“Tolibon” hokimiyatga kelgach, afg‘on ayollarining ahvoli qay darajada o‘zgardi?

Afg‘oniston ayollari to‘liq ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy izolyatsiyaga duchor bo‘lmoqda. Bu haqda Birlashgan Millatlar Tashkiloti axborot xizmati xabar berdi.

Qayd etilishicha, so‘nggi yillarda BMT afg‘on ayollari va qizlarining qaror qabul qilish organlaridagi ishtiroki surunkali darajada pastligidan qayta-qayta afsusda edi. Ammo hozir bu ko‘rsatkich mutlaq nolga yetdi: milliy yoki mahalliy hukumatda birorta ham ayol vakili yo‘q. Bundan tashqari, 2024 yilning dekabrida joriy etilgan taqiqdan so‘ng, yaqin orada Afg‘onistonda birorta qiz o‘rta yoki oliy ma’lumotga ega bo‘lmaydi.

Hisobot 2021 yilda “Tolibon” hokimiyatga qaytganidan buyon Afg‘onistonda ayollarning ahvoliga oid eng keng qamrovli tahlil hisoblanadi.

Hisobotda aytilishicha, afg‘on ayollari hozirda o‘z salohiyatlarining atigi 17 foizini ro‘yobga chiqaradi va mamlakat de-fakto rasmiylarining so‘nggi harakatlari, jumladan, ayollarning o‘rta ta’lim olishini taqiqlash va ularning harakatlanishini tobora qattiqroq cheklashlar davom etadi hamda bu tendensiyani yanada yomonlashtirishi mumkin.

Ayollarning barcha darajadagi jamiyatdan tizimli ravishda chetlashtirilishi nafaqat barqaror rivojlanish maqsadlari va gender tengligi sari olg‘a siljishga to‘sqinlik qiladi, balki iqtisodiyotning ishchi kuchini diversifikatsiya qilishni qiyinlashtirib, qashshoqlik va beqarorlikni yanada kuchaytiradi.

Hozirda ayollarning atigi 24 foizi, erkaklarning 89 foizi davlat sektorida ishlaydi. Ayollar hali ham asosan kam maoshli lavozimlarni egallab turadi va barcha haq to‘lanmaydigan uy ishlari uchun mas’uldirlar.

Afg‘onistonga yordam ko‘rsatish bo‘yicha prognozlar tobora yomonlashmoqda, mamlakatning 2025 yilga qadar gumanitar yordam ko‘rsatish rejasining atigi 18 foizi moliyalashtirilmoqda. Afg‘onistondagi ayollar, qizlar va boshqa zaif guruhlar moliyalashtirish tanqisligiga ayniqsa zaif, mamlakatda to‘yib ovqatlanmaydigan onalar va ularning bolalari uchun 300 ta oziqlantirish markazlari yopilgan, 21 milliondan ortiq ayollar va qizlar zarar ko‘rmoqda.

Eslatib o‘tamiz, avvalroq “Tolibon” 40 yoshgacha bo‘lgan ayollarga Termizdagi bozorga borishni taqiqlagandi. Ushbu cheklov “Tolibon” tomonidan jamoat va iqtisodiy hayotda ayollar ishtirokini cheklashga qaratilgan yanada qat’iyroq ijtimoiy siyosatning bir qismi sifatida qaralmoqda. Ular bu cheklovga rasmiy izoh bermagan. Bu bozor esa hozirgacha afg‘on oilalari birga savdo va xarid qilishi mumkin bo‘lgan kam sonli joylardan biri bo‘lgan.