Ukrainaning Istanbul muzokaralari bo‘yicha shartlari e’lon qilindi

Bugun, 2 iyun kuni Istanbulda bo‘lib o‘tishi rejalashtirilgan tinchlik muzokaralarida Ukrainaning Rossiya tomoniga taqdim etishni rejalashtirayotgan tinchlik takliflari e’lon qilindi. Ukraina hujjatining matni hech qanday o‘zgartirishlarsiz “Reuters” agentligi tomonidan to‘liq e’lon qilindi.

Ukraina-Rossiya muzokaralari asosi

I. Bitimning asosiy tamoyillari va muzokaralar jarayoni

• Osmonda, quruqlikda va dengizda to‘liq va so‘zsiz o‘t ochishni to‘xtatish tinchlik muzokaralarining zaruriy asosi va sharti sifatida.
• Ishonchni mustahkamlash choralari – gumanitar muammolarni hal qilish: barcha deportatsiya qilingan va noqonuniy ko‘chirilganlarni so‘zsiz qaytarish.
• Ukraina bolalari. Barcha mahbuslarni almashish (“hamma hamma uchun” tamoyili). Rossiya tomonidan barcha garovga olingan tinch aholini ozod qilish.
• Agressiyaning takrorlanmasligi: muzokaralarning maqsadi barqaror tinchlik va xavfsizlik uchun doimiy asosni tiklash va tajovuz qayta sodir bo‘lmasligini ta’minlashdir.
• Xavfsizlik kafolatlari va xalqaro hamjamiyat ishtiroki: Ukraina mustahkam xavfsizlik kafolatlarini olishi kerak. Tomonlar xalqaro hamjamiyatni muzokaralarda ishtirok etishga taklif qiladi va kelishuvlar bajarilishini ta’minlash uchun kafolatlar beradi.
• Suverenitet: Ukraina neytral bo‘lishga majbur emas. U Yevro-Atlantika hamjamiyatining bir qismi bo‘lishni va Yevropa Ittifoqiga a’zo bo‘lishni tanlashi mumkin. Ukrainaning NATOga a’zoligi alyans doirasidagi konsensusga bog‘liq. Ukraina Qurolli Kuchlarining soni, joylashuvi yoki boshqa parametrlariga, shuningdek, Ukraina hududida do‘st xorijiy davlatlarning qo‘shinlarini joylashtirishga hech qanday cheklovlar qo‘yilmaydi.
• Hududiy muammolar: Rossiya tomonidan 2014 yil fevralidan beri egallangan hududiy yutuqlar xalqaro hamjamiyat tomonidan tan olinmaydi. Aloqa liniyasi muzokaralar uchun boshlang‘ich nuqtadir. Hudud masalalari to‘liq va so‘zsiz sulh tuzilgandan keyingina muhokama qilinadi.
• Sanksiyalar: Rossiyadan ba’zi sanksiyalar bekor qilinishi mumkin, lekin bosqichma-bosqich va faqat bosqichma-bosqich, kerak bo‘lganda sanksiyalarni qayta tiklash mexanizmi (snapback) bilan. Muzlatilgan Rossiya suveren aktivlari rekonstruksiya qilish uchun ishlatiladi yoki kompensatsiya to‘lanmaguncha muzlatilgan holda qoladi.
• Amalga oshirish: Bitimlarni amalga oshirish uchun aniq, muvozanatli va erishish mumkin bo‘lgan yo‘l xaritasini kelishib olish.

II. Keyingi qadam – o‘t ochishni to‘xtatish va liderlar uchrashuvining kun tartibini kelishish

• •Istanbuldagi uchrashuvdan so‘ng tomonlar muzokaralarni davom ettiradi, unda quyidagilarga e’tibor qaratiladi:

(1) to‘liq va so‘zsiz o‘t ochishni to‘xtatish: uning usullari va monitoringi;
(2) ishonchni mustahkamlash choralari;
(3) asosiy mavzular bo‘yicha bo‘lajak rahbarlarning muzokaralarini tayyorlash, kun tartibini va tuzilishini kelishish.

• AQSH va Yevropa ishtirokida olib boriladigan muzokaralar.

III. Otashkesim

• Osmonda, quruqlikda va dengizda kamida 30 kunga to‘liq va so‘zsiz o‘t ochishni to‘xtatish (har 30 kunda bir marta uzaytirish imkoniyati bilan) tinchlik muzokaralari uchun zaruriy asos va shart sifatida.
• AQSH boshchiligidagi va uchinchi davlatlar tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan o‘t ochishni to‘xtatish monitoringi.

IV. Ishonchni mustahkamlash choralari

• Istanbul muzokaralaridan so‘ng harbiy asirlarni muvaffaqiyatli almashgandan so‘ng, tomonlar barcha harbiy asirlarni almashish jarayonini davom ettiradi ("hammasi hamma uchun" tamoyilida).
• Rossiya Federatsiyasi tomonidan barcha deportatsiya qilingan va ko‘chirilgan ukrainalik bolalarni so‘zsiz qaytarish va Rossiya tomonidan barcha fuqarolik mahbuslarni ozod qilish to‘g‘risidagi kelishuv. Ushbu chora-tadbirlar 2014 yil fevral oyidan boshlab sanab o‘tilgan barcha toifadagi shaxslarni o‘z ichiga olishi kerak.

V. Yetakchilar uchrashuvi

• • Ukraina va Rossiya rahbarlari yakuniy tinchlik kelishuvining asosiy jihatlarini kelishish uchun uchrashdi.
• • Rahbarlar tomonidan kelishilgan tinchlik bitimining asosiy mavzulari:

1) Harbiy harakatlarni doimiy va to‘liq to‘xtatish:
shartlar, monitoring, buzilishlar uchun sanksiyalar
2) Xavfsizlik kafolatlari va tajovuzning takrorlanmasligi
3) hududiy masalalar
4) Iqtisodiyot, kompensatsiya, qayta qurish
5) Shartnomalarni buzganlik uchun jarimalar
6) Yakuniy tinchlik shartnomasini tuzish

Ma’lumot uchun, joriy yilning 16 may kuni Rossiya va Ukraina delegatsiyalari so‘nggi uch yildan ortiq vaqtdan beri birinchi marta to‘g‘ridan to‘g‘ri muzokaralar o‘tkazdi. Istanbulda bo‘lib o‘tgan uchrashuv o‘t ochishni to‘xtatish masalasi bo‘yicha hech qanday natija bermay yakunlandi, biroq tomonlar katta miqdorda mahbuslarni almashish bo‘yicha kelishib oldi va bu allaqachon amalga oshdi. Ikki tomonlama uchrashuvlarning navbatdagi bosqichi ertaga, 2 iyun kuni Istanbul shahrida bo‘lishi rejalashtirilgan. Tomonlar katta ehtimol bilan ushbu muzokaralarda ham eski delegatsiya tarkibi bilan ishtirok etadi.

Eslatib o‘tamiz, joriy yilning 30 may kuni Turkiya Prezidenti Rajab Toyib Erdo‘g‘an Ukraina Prezidenti Vladimir Zelenskiy bilan telefon orqali muloqot qilib, Ukraina va Rossiya delegatsiyalari o‘rtasidagi muzokaralar yakunlanganidan so‘ng tinchlikka erishish yo‘lidagi keyingi qadam davlat rahbarlari darajasidagi uchrashuv bo‘lishi kerakligini ta’kidlagandi. Anqara bayonotiga ko‘ra, suhbat davomida Erdo‘g‘an Istanbulda o‘tkazilishi rejalashtirilgan muzokaralarning ikkinchi bosqichida o‘t ochishni to‘xtatish masalasi muhokama qilinishi mumkinligini qayd etar ekan, bu jarayon tinchlik harakati uchun muhim bosqich bo‘lishini bildirgan.