Talash bo‘layotgan “Chorvoq” xavf ostidami?

Ozarbayjonlik tadbirkor Emin Agalarovning “Agalarov Development” kompaniyasi Toshkent viloyatidagi “Chorvoq” suv ombori sohilida Sea Breeze Uzbekistan nomli yirik turistik majmuani qurishni rejalashtirmoqda. Biroq ushbu loyiha ijtimoiy tarmoqlarda va keng jamoatchilik orasida jiddiy e’tirozlarga sabab bo‘lmoqda. Faollar bu loyiha ekologiyaga zarar yetkazishi va Toshkent shahri uchun muhim bo‘lgan ichimlik suvi manbasiga tahdid solishi mumkinligidan xavotirda.

Xususan, ekobloger Oʻrikguli (Mo‘’tabar Xushvaqtova) o‘zining Sea Breeze Uzbekistan loyihasi haqidagi ekspertlar va inflyuyenserlar fikrlarini jamlagan videosi bilan katta rezonans uyg‘otdi. Instagram’da 1,4 milliondan ortiq ko‘rilgan ushbu videoda u agar qurilish jarayonida xatoliklarga yo‘l qo‘yilsa yoki Chorvoq suv ombori ifloslansa, Toshkent aholisi yagona ichimlik suv manbaidan mahrum bo‘lishi mumkinligini ta’kidlaydi. Shu bilan birga, Ekologiya vazirining maslahatchisi Rasul Kusherbayev ham ushbu loyihaga keskin qarshi ekanini bildirdi.

“Chorvoq suv omborining atrofida har qanday qurilish bo‘lishiga qarshiman. Nafaqat Sea Breeze, balki o‘sha yerga yaqin mehmonxonalar, alohida dam olish joylarini tashkil qilinishi va uning ustida har xil qayiqlarda uchish va boshqa ko‘ngilochar harakatlarni amalga oshirishga ham to‘liq qarshiman. Chorvoqni qancha ko‘p asraymiz, shuncha ko‘proq yashaymiz, qancha biz uni ifloslaymiz, qancha asrab-avaylamaymiz, shuncha o‘zimiznikilar, kelajagimiz bu joylarni tashlab ketishga majbur bo‘ladi”, deydi sobiq deputat.

Shu e’tirozlar fonida Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vaziri Aziz Abduhakimov hamda tadbirkor Emin Agalarov Ozarbayjondagi Sea Breeze Baku majmuasida tashkil etilgan press-tur davomida o‘zbekistonlik OAV vakillariga “Chorvoq”da qurilishi aytilayotgan turistik zona ekologiyaga salbiy ta’sir o‘tkazmasligini da’vo qilmoqda.

Emin Agalarov O‘zbekistonda “Chorvoq” suv ombori boyida qurilishi kutilayotgan kurort loyihasiga qarshi chiqayotgan faollar bilan kuzatilayotgan holat avval Ozarbayjonda ham Sea Breeze Baku loyihasi doirasida yuz bergani, ammo ushbu proyekt muvaffaqiyatli yakunlangani bilan o‘zini oqladi va O‘zbekistonda ham shunday bo‘lishiga ishonishini, mahalliy aholi uchun bu yerlarga kirish bepul qilinib, ular bu yerda vaqtini chog‘ o‘tkazishini aytdi. Ozarbayjonlik yirik tadbirkor Araz Agalarovning o‘g‘liga ko‘ra, Sea Breeze Baku kurortiga kelgan mehmonlarga maxsus bilaguzuk beriladi va bu plyajdan bepul foydalanish imkonini yaratadi. Bu yondashuv boshqa Sea Breeze loyihalarida ham, xususan “Issiqko‘l” va “Chorvoq”da qo‘llanilishi aytildi. 

“Bilasizmi, biz bu yo‘ldan allaqachon Ozarbayjonda o‘tganmiz. Sea Breeze loyihasini boshlaganimizda, aynan shunday savollar bizda ham paydo bo‘lgan: plyaj bilan nima bo‘ladi, yopiladimi, ochiq qoladimi, nima quriladi? Biz bu bosqichdan juda muvaffaqiyatli o‘tdik, hozir Sea Breeze – bu Ozarbayjonda nufuzli ob’ektlardan biri, mahalliy aholi ham bu yerga bemalol kela oladi. Misol uchun yaqin-atrofda yashovchi aholi, xususan Nordaron, Kurdaxani hududidan bo‘lgan turg‘unlar bu yerga butunlay bepul kirish huquqiga ega”, dedi u.

Tadbirkor, shuningdek, “Chorvoq” suv ombori allaqachon ekologik muammolarga duch kelayotganini ta’kidlab, kanalizatsiya chiqindilari bevosita suvga tushayotganini qayd etdi. U bu muammoni hal qilish uchun atrofga kollektor quvurlari yotqizishni taklif etganini, bu tizim Ozarbayjonda samara berganini bildirdi. Loyiha 500 metr masofada qurilishi rejalashtirilgan bo‘lib, pullik va bepul plyajlar aholiga birdek xizmat ko‘rsatadi. Hududga avtomobillar kiritilmaydi, binolar quyosh panellari bilan ta’minlanadi.

“Ekologiya masalasiga kelsak, izohlar ichida “suvni iflos qilasizlar” degan e’tirozlar ko‘p. Ammo haqiqat shuki, “Chorvoq” allaqachon xavf ostida. Suv sifati yildan-yilga yomonlashmoqda: kanalizatsiya chiqindilari yig‘ilmaydi, tartibsiz qurilish ketyapti, hozirda Shambo tizimi (tuproqqa hojatxona suvi ketadigan tizim) mavjud. Biz ekologik toza materiallardan foydalanamiz. Qurilishdan oldin va foydalanishga topshirish chog‘ida hujjatli tekshiruvlardan o‘tamiz. Plyajda faqat piyodalar yo‘laklari, velosipedlar va golfkarlar bo‘ladi. Qolaversa, 45 ta bino tomiga quyosh panellari o‘rnatamiz”, deydi Agalarov.

Shuningdek, u nega aynan “Chorvoq” tanlanganiga aniqlik kiritib, kanalizatsiya muammosini bartaraf etish, 10 million daraxt ekish va loyihani ekologik, yong‘inga qarshi va shaharsozlik talablariga muvofiq amalga oshirishga va’da berdi. Unga ko‘ra, shunga o‘xshash loyihalar Qozog‘iston, Turkiya va Chernogoriyada ham amalga oshirilmoqda.

Vazir Aziz Abduhakimov esa loyiha qurib bitkazilganidan so‘ng O‘zbekiston tomonidan boshqarilishi, shu bilan bunday proyekt qilinmasligini, loyiha amalga oshsa odamlar pullarini chet elda dam olib emas, o‘zimizda sarflashini aytdi.

“Birinchidan, yiliga taxminan shu 2 milliard dollar atrofida bizning fuqarolarimiz chetga borib, shu pulni tashlab kelyapti. Bu pullar qisman, albatta, O‘zbekistonda qoladi. O‘zimizning aholimiz uchun ham sharoitlar yaratiladi. Ikkinchidan, umumiy olganda bitta prinsipga asoslanardimki, shu hamma yoqqa qurib tashlagandan ko‘ra bitta joyda quraylik. Yig‘ishtirib qo‘yish kerak boshqa qurilishlarni”, dedi vazir.

Shuningdek, ko‘pchilikda norozilikka sabab bo‘layotgan narsa – “loyiha boylar uchun bo‘ladi, oddiy aholining cho‘ntagi ko‘tarmaydi”, degan gap-so‘zlarga ham aniqlik kiritildi. Vazirning tushuntirishicha, dam olish maskani ommabop bo‘ladi.

“Endi daromad ko‘rish uchun baribir boylarni jalb etadigan joy bo‘lishi kerak. U siz, misol uchun, daromad ko‘ra olmaydi ham, bu o‘zini oqlamaydi ham. Bu birinchisi. Ikkinchisi, baribir ham, ommaviy turizmga sharoit yaratib bermasa, hech kim kelmaydi. Bu yerda hayot qaynashi uchun to‘rtta boy bilan hech narsa bo‘lmaydi. Bu, misol uchun, to‘rtta boylar uchun qiladigan bo‘lsa, unaqa katta joy kerak emas. Bizda o‘zi, ochig‘ini aytganda, shuncha boy ham chiqmaydi 500 gektarga shuncha joyni sotib olishga. Shuning uchun bu yerda massoviy segment ham bo‘ladi, ommaviy segment ham bo‘ladi. Shu oddiy, o‘zimizning oddiy o‘qituvchi, oddiy, aytaylik, doktormi yoki shu tibbiyot xodimimi, bemalol kelib ketadigan joy bo‘ladi. Juda har bir viloyatdan ham kelib ololmasa ham, lekin Toshkent aholisi uchun bu bemalol tortadigan sharoit”, dedi Aziz Abduhakimov.