. У ҳокимиятга келгунга қадар ушбу Гуантаномада атиги 15 нафар маҳбус қолгани айтиларди. Аммо Трамп 20 йил давомида жуда кўп танқидларга сабаб бўлган мана шу Гуантанамони қайта жонлантирди. У ерга оғир жиноят содир этган ноқонуний муҳожирлар юборилиши эълон қилинди. Кубада жойлашган бу машҳур дўзаҳга 4 февраль куни бир неча муҳожир юборилгани айтилди.  

Бундан ташқари, АҚШнинг амалдаги етакчиси мамлакатни Исроил бошлаган урушга олиб кирди ва жуда мураккаб вазиятга туширишига бир бахя қолди. Эрон ядро қуроли яратмаётгани МАГАТЭ ва ҳатто АҚШ хавфсизлик идоролари томонидан кўп бор айтилганига қарамай, у форс давлатига тарихда кузатилмаган зарба берди. Бу орқали АҚШ халқаро миқёсда кўплаб давлатлар томонидан қораланди, унинг ҳаракатлари қабул қилиб бўлмас экани таъкидланди. 

Хуллас, Трамп бошчилигидаги Америка Қўшма Штатлари ўзининг шундай брутал ташқи сиёсий курси билан мамлакатнинг дунёда тутган ўрни ва оғир вазнига путур етказмоқда. Иқтисодчилардан тортиб сиёсий таҳлилчиларгача кўплаб соҳа мутахасислари Трамп АҚШни қора туйнук сари бошлаётганига ишора қилмоқда. Воқеалар ривожи эса қайсидир маънода буни тасдиқлайди ҳам. Агар Трампнинг об-ҳаво каби тартибсиз ва ноаниқ ташқи сиёсий курси ўзгармаса, Пекин учун дунё тожини илиб кетишга 3-4 йил кифоя қилиши мумкин. Ўтмишда ҳам ҳудди шундай шароитда Хитой АҚШдан кўп нарсаларни тортиб олганини инобатга олсак, шундай сценарийни инкор қилиб бўлмайди.