Тарихий саммит: Путин Ғарб изоляциясидан чиқдими?

Жанговар самолётлар, қизил гилам ва деворга илинган “Тинчликка интилиш” шиори остида АҚШ Президенти Дональд Трамп кеча, 15 август куни Аляскада Россия раҳбари Владимир Путинни саммитда кутиб олди. Бироқ учрашув кутилмаган тарзда тугаганидан сўнг унинг натижалари мутлақо ноаниқ қолди.

Уч соатга яқин суҳбатдан кейин икки раҳбар ҳам журналистлар олдига чиқиб, “илгари сурилган қадамлар” ҳақида гапирди. Бироқ улар режалаштирилган матбуот анжуманини натижаларни очиқлаб бермасдан тарк этди.

Бир нарса эса аниқ эди: ҳеч қандай келишувга эришилмади. Трамп саммит тугагунга қадар “оташкесим” бўлишини истаганини айтганди, аммо у ҳозир бундан жуда узоқ эди ва тобора бу масъулиятни Украина Президенти Владимир Зеленскийнинг зиммасига қўйди: “Келишувга эришиши керак”.

“Биз кўп-кўп масалаларда келишдик – кўпчилиги, деб айта оламан. Бир нечта катта масалалар борки, уларда ҳали келишмадик, лекин бир қадам олға силжидик. Келишув — битм имзолангунга қадар келишув эмас”, деди Трамп матбуот анжуманида, Путиндан кейин сўзга чиқиб. 

Президентлар бир-бирини Эльмендорф ҳаво базасида кутиб олаётган бир вақтда Украинада Россия дронлари ва самолётлари ҳақида огоҳлантириш сиреналари эшитилганди – бу Путиннинг уруши давом этаётганидан дарак эди, ҳатто Трамп уни АҚШ заминида иззат-икром билан кутиб олаётган пайтда ҳам.

Силжиш бор, аммо келишув йўқ

Ҳар икки Президент ҳам уч соатлик учрашувни ноаниқ ифода билан тавсифлади.

“Биз жуда самарали учрашув ўтказдик, кўп масалаларда келишувга эришдик. Фақат жуда озгинаси қолди. Айримлари муҳим эмас. Биртаси энг муҳим, аммо биз унда ҳам келишиш имкониятига эгамиз. Ҳали етиб бормадик, аммо катта имконият бор”, деди Трамп журналистларга.

Саммитдан кейин Трампдан “Fox News”га берган интервьюсида Россияга янги ҳудудлар берилиши ва Украина учун АҚШ хавфсизлик кафолатлари ҳақида сўралди.

“Бу масалалар – биз музокара қилган масалалар. Улар бўйича асосан келишувга эришдик”, деди Трамп, изоҳ бермасдан. Унинг таъкидлашича, Украина “буни қабул қилиши керак”. Зеленскийга қандай маслаҳат берасиз, деган саволга эса Трамп: “Келишув қилиши шарт”, деб жавоб қайтарди.

Учрашувлардан олдин, муваффақиятсиз натижалар қандай кўринишини тасаввур қилиш осон эди, муваффақиятли натижани эса аниқлаш қийин эди. 

Трамп агар Путин айтганларидан қониқмаса, “кетиб қолишини” ваъда қилган, қўшма матбуот анжуманини шахсий чиқишга айлантириш билан таҳдид қилган ва агар уруш тўхтамаса, Москва учун “қаттиқ” оқибатлар бўлишини айтган эди. Бироқ Анкорижга учиб кетаётганда Трамп “муваффақият қандай кўринишини билмаслигини” айтганди – у фақат кўрганда тан олишини айтди.

Аниқ бўлиб чиқдики, саммит тугагандан кейин ҳам муваффақиятни аниқлаш саммит бошидагидек қийин бўлиб қолмоқда.

Трамп: эҳтимолий Путин-Зеленский учрашувида иштирок этаман

“Fox News”га интервьюсида Трамп Путин ҳам, Зеленский ҳам уни эҳтимолий иккинчи учрашувда кўришни исташини билдирди — саммитдан олдин ҳам у буни ўзининг “асосий мақсади” деб айтган эди.

“Иккаласи ҳам мени у ерда бўлишимни хоҳлаяпти ва мен бўламан”, деди Трамп.

Трамп матбуот анжуманида уч томонлама учрашув ҳақида гапирмади, фақат “алоқа қилиш лозим бўлган турли одамлар билан”, жумладан, Зеленский билан ҳам телефон орқали боғланишини билдирди. У ва Путин саволларга жавоб бермасдан саҳнадан чиқиб кетишди. 

Шоирона тарзда ўтган саммит аниқ натижаларсиз якунланди, аммо у барибир Путинни дипломатик майдонга қайтаргандек кўрсатди. Барча иззат-икром ва протоколларга қарамасдан, саммит бошиданоқ Трампнинг миссияси қандай қийин бўлиши яққол намоён бўлди. Бироқ саммит давомида тилга олинган ягона келгуси учрашув эҳтимолий яна Путин билан бўлиши мумкин.

“Жуда тез орада сиз билан гаплашамиз, эҳтимол, яна кўришамиз”, деди Трамп.

“Кейинги сафар Москвада”, деб жавоб қайтарди Путин инглиз тилида — бу Зеленскийни музокарадан четда қолдиришни англатгандек бўлди.

Путиннинг “муздан чиқиши”

АҚШга етиб келганидан сўнг Путиннинг Трамп лимузини ойнасидан табассум билан қараши ҳаммасини айтди: бир неча йиллик Ғарб изоляциясидан кейин у яна Ғарбнинг энг кучли мамлакатига кирди.

Путин сўнгги бор 10 йил олдин АҚШда бўлганди ва катта президентлик саммитига ундан ҳам аввал чақирилганди. 2022 йилда Украинага бостириб киргандан сўнг Россия раҳбарини кўплаб Ғарб давлатлари рад этди, Халқаро жиноий суд эса ҳатто уни ҳибсга олиш буйруғини чиқарди. (Аляска саммит учун қулай жой эди, чунки АҚШ ХЖС аъзоси эмас).

Аммо Путиннинг изоляцияси Анкорижга қўнган ондан тугади. Қизил гиламли кутиб олиш, жанговар самолётлар парвози ва АҚШ Президентининг чапаклари билан Трампнинг юборган хабарини ҳамма англади: Путин яна саҳнага қайтди. Россия телевидениесида уларнинг табассумли қўл сиқиши “тарихий қўл бериб кўришиш” сифатида кўрсатилди.

Путин ҳали ҳам Европа давлатларининг кўп жойларида қабул қилинмайди, аммо Трамп унинг ҳузурида бўлиши ҳар қандай дипломатик бойкот уринишларини заифлаштирди. Бу Путин Трампнинг зирхланган машинасига кирган пайтда янада аниқ бўлди. Бу ноодатий ишора бир зумда Россия раҳбарининг глобал дипломатияга қайтиш рамзи бўлди. Катта натижаларсиз ҳам бу унга ғалаба эди.

Ёрдамчилар қўшилди

Трамп етиб келиши билан кутилмаган янгилик маълум бўлди: энди у Путин билан фақат таржимонлар иштирокида иккиламчи учрашув ўтказмайди. Бундан ташқари, ҳар икки тарафдан иккидан ёрдамчи ҳам қатнашади.

Олдинроқ Оқ уй бу саммит таркибида яккама-якка қисм бўлишини айтганди. АҚШ расмийси бу кеч қарор бўлганини, аммо сабабини очиқламаганини билдирди.

Трампнинг биринчи муддатдаги Путин билан бўлган яккама-якка учрашувлари кўпинча сир билан қопланган бўларди. Фақат таржимон иштирок этгани учун нималар муҳокама қилингани ҳамиша ноаниқ қоларди. Айрим ҳолларда ҳатто ёрдамчилари улар нимани келишишганини тушуниб етишга қийналишган. Германиядаги учрашувдан кейин Трамп ҳатто таржимонидан ёзувларини йўқ қилишини сўраган эди.

Кечаги учрашувда икки ёрдамчи қўшилиши –Давлат котиби Марко Рубио ва АҚШ махсус вакили Стив Уиткофф – кейинги кунларда аниқроқ маълумот бериш имконини яратиши мумкин, айниқса агар Россия АҚШдан фарқли ҳисобот тақдим этса.

Бироқ шундай бир лаҳза бўлдики, уни фақат Трамп ва Путингина эслай олади: уларнинг Президент лимузинидаги қисқа сафарлари. У ерда фақат улар ва Хавфсизлик хизматлари ходимлари бор эди – маслаҳатчилар ёки таржимонлар эмас. Шу боис уларнинг қисқа суҳбати мазмуни фақат ўзларига маълум.