O‘zbekiston Qozog‘iston benzinini xarid qila boshladi

O‘zbekiston ketma-ket ikkinchi yil neft mahsulotlari importi tuzilmasini o‘zgartirib, Rossiya ta’minotiga qaramligini kamaytirmoqda. Bu haqda bozor ishtirokchilarining “Argus” narx agentligining sentyabr oyi bo‘yicha hisobotida keltirilgan.

Statistik ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki, 2025 yilning birinchi yarmida Rossiyadan mamlakatga temiryo‘l orqali neft va kondensat tashish 2024 yilning shu davriga nisbatan deyarli 50 foizga kamaydi.

Bu pasayishning asosiy omili “Gazpromneft”ning Farg‘ona neftni qayta ishlash zavodiga “Transneft” va “KazTransOyl” tizimlari orqali birgalikda yetkazib berishning uzilishi bo‘ldi. Bu yetkazib berishlar qisman Rossiya kondensatini temiryo‘l orqali jo‘natish hisobiga qoplandi, jumladan, “Astraxan” gazni qayta ishlash zavodi va “Salavat” neftni qayta ishlash zavodidan o‘tgan yili hech qanday yuk tashish amalga oshirilmagan.

Rossiyadan importning qisqarishi fonida Turkmaniston va Qozog‘istondan xomashyo yetkazib berish sezilarli darajada oshdi. Turkman xomashyosi eksporti qariyb besh baravar, CNPC resurslaridan gaz kondensati esa qariyb uch barobar oshdi. Yuk tashish Samandepe stansiyasi orqali Turkmaniston va O‘zbekiston tanker parklaridan foydalangan holda amalga oshirildi. Yil boshidan buyon mamlakatga kondensat yuklari Kiyanli (Petronas) va Qozog‘istonning turli stansiyalari, jumladan, Beles, Makat, Beyneudan ham yetib keldi.

Mahalliy aeroportlardagi faollik tufayli O‘zbekistonda samolyot yoqilg‘isiga talab oshdi. Aviatsiya yoqilg‘isining asosiy qismi Rossiyadan Toshkent havo xabiga jo‘natildi, Belarus va Turkmanistondan jo‘natish esa kamaydi. Yoz o‘rtalariga kelib Toshkentda samolyot yoqilg‘isining sezilarli zaxiralari to‘planib qolgan va kompaniyalar ushbu yoqilg‘ini butun mamlakat bo‘ylab boshqa aeroportlarga tarqatish masalasini ko‘rib chiqmoqda.

Dizel yoqilg‘isi importi ham o‘sdi, mahalliy neftni qayta ishlash zavodlarida ishlab chiqarish ko‘paygani sababli xorijdan benzin sotib olish qisqardi. Ayni paytda qo‘shni davlatdagi yirik neftni qayta ishlash zavodlaridan eksportga kvotalar berilishi ortidan Qozog‘istondan O‘zbekistonga benzin yetkazib berish qariyb o‘n baravarga oshdi.

Mazut bozorida boshqacha dinamika kuzatildi: iste’molning kamayishi va O‘zbekiston yil oxirigacha energetika sohasida undan foydalanishni bosqichma-bosqich to‘xtatish rejalari fonida import keskin pasaydi. Afg‘onistonda mazut yetkazib berish mahalliy ishlab chiqarishning qisqarishi va Afg‘onistonda yoqilg‘iga, birinchi navbatda, metallurgiya kompaniyalari tomonidan talabning ortishi tufayli ham qisqardi.

Qayd etilishicha, O‘zbekiston o‘zining neft mahsulotlari manbalarini diversifikatsiya qilishni davom ettirib, Rossiya ta’minotiga qaramligini bosqichma-bosqich kamaytirib, Qozog‘iston va Turkmaniston bilan aloqalarni mustahkamlamoqda.

Eslatib o‘tamiz, avvalroq Qozog‘iston Energetika vazirligi yoqilg‘i eksportiga taqiq kuzatilayotgani hamda benzin O‘zbekistonga ham, boshqa davlatlarga ham yetkazib berilmayotganini ma’lum qilgandi.