Африка давлатлари мустамлакачилардан товон пули талаб қилмоқда

Африка давлатлари узоқ йиллар давомида мустақиллик, қашшоқлик ва қулликдан маҳрум бўлган шафқатсиз эксплуатация учун собиқ мустамлакачиларидан бадал тўлашини  талаб қилмоқда. Бу ҳақда "Анадолу" ахборот агентлиги хабар берди.

Ушбу мавзу Сан-Томе ва Принсипи Португалиядан товон пули талаб қилиш ниятини эълон қилганидан кейин яна долзарб бўлиб қолмоқда. Уларнинг айтишича, тўрт асрдан кўпроқ вақт давомида Европа давлатлари қулликка сотиш учун 12,5 миллиондан ортиқ африкаликларни кемаларда олиб кетишган.

Африкаликлар Бразилия ва Кариб ҳавзаси каби Америкадаги мамлакатларга олиб келинган ва асосий инсон ҳуқуқларидан маҳрум бўлган шароитларда европалик кўчманчилар учун ишлашга мажбур бўлган.

Ўтган ҳафта Африканинг Сан-Томе ва Принсипи орол давлати ҳукумати мустамлакачилик сиёсати натижасида етказилган зарар учун Португалиядан товон пули талаб қилишини айтди.

Португалия 1486 йилдан 1975 йилгача Сан-Томе ва Принсипни мустамлака қилиб, минглаб одамларни қулларга айлантирган ёки кўчирган. 50 йилдан сўнг Португалия ҳукумати мустамлакачилик ўтмишини тан олиш орқали товон тўлаши мумкинлиги ҳақида хабар юбормоқда.

Португалия президенти Марсело Ребело де Соуса 23 апрель куни унинг мамлакати қул савдоси ва мустамлака даврида содир этилган жиноятлар учун масъул эканини ва товон тўлаши кераклигини айтганидан кейин Сан-Томе ва Принсипи ҳукумати товон пулини талаб қилиш ниятини эълон қилди.

Aнгола, Кабо-Верде, Гвинея-Бисау, Мозамбик каби мамлакатларнинг мустамлака қилиниши нафақат моддий зарарга, балки маданий обидаларнинг вайрон бўлишига ҳам олиб келди.

Олти миллионга яқин африкаликлар ўғирлаб кетилган, Португалия кемаларида Атлантика бўйлаб мажбуран олиб ўтилган ва кўплаб мамлакатларда, асосан Бразилияда қулликка сотилган.

Гаитидаги ноҳукумат ташкилотлар Франциядан "мустақиллигини тан олиш эвазига" олган миллиардлаб доллар товон пулини тўлашни талаб қилмоқда.

Гаити 300 йиллик мустамлакачиликдан сўнг 1804 йилда мустақилликка эришган минтақадаги биринчи давлат бўлган.

1825 йилда Гаитини мустақилликка эришганидан кейин тан олган Франция мамлакатни катта миқдорда товон тўлашга мажбур қилди. Маблағлар 1947 йилгача мустақилликдан кейин йўқотилган даромадлар учун ҳар йили тўланиши керак эди.

Бундан ташқари, Германия Намибияга 2021 йилда ушбу мамлакатда содир этган геноцид учун 1,1 миллиард евро тўлашга рози бўлган.

1904-1908 йилларда Намибия Германиянинг Жануби-Ғарбий Африкадаги мустамлакаларидан бири бўлган даврда мамлакатнинг икки йирик жамоалари - Ҳереро ва Нама халқларининг қўзғолонларини бостириш чоғида ўн минглаб одамлар ҳалок бўлган.

Минтақада яшовчи 65-80 минг Ҳереро ва 20 минг Наманинг деярли ярми ҳалок бўлганлиги тахмин қилинмоқда.

2023 йил 26 июлда Нигерда ҳокимиятни қўлга олган хунта Франциядан “бир асрдан ортиқ мустамлакачилик ва табиий бойликларини талон-торож қилгани” ҳисобини сўраяпти.

Мамлакат расмийларининг айтишича, Африканинг яқин тарихига оид барча архив маълумотлари ўрганилади ва французларнинг Нигерга тўплаган барча қарзларини тўлаш учун батафсил дастур тайёрланади.