АҚШ Хитойда Си Цзиньпинга қарши намойишларни қўллашини билдирди

АҚШ одамларнинг тинч намойиш ўтказиш ҳуқуқини қўллаб-қувватлайди, шу жумладан Хитойда ҳам. Бу ҳақда Қўшма Штатлар Миллий Хавфсизлик Кенгаши вакилининг кеча, 28 ноябрь куни Хитойнинг қатор шаҳарларида бўлиб ўтган норозилик намойишлари ҳақида билдирган баёнотида айтилади. 

Норозилик акциялари, хусусан, Шанхай ва Пекинда бўлиб ўтди. Улар Хитой ҳукумати томонидан COVID-19 га қарши курашда кўрилаётган қаттиқ чораларга қарши қаратилган. 

“Биз Америкада ҳам, бутун дунёда ҳам ҳар бир инсон тинч норозилик намойиши ўтказиш ҳуқуқига эга эканлигини кўпдан бери айтиб келганмиз. Шу жумладан ХХРда (Хитой Халқ Республикасида). Биз ХХР бу вирусни ўзининг нол бардошлик стратегияси билан ушлаб туриш жуда қийин,  деб ҳисоблаймиз”, дея тушунтирди вакил.

Дам олиш кунларида намойишчилар Хитой шаҳарлари кўчаларига чиқиб, Си Цзиньпин ҳокимиятга келганидан бери мисли кўрилмаган фуқаролик итоатсизлиги намойишида коронавирус билан боғлиқ қаттиқ чекловлар ва блокировкаларга қарши норозилик билдирди. Сўнгги 10 йил ичида унинг раҳбарлигида Хитойда норозилик қаттиқ бостирилган. Бундан ташқари, бутун мамлакат бўйлаб юқори технологияли кузатув тизимидан фойдаланиш кенгайтирилди, бу эса ҳар қандай норозиликни янада қийин ва хавфли қилади.

“Хитойдаги норозилик намойишлари Си Цзиньпин учун катта шармандаликдир. Яқинда Хитой Коммунистик партияси йирик қурултойини якунлади. Ҳозир эса бутун мамлакат бўйлаб бир умр виртуал диктатор этиб сайланган одам кескин танқид қилиниб, ҳужумга учрамоқда. Бу ҳақиқий муаммо. Кўп яширин умидсизлик бор, изоляциядан омон қолган одамлар ўз квартирасида қолиб, жуда ғазабланди. Улар озиқ-овқат ва бошқа нарсаларни сотиб ололмадилар, бу ҳам катта умидсизликка сабаб бўлди. Ёшларда ҳам иш топиш муаммоси бор. Улар келажагидан жуда хафа. Шундай қилиб, менимча, буларнинг барчаси бирлашди ва ёнғин ҳодисаси ҳозирги воқеаларга олиб келди. Тўсатдан одамлар норозилик билдираётган бошқаларни кўриб, уларга қўшилишга қарор қилди. Ўйлайманки, деярли ҳар бир хитойлик кузатувчи бу норозиликларнинг қанчалик тез ва қанчалик узоққа кетганидан ҳайратда”, дейди Като университети эксперти Даг Бендоу.

27 ноябрь оқшомида Шанхайнинг савдо марказида намойишчилар полиция билан тўқнашган, шундан сўнг ҳибсга олинганлар билан тўлдирилган автобус ҳудудни тарк этган. 

Намойишни ёритган BBC журналисти Эд Лоуренс ҳам ҳибсга олинган. 

“BBC ҳибсга олиниб, қўйиб юборилишидан олдин бир неча соат қўли кишанланган ҳолда ушлаб турилган журналистимиз Эд Лоуренсга нисбатан муносабатдан ниҳоятда хавотирда. Ҳибсга олиш вақтида полиция уни калтаклаган ва тепган. Бу у аккредитациядан ўтган журналист бўлиб ишлаётган вақтда содир бўлди”, дейилади BBC баёнотида. 

28 ноябрь куни Хитой полицияси Шанхайнинг шаҳар марказидаги баъзи кўчаларини оломон тўхтатиш учун кўк металл тўсиқлар билан тўсиб қўйди. Ҳудуддаги дўкон ва кафелар ёпилган. 

Бундан ташқари, Пекин ва Шанхай полицияси дам олиш кунлари намойишлар бўлиб ўтган жойларда одамларни тўхтатиб, тинтув ўтказди. Маҳаллий аҳоли ва ижтимоий тармоқ фойдаланувчилари полициядан ўткинчиларнинг виртуал шахсий тармоқлари (VPN) ва намойишчилар фойдаланаётган Telegram иловаси бор-йўқлигини текшириш учун мобил телефонларини кўрсатишни талаб қилаётганини даъво қилмоқда. Хитойда VPN’дан фойдаланиш ноқонуний ҳисобланади ва Telegram иловаси Хитой интернетида блокланган. 

Намойишларнинг асосий сабаби ўтган ҳафта Хитойнинг Шинжон-Уйғур автоном райони шимоли-ғарбидаги Урумчи шаҳрида турар-жой биносида юзага келган ёнғин бўлди. 

Ёнғин пайтида 10 киши ҳалок бўлган. 

Тахминларга кўра, улар ёнаётган уйдан қочиб чиқа олмаган, чунки унга кириш COVID’га қарши қаттиқ чекловлар туфайли тўсиб қўйилган. 4 миллионга яқин аҳоли истиқомат қиладиган Урумчи туманларининг бир қисми 100 кунлик карантинга олинган. 

25 ноябрь куни Урумчида оломон кўчаларга чиқди. Дам олиш кунларида Ухань ва Ланьчжоу каби шаҳарлардаги намойишчилар COVID тест шохобчаларини ағдаришган.

Хитойнинг бир қатор университетларида талабаларнинг чиқишлари бўлиб ўтди. 

26 ноябрь куни Шанхайда, Урумчи (худди шу номли шаҳар номи билан аталган) кўчаларидан бирида ёнғинда ҳалок бўлганлар хотирасига мотам маросими норозилик намойишларига айланиб кетди. “Associated Press”нинг хабар беришича, норозилик намойиши акс этган видеотасвирлар баланд овозда ва равшан бўлиб, “Си Цзиньпин! Постингиздан кетинг! Истеъфога чиқинг!", дейилган.

Пекинда 27 ноябрь куни ярим тундан кейин шаҳарнинг айланма йўлида оммавий намойишлар бўлиб ўтди. Баъзи намойишчилар қўлларида цензурага қарши норозилик рамзи бўлган бўш қоғоз варақларини ушлаб турган.