Озарбайжон АҚШ билан ҳамкорлик қилган журналистларни қамаяпти – BBC

Озарбайжонда журналистларни ҳибсга олиш ҳолати кўпайди. Улар АҚШ билан ҳамкорлик қилишда айбланмоқда. Бу ҳақда BBC мақола эълон қилди. 

Қайд этилишича, Бакудаги меҳмонхоналардан бирида АҚШ разведка тармоғи ходимлари билан учрашув бўлиб ўтади. Худди шу ёки шунга ўхшаш сарлавҳалар билан материаллар ноябрь ойи охирида бир нечта ҳукумат веб-сайтларида чоп этилган. Аслида гап Америка грантлари ёрдамида АҚШ университетларида таҳсил олган талабаларнинг йиллик учрашуви ҳақида эди.

“Аммо баъзи Озарбайжон оммавий ахборот воситалари собиқ талабаларни Озарбайжон ҳудудида фаолият юритувчи АҚШ агентлари тармоғининг бир қисми деб ҳисоблаган”, дейилади мақолада.

Расмийларнинг айтишича, мамлакатда америкалик махфий агентлар тармоғи фаолият юритиб, демократия ва сўз эркинлиги тарғиботидан дастак сифатида фойдаланмоқда.

Шу билан бирга, Бакуда ҳокимият назорати остида бўлмаган журналистлар қўлга олинди: "Abzas Media" тергов лойиҳаси раҳбарияти, Kanal13 интернет телевидениеси ва яна бир қанча журналистлар ҳибсга олинди.

Журналистларнинг уйлари ва идоралари тинтув қилинган, улар аэропортда ушланиб, гувоҳ сифатида сўроққа чақирилган ва кейин ҳибсга олинган.

Умуман олганда, ҳуқуқ ҳимоячиларининг ўтган жума кунги маълумотларига кўра, 11 журналист қамоқда, мамлакатдаги сиёсий маҳбусларнинг умумий сони эса жорий йилнинг баҳоридан буён икки бараварга ошган – 254 киши.

“Abzas Media” коррупцияга қарши текширувлари билан машҳур. “Report.az” нашри эса “Abzas Media” учун Америка ва Европа донорларининг кенг рўйхатини, молиявий ҳисоботларини топиб эълон қилган, шу билан бирга, нашр АҚШ кўмагида коррупцияни фош қилиб, мамлакатда асосан қўпорувчилик билан шуғулланаётганини даъво қилмоқда.

Аслида журналистлар жосуслик ёки қўпорувчилик эмас, балки молиявий жиноятларда айбланган. Шундай қилиб, “Abzas Media” чет эл валютасини контрабанда қилишда айбланмоқда.

Озарбайжонда ҳукумат матбуотининг ўз кампанияларида илгари сурган айбловлари тергов кейинчалик айблаган нарсага мос келмаслиги аллақачон содир бўлган. Таниқли ҳуқуқ фаоллари Ориф ва Лейла Юнуслар арман жосуслигида айбланган, бироқ 2014 йилда улар молиявий жиноятлар учун қамалган.

Ҳозир ҳам Озарбайжонда қолаётган ҳуқуқ ҳимоячилари, шунингдек, кетганлар ва уларнинг хорижлик ҳамкасблари журналистларга қўйилган барча айбловларни сиёсий мотивлар ва ҳибсга олишларни ноқонуний деб билади.

“Озарбайжон ҳукумати ҳам, улар томонидан назорат қилинадиган матбуот ҳам АҚШга қарши кампаниянинг сабаблари ҳақида тўғридан-тўғри гапирмайди, аммо сўнгги бир ой давомида матбуотда эълон қилинган кўплаб матнларга қараганда, бунинг сабабини тахмин қилиш мумкин”, дея иддао қилинган.

Ноябрь ойи бошида Арманистон Бош штаб бошлиғи Эдвард Асрян Штутгартдаги АҚШнинг Европадаги қўмондонлиги штаб-квартирасига ташриф буюрди. У ерда у қўмондон ўринбосари Стивен Башам билан арман-америка ҳарбий ҳамкорлигини ривожлантириш ва АҚШнинг Арманистон қуролли кучларида ислоҳотлар ўтказишда кўрсатишини муҳокама қилган.

Арманистон Мудофаа вазирлиги баёнотида айтилишича, Стивен Башам Қўшма Штатлар арман армиясига кадрлар тайёрлаш, ҳарбий тиббиёт, тинчликпарварлик ва умумий жанговар тайёргарлик бўйича жорий ёрдамни давом эттиришга тайёрлигини билдирган. Кейин ой ўрталарида Давлат котиби ёрдамчиси Жеймс О'Брайен Қўшма Штатлар 907-бўлимни тўхтатиб туриш муддатини узайтирмаслигини эълон қилди. 1992 йилда қабул қилинган ушбу тузатиш Қўшма Штатларнинг Озарбайжонга ҳарбий ёрдам кўрсатишини тақиқлайди.

2002 йилдан бери унинг фаолияти кўп йиллар давомида, шу жумладан ўтган йили ҳам тўхтатилган. 

Айтилишича, Қўшма Штатлар Арманистондаги қочқинларга ёрдам бериш ва 100 мингдан ортиқ Қорабоғ арманининг кўчиб кетиши учун шароит яратган Озарбайжонни жавобгарликка тортиш учун сармоя киритмоқда.

Озарбайжон Президентининг ёрдамчиси Ҳикмет Ҳожиев ноябрь ойида АҚШ сиёсати ҳақида икки марта гапирди.

Озарбайжон бундан 30 йил аввал Қорабоғ ва унинг атрофидаги ҳудудлардан арманлар томонидан қувилган юз минглаб озарбайжонликларни ўз она юртига қайтаришни талаб қилганида, у АҚШни узоқ йиллар аралашмагани учун қоралаган ва бугунги кунда уларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилаётган Саманта Пауэрни танқид қилган. Унинг сўзларига кўра, арманлар бу муаммога эътибор бермаган.

У, шунингдек, Қўшма Штатлардаги арманпараст сиёсатчиларга қарши тергов ўтказишга чақирган.

У журналистларнинг ҳибсга олиниши ҳақида гапирмаган, бироқ парламент аъзолари четдан молиялаштирилаётган оммавий ахборот воситаларини Озарбайжонга қарши кучлар, бешинчи колонна ва сотқинлар деб аташган.

“Ажралаётган штат”дан тортиб ҳибсга олишларгача

Баку Вашингтоннинг 907-сонли тузатишни қайта тиклаш ҳақидаги қарорини икки томонлама стандартлар далили деб атаган ва матбуотда Вашингтонни арманпарастликда айбловчи кампания бошланди.

Телеканаллардан бирининг сиёсий шарҳловчиси мураккаб сўзларга бой нутқ сўзлаган ва унда Америка Қўшма Штатларини “Американинг бўлувчи штатлари” деб атаган ва бутун дунё бўйлаб низо келтириб чиқарган видео тарқалди.

“Америкага қарши кампания ҳақиқатда молия манбасини яширган журналистларни ҳибсга олиш билан бирга олиб борилмоқда. Гап шундаки, 2014 йилда Озарбайжон ҳар қандай хорижий грантларни олишни қонунчилик даражасида жуда қийинлаштирган эди. 2022 йилда эса оммавий ахборот воситалари тўғрисидаги қонунга ўзгартиришлар киритилиб, барча журналистлар рўйхатдан ўтишга мажбур бўлди. Шу билан бирга, давлат оммавий ахборот воситаларини ҳам, алоҳида журналистларни ҳам, грантларни ҳам рўйхатдан ўтказиш ҳуқуқини ўзида сақлаб қолади”, дейилади мақолада.

Озарбайжон “Чегара билмас мухбирлар” халқаро ноҳукумат ташкилотининг матбуот эркинлиги бўйича тузган рейтингида 180 мамлакат ичида 151-ўринда қайд этилган.