Ўзбекистон иқтисоди ўсяпти, аммо хавфлар ҳам мавжуд – ХВЖ

Ўзбекистонда давлат бюджети даромадларининг ялпи ички маҳсулотга нисбати пасайиб кетиши прогноз қилинмоқда ва бу солиқ имтиёзлари билан боғлиқ. Бу ҳақда Яссер Абдих бошчилигидаги Халқаро валюта жамғармаси миссиясининг Ўзбекистонга 16-24 сентябрь кунлари амалга оширган ташрифи якунлари бўйича дастлабки хулосасида қайд этилган.

Халқаро валюта жамғармаси миссиясига кўра, Ўзбекистоннинг иқтисодий кўрсаткичлари кучлилигича қолмоқда. Прогноз ижобий, ҳам хавфлар, ҳам имкониятлар мавжуд. Макромолиявий барқарорликни таъминлаш ва таркибий ислоҳотларни давом эттириш кучли ўсишни таъминлаш, буферларни қайта тиклаш ва ташқи таъсирлардан ҳимояланиш учун муҳим аҳамиятга эга.

Иқтисодиётнинг ўсиш суръатлари давом этмоқда

2024 йилнинг биринчи ярмида реал ЯИМ ўсиш суръати йиллик 6,4 фоизни ташкил этди. Май ойининг бошида энергия ресурслари нархларининг оширилишига жавобан истеъмол нархлари индекси умумий инфляцияси апрель ойи якунлари бўйича йиллик 8 фоиздан сўнгги ойларда тахминан 10,5 фоизгача тезлашди. Истеъмол нархлари индекси бўйича базавий инфляция нисбатан барқарор бўлиб, июнь ойидан август ойига қадар йиллик кўрсаткичда тахминан бир фоиз пунктга ўсиб, 7 фоизни ташкил этди.

Прогноз ижобий бўлиб қолмоқда: имкониятлар билан бирга хавфлар ҳам мавжуд

Билдирилишича, ялпи ички маҳсулотнинг реал ўсиши 2024 йил ва 2025 йилда 5,5 фоиздан юқори даражада кучли бўлиб қолиши кутилмоқда, бу давом этаётган кучли инвестициялар ва таркибий ислоҳотлар билан қўллаб-қувватланади. Прогнозларга кўра, истеъмол нархлари индекси инфляцияси қаттиқ пул-кредит ва солиқ-бюджет сиёсати ҳамда энергия ресурслари нархи ўсиши таъсирининг камайишига жавобан аста-секин пасайиб боради. Жорий операциялар ҳисоби дефицити 2024 йилда ЯИМнинг тахминан 6,25 фоизига, 2025 йилда эса 6,1 фоизига қисқаради, шу жумладан, экспорт ва пул ўтказмалари ҳажми катта бўлиши, 2023 йилда бўлгани каби импорт қилинадиган машина ва ускуналарни бир марталик йирик харидлардан воз кечиш, шунингдек, бюджетни консолидация қилиш ҳисобига.

Прогноз ёмонлашуви хавфлари қаторига минтақавий геоиқтисодий муаммолар, хомашё ва товар нархларининг ўзгарувчанлиги, жаҳон иқтисодиёти ўсишининг кутилмаган глобал секинлашуви, давлат корхоналари ва давлат-хусусий шериклик билан боғлиқ шартли мажбуриятларнинг юзага келиши киради. Молиявий оқимлар ва пул ўтказмалари ҳажмининг ортиши, шунингдек, олтин нархининг ошиши янги имкониятлар яратиши мумкин.

ХВЖ Ўзбекистон ҳукуматининг макромолия барқарорлигини сақлаш ва иқтисодий сиёсат учун зарур бўлган захираларни жамғариш бўйича олиб борилаётган узлуксиз саъй-ҳаракатларини юқори баҳолаган.

Энергоресурслар бўйича 2024 йил май ойида юз берган тарифлар оширилишининг иккинчи тўлқиндаги таъсири, шунингдек, 2024 йил сентябрь-октябрдаги иш ҳақи оширилиши оқибатларидаги ноаниқликлар инфляция кучайиши билан боғлиқ хатарларни яратади. Шу жиҳатдан ХВЖ инфляциянинг мақсадли кўрсаткичига эришилмагунча қаттиқ пул-кредит сиёсатини сақлаб боришни тавсия этган. Агар инфляция кутилганидан ошиб кетса, Марказий банк ставкаларни оширишга тайёр бўлиши керак.

Шунингдек, ХВЖ миссияси икки йирик давлат банки – “Саноатқурилишбанк” ва “Асакабанк”ни хусусийлаштириш жараёни давом эттирилаётганини эътироф этиб, хусусий ва давлат корхоналари ўртасидаги рақобатни тенглаштиришни тавсия қилган.